The History and Today of Erzurum Libraries

Yıl 2018, Sayı: 63, 705 - 720, 30.09.2018

Dündar Alikılıç , Malik Yılmaz

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3963

Öz

The library is a social institution in which information resources are gathered, these resources are classified and protected according to a certain system and presented to the user with various services. In this regard, the library is one of the most important elements in the education and development of the society and the individual. According to the information and documents obtained from the excavations and researches, the history of libraries dates back to 4000 BC. Archaeological excavations and records prove that these institutions, dating back to the past, are also found in Anatolia. Erzurum, one of the oldest settlements in Anatolia, has also included libraries in the reconstruction activities that began with the conquest of the Turks. In the Ottoman Empire, library services were carried out through foundations. These libraries first appeared in institutions such as mosques, tombs, madrasa and Islamic monastery and then, independent library buildings were built and library services were started to be provided in the foundations. Library services continued until the declaration of the Republic in this way.  These services continued by gaining a different dimension in the Republic period. The subject of this study is the history of Erzurum libraries extending from the Ottomans and finally to the present day Turkey. In this study, the documentary screening method was used, and assessments were made in accordance with the sources reached.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, library, book, Erzurum libraries

Erzurum Kütüphanelerinin Tarihi ve Bugünü

Öz

Kütüphane, basılı ve elektronik bilgi kaynaklarının toplandığı, bu kaynakların belli bir sisteme göre tasnif edildiği, korunduğu ve çeşitli hizmetlerle kullanıcıya sunulduğu toplumsal kurumlardır. Bu açıdan kütüphane, toplum ile bireyin eğitiminde ve gelişmesinde en önemli unsurların başında gelmektedir. Yapılan kazılardan ve araştırmalardan elde edilen bilgi ve belgelere göre, kütüphanelerin geçmişi M.Ö. 4000’lere kadar uzanmaktadır. Geçmişi eskiye dayanan bu kurumların Anadolu’da da var olduğu arkeolojik kazılarla ispatlandığı gibi tarihi kayıtlarda da yer almaktadır. Anadolu’nun en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Erzurum’un Türkler tarafından fethiyle birlikte başlayan imar faaliyetlerinde kütüphaneler de payını almıştır. Osmanlı Devleti’nde kütüphane hizmetleri vakıflar aracılığıyla yürütülmekteydi. Bu kütüphaneler ilkin cami, türbe, medrese ve tekke gibi kurumlarda ortaya çıkmış, sonrasında ise müstakil kütüphane binaları yapılarak vakıf bünyesinde kütüphane hizmeti verilmeye başlanmıştır. Cumhuriyetin ilanına kadar kütüphane hizmetleri bu şekilde devam etmiştir. Cumhuriyet döneminde farklı bir boyut kazanarak bu hizmetler devam etmiştir. Osmanlı döneminden günümüz Türkiye’sine kadar uzanan Erzurum kütüphanelerinin tarihi, çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Belgesel tarama yönteminin kullanıldığı çalışmada ulaşılan kaynaklar doğrultusunda değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, kütüphane, kitap, Erzurum kütüphaneleri

Kaynakça

• Anameriç, Hakan. (2009). “Türkiye'de Cumhuriyetin İlanından Çok Partili Döneme Kadar Olan Dönemde Siyasi Yapı ve Kütüphaneler”. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiriler: Müzeler, Arşivler, Kütüphaneler, Yayınevleri, Telif Hakları = International Congress of North African and Asian Studies Papers: Museums, Archives, Libraries, Publishers, Copyright Issues - ICANAS38 10-15 Eylül 2007, Ankara içinde (45-67). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Bakırcı, Selami. (2007). “Erzurum’daki Vakıf Faaliyetleri İçerisinde Kitap ve Kütüphanelerin Yeri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk İslam Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, 1, 387-404. Başar, Zeki. (1977). Tarih Boyunca Çeşitli Hizmetleriyle Camilerimiz. Ankara: Güneş Matbaacılık. Cunbur, Müjgân. (1963). “Türk Kütüphaneciliğinin Tarihi Kökleri”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 12 (3-4), 105-116. Çelik, Muammer. (1997). Erzurum Kitabı. İstanbul: Dergâh Yayınları. Cögenli, M. Sadi ve Bakırcı, Selami. (2009). Erzurum Müftüsü Müderris Sakıp Efendi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. Doğanay, Hayati. (1989). Erzurum’un Genel Coğrafi Özellikleri: Şehri Mübarek Erzurum. Ankara: Erzurum Belediyesi Kültür Yayınları. Erkal, Abdulkadir. (2000). “Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi Seyfettin Özege Kitaplığında Bulunan ‘Name’ ve ‘İye’ İsimli Yazma Eserler”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 15, 213-263. ERŞA. (2017). Osmanlı Dönemi Erzurum Şehir Haritası. Erzurum: Erzurum Teknik Üniversitesi Erünsal, İsmail E. (1991). Türk Kütüphaneleri Tarihi II. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Erünsal, İsmail E. (200/8) Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Erünsal, İsmail E. (2000). “Osmanlılarda Kütüphane ve Kütüphanecilik Geleneği”, Yeni Türkiye, 701 Osmanlı Özel Sayısı IV, 56-73. Erzurum İl Halk, (2018), 13 Haziran 2018 tarihinde http://www.erzurumkutup.gov.tr/yazdir?E988D8C0A9FA61242EFFAF09374CBE05 adresinden erişildi. Erzurumlu Emrah (2018), 13 Haziran 2018 tarihinde http://www.kygm.gov.tr/TR,46229/erzurumlu-emrah-edebiyat-muze-kutuphanesi-ve-cagdas-hiz-.html adresinden erişildi. Esmek Gençlik Merkezi Kütüphanesi (2018), 14 Haziran 2018 tarihinde https://www.erzurum.bel.tr/ebb-kutuphane-mic/2/1012/1013.html adresinden erişildi. Esmek Palandöken Kütüphanesi, (2018), 14 Haziran 2018 tarihinde https://www.erzurum.bel.tr/ebb-kutuphane-mic/2/1012/1014.html adresinden erişildi. Eyice, Semavi. (1957). “Eski Kütüphane Binaları Hakkında”. Türk Yurdu, 267, 728-729. Faroqhi, Suraiya (2002), Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam: Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, Çev. Elif Kılıç, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Habib Baba Merkez Kütüphanesi, (2018), 14 Haziran 2018 tarihinde https://www.erzurum.bel.tr/ebb-kutuphane-mic/2/1012/1010.html adresinden erişildi. İlhami Çiçek Kütüphanesi, (2018), 14 Haziran 2018 tarihinde https://www.erzurum.bel.tr/ebb-kutuphane-mic/2/1012/1011.html adresinden erişildi. Keleş, Hamza. (2000). Erzurum Vakıfları: H. 988 (M.1580-1581) Tarihli Erzurum Evkaf Defterine Göre. Ankara: Bizim Büro. Konukçu, Enver (1992). Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum. Erzurum: Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası. Konukçu, Enver vd. (1989). Şehr-i Mübârek Erzurum. Ankara: Erzurum Belediyesi Kültür Yayınları. Konyalı, İbrahim Hakkı. (1960). Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul: Ercan Matbaası. Kuruluş ve Görevler. (2018). 25 Eylül 2018 tarihinde http://www.kygm.gov.tr/TR-3/kurulus-ve-gorevler.html adresinden erişildi. Küçük, Cevdet. (1995). Erzurum. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C.11. İstanbul: İSAM. Salnâme-i Maarif, İstanbul 1318, s.1016. Soysal, Özer. (1998). Türk Kütüphaneciliği: Geleneksel Yapıdan Yeniden Yapılanışa, C. 1. Ankara: Kütüphaneler Genel Müdürlüğü. Sümer, Faruk. (1962). “Türkiye Kültür Tarihine Umumî Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 20 (3-4), 213-244. Şehsüvaroğlu, Bedi N. (1978). “Tarihte ve Bizde Kütüphane”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 27 (1), 1-9. Şenalp, Leman. (1974). “Cumhuriyet Döneminde Kütüphaneciliğimiz”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 23 (1), 38-47. Turan, Osman. (1980). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Nakışlar Yayınevi. Uluçam, Abdüsselam. (1994). “Erzurum’daki Çifte Minareli Medrese Üzerine Yeni Bir Yorum”, XI. Türk Tarih Kongresi C. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Uzun, Mustafa. (1995). Ezher. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: İSAM. Vedat Aydın Kütüphanesi (2018), 14 Haziran 2018 tarihinde https://www.erzurum.bel.tr/ebb-kutuphane-mic/2/1012/1012.html adresinden erişildi.