Mısır Milliyetçi Hareketi ve Türk Dış Politikası (1924-1925)

Yıl 2019, Sayı: 64, 451 - 473, 31.01.2019

Recep Çelik

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3978

Öz

Ortadoğu’da Mısır’ın ayrı bir yeri ve önemi vardır. Yüzyıllarca Osmanlı’ya bağlı bir eyalet olarak yönetilen Mısır üzerinde bu önemine binaen İngilizler hâkimiyet kurmuş ve bu hâkimiyetini I. Dünya Savaşı sonrasında da bırakmamıştır. Mısır, İngilizlere karşı istiklalini elde etmek için büyük bir mücadele içerisine girmişti. Bu mücadelenin önde gelen siması ise Zağlul Paşa’ydı. Ancak Mısır, istiklal mücadelesinde kendi içinde bölünmüş durumdaydı. Bu durum Mısır’ın gerçek bir istiklal elde etmesini engellemiştir. Anadolu’da emperyalistlere karşı verilen savaş birçok doğu halklarında olduğu gibi Mısırlılar için de örnek teşkil etmiş, ilham kaynağı olmuştur. Anadolu’daki millî mücadelenin başarıya ulaşmasından son derece memnun olan Mısırlılar, kendi istiklal mücadeleleri için başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere millî mücadelenin ileri gelen önderlerinden silah ve cephane talebinde bulunmuşlardı. Yine Mısır milliyetçileri çok farklı kanallar ve yöntemlerle Türkiye’yi Mısır davasının yanında bulunmaya zorlamışlardır. Fakat dönemin konjonktürü gereği Türk dış politikası, Mısırlı milliyetçilere açıktan ve doğrudan desteği uygun görmemiş, dolaylı ve pasif yardım anlayışı benimsenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mısır, İngilizler, Zağlul Paşa, Mısır Milliyetçileri, Türk Dış Politikası.

Egyptian Nationalist Movement and Turkish Foreign Policy (1924-1925)

Öz

Egypt has a special place and importance in the Middle East. Governed by the Ottomans as a province for a long time, Egypt was ceded to the British in 1878 and the British rule continued after the World War I. So, Egyptians started a big struggle with the British for freedom. Zağlul Pasha was a person who foremost in this struggle. But in this struggle period, Egypt had been divided into many adverse parties. This situation prevented Egypt from a real freedom. Turkish national struggle was a reference for nations fighting against imperialists in the east and also Egypt. Egyptian people were extremely happy about Turkish freedom. That’s why nationalist Egyptians consulted and requested munition especially from Mustafa Kemal Pasha and leading persons for their freedom struggle. Also they obliged Turkey to support the Egyptian claim through very different ways and methods. By virtue of conjectural situation Turkish foreign policy did not approve to support directly and openly. On the contrary, indirect and passive aid policy was adopted by Turkish foreign policy.  

Anahtar Kelimeler

Egypt, The British, Zağlul Pasha, Egyptian Nationalists, Turkish Foreign Policy.

Kaynakça

• Arşiv The National Archives (İngiltere). Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (Türkiye).
• Gazete ve Dergi İstikbal, Yeniyol, Ayın Tarihi, TBMM ZC.
• Kitap ve Makale Akşin, Aptülahat. (1991). Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Ankara: TTK Yayınları. Armaoğlu, Fahir. (tarih yok). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995). C. I-II. 12. Baskı. İstanbul: Alkım Yayınevi. Atatürk, Kemal. (2011). Nutuk. Zeynep Korkmaz (haz.). Ankara: ATAM Yayınları. Berkes, Niyazi. (2003). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Bishku, Michael B. (1986). “The British Press and The Future of Egypt (1919-1922)”, The İnternational History Review, 8 (4). (November): 604-612. Bowen, John Eliot. (1886). “The Conflict of East and West in Egypt III”. Political Science Quarterly. vol: 1. no: 4 (December): 636-677. Carman, Harry J. (1921). “England and the Egyptian Problem”. Political Science Quarterly. 36 (1). (March 1921): 51-78. Doğan, İzzettin. (1986). “Atatürk’ün Dış Politikası ve Uluslararası İlişkiler Anlayışı”, Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk, İstanbul: Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Yayınları: 131-205. Fromkin, David. (2018). Barışa Son Veren Barış Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı? (1914-1922), (Çev. Mehmet Harmancı), İstanbul: Epsilon Yayınevi. Gönlübol, Mehmet ve Sar, Cem. (1997). Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Ankara: ATAM Yayınları. Karabekir, Kazım. (2009). Günlükler (1906-1948). C. II. İstanbul: Yapı Kredi Yurt Yayınları. Kutay, Cemal. (1980). Üç Devirde Bir Adam Fethi Okyar, İstanbul: Tercüman Yayınları. Lutskiy, V. B. (2011). Arap Ülkelerinin Yakın Tarihi 16. Yüzyıldan 20. Yüzyıla, (Çev. Turan Keskin), İstanbul: Yordam Kitap. Özgiray, Ahmet. (1996). “Türkiye-Mısır Siyasi İlişkileri (1920-1938)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, sayı: XI: 1-7. Penfield, Frederic C. (1897). “England’s Absorption of Egypt”, The North American Review, 165 (493). (December): 682-694. Soyak, Hasan Rıza. (2006). Atatürk’ten Hatıralar, İstanbul: YKY Yayınları. Soysal, İsmail. (1999). “Türk-Arap İlişkileri (1918-1997)”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Ankara: TTK Yayınları: 515-523. Uçarol, Rifat. (2000). Siyasi Tarih (1789-1999), İstanbul: Filiz Kitapevi. Watson, Charles R. (1911). “Constructive and Disintegrating Forces in the Social and National Life of Egypt”. The Journal of Race Development. 1 (4) (April): 415-432.