Problems and Solutions of the Foundations in Diyarbekir Province (1742 - 1751)

Yıl 2019, Sayı: 66, 633 - 643, 15.09.2019

İbrahim Özgül

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4228

Öz

Abstract

In this study, intervention problems on Diyarbekir province foundations’ assets by foundation managers and state officials, and also problems between the trustees and the employees are examined which includes 1742-1751 period. Various kinds of documents like; transcribed archival documents, the inspection and functioning documents and documents including problem solving methods of the Diyarbekir foundations were used to show the importance of foundations by the state. Functions of the foundations in the Ottoman Empire were not different from the other Islamic states.  It was also determined that there were struggles and precautions which aim to prevent the foundations from losing their functions in different periods. Sensitive studies which were carried out by state on foundations were examined to designate their impacts and quantity in state records.  We tried to reveal the importance given to the foundations, which were legal institutions in Ottoman State, by examining the problem solving methods of foundations in the light of archive documents.

Anahtar Kelimeler

Diyarbekir, Foundation, Complaint, Judgment, Kadi (Judge)

Diyarbekir Vilayetinde Vakıflarda Ortaya Çıkan Problemler ve Çözümleri (H. 1155-1166- M. 1742-1751)

Öz

Öz

Diyarbekir vilayetinde 1742-1751 yılları arasında vakıf mallarına yönelik, gerek vakıf yöneticileri gerek devlet görevlilerinin haksız müdahaleleri ve gerekse mütevellilerle çalışanlar arasında ortaya çıkan sorunlar, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Diyarbekir vakıflarıyla ilgili kayıtların yer aldığı transkripsiyonlar yapılmış, arşiv belgelerinin, vakıfların denetimi ve işleyişi, ortaya çıkan problemlerin çözüme kavuşturulma şekline ait anılan döneme ait değişik birçok vesikaya yer verilmiştir. Ortaya çıkan sorunların çözümü ortaya konulmuş ve devletin vakıflara vermiş olduğu önem belirtilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti’ndeki vakıfların işleyişinin diğer İslam devletlerinden çok farklı olmadığı belirtilmiş ayrıca yapılan düzenlemelerle farklı dönemlerde vakıfların fonksiyonlarını yitirmemeleri için ortaya konmuş çalışmalara da yer verilmiştir. Devletin titiz bir vakıf politikası yürüttüğü ve vakıf kayıtlarına ne kadar riayet ettiğine dair hususlar da belirtilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti açısından hukuki birer müessese olan vakıfların, karşılaşmış oldukları sorunların çözümüne ilişkin belgeler incelenerek vakıflara verilen önemin boyutu ortaya konulmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Diyarbekir, Vakıf, Şikâyet, Hüküm, Kadı

Kaynakça

• Yayımlanmış Arşiv Kaynakları Divan-ı Hümayun sicilleri Diyarbekir Ahkâm Defterleri -1- numaralı defter: (H. 1155-1167 / M. 1742-1754), ed. Ahmet Zeki İzgöer (Diyarbekir: Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2016) Araştırma Eserleri Akgündüz, Ahmet. (1989), Eski Anayasa Hukukumuz ve İslam Anayasası, Timaş yayınları, İstanbul. Akgündüz, Ahmet. (1996), İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul. Barkan, Ö. Lütfü. (1942), “ Bir Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar, Vakıflar Dergisi 2, s. 279-386. Bozkuş, Ahsen Arıöz. (2011), Genel Esaslarıyla Türk Hukukunda Vakıf Müessesi ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara. Çukurova Bülent ve Erantepli Bülent. (2008), “XIX. Yüzyılda Diyarbekir’in Sosyal ve İdari Yapısı” (ed. Yediyıldız Bahaeddin, Tomenendal, Kerstin, Osmanlıdan Cumhuriyete Diyarbekir, Pozitif Matbaacılık, Ankara) s.355-362 Göyünç, Nejat. (1994), “Diyarbekir”, DİA. C.9, İstanbul, s. 464-469. İnalcık, Halil. (1996), Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, Eren Yayıncılık, İstanbul. İnalcık, Halil. (2005), Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayıncılık, İstanbul. İnalcık, Halil. (2013), Söyleyişiler ve Konuşmalar, Haz. Birsen Çınar. (1). Profil Yayınları; İstanbul. Kazıcı, Ziya. (2003), Osmanlı vakıf Medeniyeti, Bilge Yayınları, İstanbul. Kozak, İ. Erol. (1994), Bir Siyaset Müessesi Olarak Vakıf, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Adapazarı. Orbay, Kayhan. (2004), “Vakıf Muhasebe Defterlerinde Ayni Toplanan Tarımsal Gelirler ve Ayni giderlerin Fiyatlandırılması ve Tarihsel Fiyatlar Endekslenmesi Konusunda” Osmanlı Araştırmaları XXIV, İstanbul, s. 289-305 Ortaylı, İlber. (2007), Osmanlı Barışı, Timaş Yayınları, İstanbul. Ortaylı, İlber.(2001), “Kadı” DİA. C 24, İstanbul, s. 65-73. Yediyıldız, Bahaeddin. (2003), XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Yediyıldız, Bahaeddin. (2012), “Vakıf” DİA. C. 42, İstanbul, s. 479-486.