Famines in Ordu District (1891-1911)

Yıl 2019, Sayı: 66, 663 - 667, 15.09.2019

Esat Aktaş

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4224

Öz

At the end of the 19th century, Ordu, a district of Trabzon province, had a population of around 100,000. In this district where the basic economy is based on agriculture, famines occurred at the end of the 19th century and at the beginning of the 20th century. These shortages were observed in 1891, 1895, 1902-1905 and 1910-1911. The people of the region, affected by famines, went through troubled periods. Especially during these years of scarcity, there was a decrease in corn production, an important agricultural product of the region. In order to meet the needs of the inhabitants, the administrators demanded to ban the export of corn grown in the region. The state had to think about the general economy on the one hand while trying to solve the problems of the people of the region. For this reason, requests for the prohibition of export of corn were often rejected. However, it was tried to be distributed to the ones who need it for grains and to provide loans in line with the available means. In this study, the famine and social and economic problems caused by the famine in Ordu in the mentioned years are discussed.

Anahtar Kelimeler

Ordu district, Famine, Drought, Corn Production

Ordu Kazasında Kıtlıklar (1891-1911)

Öz

Öz

19. yüzyılın sonunda Trabzon vilayetine bağlı bir kaza olan Ordu, 100 bin civarında nüfusa sahipti. Temel ekonomisi tarıma dayanan kazada 19. yüzyılın sonunda ve 20. yüzyılın başında kıtlıklar meydana geldi. Söz konusu kıtlıklar; 1891, 1895, 1902-1905 ve 1910-1911 yıllarında görüldü. Kıtlıklardan etkilenen kaza ahalisi, sıkıntılı dönemler geçirdi. Bu kıtlık yıllarında özellikle, bölgenin önemli bir tarım ürünü olan mısır üretiminde azalma görüldü. Ahalinin ihtiyacının karşılanması amacıyla kazada yetiştirilen mısırın ihracının yasaklanmasına dair idareciler talepte bulundular. Devlet, bir taraftan bölge ahalisinin sorunlarını gidermeye çalışırken diğer taraftan genel ekonomiyi de düşünmek zorundaydı. Bu sebeple mısır ihracının yasaklanması konusundaki talepler, çoğu zaman kabul edilmedi. Fakat ihtiyaç duyanlara zahire dağıtımı yapılmaya ve eldeki mevcut imkânlar doğrultusunda kredi sağlanmaya çalışıldı. Bu çalışmada, söz konusu yıllarda Ordu kazasında meydana gelen kıtlıklar ve kıtlıkların sebep olduğu sosyal ve ekonomik sorunlar ele alınmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Ordu Kazası, Kıtlık, Kuraklık, Mısır Üretimi

Kaynakça

• 1-Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.) Bab-ı Âlî Evrak Odası Evrakı (BEO.): 2106/157911, 2581/193504, 2585/193806, 3699/277384, 595/44563, 597/44705, 722/54145. Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT.): 1489/37, 1896/68, 1902/109, 1916/88, 961/23. Dâhiliye Nezareti Muhaberât-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH. MUİ.): 1-11/1, 1-8/18, 1-8/5, 1-9/1, 1-9/23. İrâde Meclis-i Mahsus (İ.MMS.): 127/5447. Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.): 107/3, 136/59, 68/42, 84/21. Şûrâ-yı Devlet Evrakı (ŞD.): 586/6. 2-Salnameler Trabzon Vilayet Salnamesi 1892, C. 14, Haz. Kudret Emiroğlu, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara 2005. Trabzon Vilayet Salnamesi 1902, C. 20, Haz. Kudret Emiroğlu, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara 2008. 3-Araştırma ve İnceleme Eserler Aktaş, Esat, Erzurum ve Trabzon Vilayetlerinde Salgın Hastalıklar (1838-1914), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2015. Aktaş, Esat-Hakan Yaşar, “Ordu Kazası’nda Asayiş Sorunları (19. Yüzyılın Sonu-20. Yüzyılın Başı)”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S. 41, Ankara 2017, ss. 1-24. Asan, Hakan, “Bitlis Vilayeti’nde Yaşanan Kıtlık Hadiseleri (1887-1894)”, Turkish Studies, C. 13, S. 8, Spring 2018, ss. 1-17. Camgöz, Mevlüt, Ekmek, Buğday ve Şehir-19. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda İaşe Meselesi, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2017. Demir, Alpaslan-Esat Aktaş, “Gümüşhane Sancağı’nda Doğal Afetler (1888-1910)”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S. 24, Ankara 2010, ss. 21-53. Dizman, İbrahim, 20. Yüzyılda Ordu (1900-1999), Ordu Belediyesi Yayınları, Ordu 2010. Ergünay, Oktay-Polat Gülkan, H. Hüseyin Güler, “Afet Yönetimi İle İlgili Terimler Açıklamalı Sözlük”, Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, ed Mikdat Kadıoğlu-Emin Özdamar, JICA Türkiye Ofisi Yayınları, Ankara 2008, ss. 301-353. Erler, Mehmet Yavuz, Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880), Libra Yayınları, İstanbul 2010. Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul 2000. Gül, Abdulkadir, “Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık (Erzurum Vilayeti Örneği: 1892-1893 ve 1906-1908 Yılları)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Vol. 2/9, 2009, ss. 144-158. Halaçoğlu, Ahmet, “İngiliz Konsolosu Longworth’a Göre Trabzon Vilayeti (1892-1898)”, Belleten, C. 67, S. 250, Ankara 2003, ss. 1-26. Hınz, Walther, İslâm’da Ölçü Sistemleri, Çev. Acar Sevim, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1990. Kadıoğlu, Mikdat, “Kuraklık Kıranı Risk Yönetimi”, Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, ed Mikdat Kadıoğlu-Emin Özdamar, JICA Türkiye Ofisi Yayınları, Ankara 2008, ss. 277-300. Karademir, Zafer, İmparatorluğun Açlıkla İmtihanı: Osmanlı Toplumunda Kıtlıklar (1560-1660), Kitap Yayınevi, İstanbul 2014. Kaynar, İhsan Seddar, 19. YY’ın İkinci Yarısından Cumhuriyet’e Fındığın Ekonomik ve Sosyal Tarihi (Orta Karadeniz Bölgesi), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2012. Kılıç, Orhan, “Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen Kıtlıklar”, Türkler, C. 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 718-730. Köksal, Ahmet, Giritli Sırrı Paşa (1844-1895), Serander Yayınları, Trabzon 2018. Kuzucu, Kemalettin, “Osmanlı Döneminde Karadeniz Bölgesinde Mısır Kullanımı ve Mısır Tarımını Geliştirme Çabaları”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, C. 8, S. 2, 2006, ss. 113-126. Kütükoğlu, Mübahat S., “XIX. Yüzyılda Trabzon Ticareti”, Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, 13-17 Ekim 1986, yay. haz. Mehmet Sağlam, Bayram Kodaman, Ahmet Nişancı, Celâl Tarakcı, Samsun 1988, ss. 97-131. M. Nasrullah, M. Rüşdü, M. Eşref, Osmanlı Atlası, XX. Yüzyıl Başları, Haz. Rahmi Tekin-Yaşar Baş, OSAV Yayınları, İstanbul 2003. Montanari, Massimo, Kıtlık ve Bolluk Avrupa’da Yemeğin Tarihi, İtalyancadan Çev. Mesut Önen-Biranda Hinginar Çoban, Nika Yayınevi, Ankara 2018. Oğuz, Ahmet, “19. Yüzyılın Son Çeyreğinde Yozgat’ta Açlık, Kıtlık ve Zahire Ticareti”, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu, 05-07 Mayıs 2016, Bildiri Kitabı, C. 1, ed. Kadir Özköse, Bozok Üniversitesi Yayınları, Yozgat 2016, ss. 530-537. Osmanlı Belgelerinde Ordu, Haz. Adnan Yıldız, Ordu Valiliği Yayınları, İstanbul 2013. Özger, Yunus, “XIX. Yüzyıl Sonlarında Meydana Gelen Bir Kuraklık Ve Kıtlık Hadisesi İle Bunun Sosyo-Ekonomik Sonuçları”, Karadeniz Araştırmaları, S. 19, Güz 2008, ss. 87-96. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2004. Satılmış, Selahattin, Aydın Vilâyetinde Doğal Afetler (1850-1900), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa 2012. Saylan, Kemal, “XIX. Yüzyıl Sonları ve XX. Yüzyıl Başlarında Ordu Limanı”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C. 19, 2015, ss. 37-56. Standage, Tom, İnsanlığın Yeme Tarihi, Maya Kitap, İstanbul 2018. Tekdemir, Aziz, “Bulgaristan’da Ziraat Bankası’nın Kuruluşu ve Faaliyetleri”, History Studies, 10/1, 2018, ss. 269-291. Tekin, Saadet, “19. Yüzyılın Sonu 20. Yüzyılın Başlarında Batı Anadolu’da Yaşanan Kuraklık Olayları”, The Journal of Academic Social Science Studies, S. 33, 2015, ss. 329-341. Turhan Sarıköse, Selma, XIX. Yüzyılda Çukurova’da Doğal Afetler ve Salgın Hastalıklar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2013. Uhri, Ahmet, Boğaz Derdi-Arkeolojik, Arkeobotanik, Tarihsel ve Etimolojik Veriler Işığında Tarım ve Beslenmenin Kültür Tarihi, Ege Yayınları, İstanbul 2011. Ünlü, Mucize, “XIX. Yüzyıl Sonlarında Çarşamba’da Kuraklık”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 12, Trabzon 2012, ss. 125-132.