Öz
Dil kültür ilişkisi dilin ortaya çıktığı ilk andan yaşadığı son ana kadar devam eden bir olgu ve durumdur. Dil, ürettiği her yeni kavramı kültürün içerisine bırakır. Bu ürünler yıllar içinde damıtılır ve dilin en veciz ifadeleri olan atasözleri ve deyimler içerisinde yaşamını sürdürür. Bu çalışmada, Ömer Asım Aksoy tarafından hazırlanmış olan “Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II” ile Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanmış olan “Bölge Ağızlarında Atasözleri ve deyimler I-II” adlı eserlerde geçen baht ve baht ile ilgili kelimeler atasözlerimizde ve deyimlerimizde tespit edilmeye çalışılmıştır.
Bu eserler, dilimizde kullanılan atasözleri ve deyimlerin derlenerek bir arada sunulduğu önemli kaynaklardır. Bu kıymetli eserler, sadece kaynak olarak yararlanılan eserler değil; milletimizin ulusal varlıklarını merak edenler için içerisinde bulunan arkaik kelimelerle birlikte değerli birer tarihi vesikalardır. Çalışmada dil-kültür ilişkisi içerisinde derin anlamları olan ve dili kullanan insanların umutlarını, mutluluklarını ve bunun gibi duygu ve durumları karşılamak için kullandıkları baht, talih, kut, devlet, kısmet, uğur gibi kelimelerin atasözleri ve deyimlerimiz içerisindeki kullanımları tespit edilerek halk irfanındaki yerleri belirlenmeye çalışıldı.
Kaynakça
- Aksoy, Ö. Âsım. (1965). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1, Ankara: İnkılap Yayınları. Aksoy, Ö. Âsım. (1965). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2, Ankara: İnkılap Yayınları. Alyılmaz, Cengiz. (1994). Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi, Yayımlanmamış doktora tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Arat, R. Rahmeti. (1992). Atebetü’l Hakayık, Ankara: TDK Yayınları. Arat, R. Rahmeti. (1979). Kutadgu Bilig III İndeks, (Haz. Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Arat, R. Rahmeti. (1999). Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: TDK Yayınları. Arat, R. Rahmeti. (2003). Kutadgu Bilig, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Argunşah, Mustafa ve Galip Güner. (2015). Codex Cumanicus, Ankara: Kesit Yayınları. Atalay, Besim. (2006), Divanü Lûgat-it Türk Çevirisi I, Ankara: TDK Yayınları. Atalay, Besim. (2006a), Divanü Lûgat-it Türk Çevirisi II. Ankara: TDK Yayınları. Atalay, Besim. (2006b), Divanü Lûgat-it Türk Çevirisi III, Ankara: TDK Yayınları. Atalay, Besim. (2006c), Divanü Lûgat-it Türk Dizin IV, Ankara: TDK Yayınları. Banguoğlu, Tahsin. (1986), Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları. BAAD: Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I, II (1996), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Caferoğlu, Ahmet. (2015). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. Clauson, Sir Gerard. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Clarendon Press. Çetin, Engin. (2017). Altun Yaruk Sekizinci Kitap (Berlin Bilimler Akademisindeki Metin Parçaları, Karşılaştırmalı Metin, Çeviri, Açıklamalar, Dizin), Adana: Karahan Kitabevi. Devellioğlu, Ferit. (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitapevi. Ercilasun, A. Bican ve Ziyat Akkoyunlu (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, Ankara: TDK Yayınları. Erdal, Marcell. (1991), Old Turkic Word Formation A Functional Approach to the Lexicon Vol. I-II, Wiesbaden: Otto Harrassowitz. Gülensoy, Tuncer. (2011), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Kelimelerin Köken Bilgisi Sözlüğü A-N, Ankara: TDK Yayınları. Karaağaç, Günay. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü (1. bs.), Ankara: TDK Yayınları. Kaya, Ceval. (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin, Ankara: TDK Yayınları. Korkmaz, Zeynep. (2014). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları. Mert, Osman. (2015). Koli Çor Yazıtı ve Anıt Mezar Kompleksi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. Nadelyaev, V. M. vd. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar, Leningrad. Orkun, H. Namık. (2011). Eski Türk Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları. Özsoy, B. Sami. (2004). Dede Korkut Kitabı. Manisa. Radloff, Wilhelm. (1895). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, St-Petersburg. Radloff, Wilhelm. (1897). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, Neue Folge, St-Petersburg. Sevortyan, Ervand. (1974). Etimologiçeskiy Slovar Tyurkskih Yazıkov I, Moskova: Akademiya Nauk. Ayşe ÜNAL Tekin, Talat. (2008). Orhun Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları. Tekin, Talat. (1986). İslam Öncesi Türk Şiiri, Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı (Eski Türk Şiiri). Tietze, Andreas. (2009). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wisssenschaften. TS: Türkçe Sözlük 1, 2 (1988). Ankara: TDK Yayınları Şirin, Hatice. (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Konya: Kömen Yayınları. Yıldırm, Faruk. (2013). Irk Bitig ve Runik Harfli Metinlerin Dili, Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüce, Nuri. (1994). Mukaddimetü'l-Edeb, Ankara: TDK Yayınları
Öz
Language is the phenomenon and condition that continues until the last moment when language-related language has emerged. Every new concept of language production is left in the culture. These products are distilled over the years and the language continues its life in proverbs and idioms which are the most vehement expressions. In this work, the words "Proverbs and Idioms Dictionary I-II" prepared by Ömer Asım Aksoy and other words about luck and related to luck in "Proverbs and Expressions I-II in the Dialects of the Region" issued by the Turkish Language Institute are not to be found in our proverbs and idioms that studied.
These works are the best-collected examples of the proverbs and idioms used in our language in general terms. These precious works are not only books that are used as source books; It is a valuable historical vocation along with the archaic words that are in place for those who are interested in national wealth. In the study, it was tried to determine the places of public awareness by determining the proverbs and utterances of words such as baht, luck, kut, devlet, fortune, luck etc. used by people who have profound meanings in language and culture and who use language to meet their hopes, happiness and emotions and situations like this.
Kaynakça
- Aksoy, Ö. Âsım. (1965). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1, Ankara: İnkılap Yayınları. Aksoy, Ö. Âsım. (1965). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2, Ankara: İnkılap Yayınları. Alyılmaz, Cengiz. (1994). Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi, Yayımlanmamış doktora tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Arat, R. Rahmeti. (1992). Atebetü’l Hakayık, Ankara: TDK Yayınları. Arat, R. Rahmeti. (1979). Kutadgu Bilig III İndeks, (Haz. Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Arat, R. Rahmeti. (1999). Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: TDK Yayınları. Arat, R. Rahmeti. (2003). Kutadgu Bilig, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Argunşah, Mustafa ve Galip Güner. (2015). Codex Cumanicus, Ankara: Kesit Yayınları. Atalay, Besim. (2006), Divanü Lûgat-it Türk Çevirisi I, Ankara: TDK Yayınları. Atalay, Besim. (2006a), Divanü Lûgat-it Türk Çevirisi II. Ankara: TDK Yayınları. Atalay, Besim. (2006b), Divanü Lûgat-it Türk Çevirisi III, Ankara: TDK Yayınları. Atalay, Besim. (2006c), Divanü Lûgat-it Türk Dizin IV, Ankara: TDK Yayınları. Banguoğlu, Tahsin. (1986), Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları. BAAD: Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I, II (1996), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Caferoğlu, Ahmet. (2015). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. Clauson, Sir Gerard. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Clarendon Press. Çetin, Engin. (2017). Altun Yaruk Sekizinci Kitap (Berlin Bilimler Akademisindeki Metin Parçaları, Karşılaştırmalı Metin, Çeviri, Açıklamalar, Dizin), Adana: Karahan Kitabevi. Devellioğlu, Ferit. (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitapevi. Ercilasun, A. Bican ve Ziyat Akkoyunlu (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, Ankara: TDK Yayınları. Erdal, Marcell. (1991), Old Turkic Word Formation A Functional Approach to the Lexicon Vol. I-II, Wiesbaden: Otto Harrassowitz. Gülensoy, Tuncer. (2011), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Kelimelerin Köken Bilgisi Sözlüğü A-N, Ankara: TDK Yayınları. Karaağaç, Günay. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü (1. bs.), Ankara: TDK Yayınları. Kaya, Ceval. (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin, Ankara: TDK Yayınları. Korkmaz, Zeynep. (2014). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları. Mert, Osman. (2015). Koli Çor Yazıtı ve Anıt Mezar Kompleksi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. Nadelyaev, V. M. vd. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar, Leningrad. Orkun, H. Namık. (2011). Eski Türk Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları. Özsoy, B. Sami. (2004). Dede Korkut Kitabı. Manisa. Radloff, Wilhelm. (1895). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, St-Petersburg. Radloff, Wilhelm. (1897). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, Neue Folge, St-Petersburg. Sevortyan, Ervand. (1974). Etimologiçeskiy Slovar Tyurkskih Yazıkov I, Moskova: Akademiya Nauk. Ayşe ÜNAL Tekin, Talat. (2008). Orhun Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları. Tekin, Talat. (1986). İslam Öncesi Türk Şiiri, Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı (Eski Türk Şiiri). Tietze, Andreas. (2009). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wisssenschaften. TS: Türkçe Sözlük 1, 2 (1988). Ankara: TDK Yayınları Şirin, Hatice. (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Konya: Kömen Yayınları. Yıldırm, Faruk. (2013). Irk Bitig ve Runik Harfli Metinlerin Dili, Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüce, Nuri. (1994). Mukaddimetü'l-Edeb, Ankara: TDK Yayınları
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Eylül 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Sayı: 66 |
- Makale Dosyaları