Prophet Muhammad on Poems of the Great Turkmen Poet Mahtumkulu

Yıl 2018, Sayı: 61, 225 - 242, 31.01.2018

M.Hanefi Palabıyık Ayşe Kalkandelen

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3823

Öz

Poets have written poems in almost every genre and created a variety of prophet poems including all kinds of information about prophets. They reflected their love and commitment for Prophet Muhammed by talking about his life, characteristics and personality in their works and they promoted his nobility, stated their love and expected mercy from him.
A great Turkman poet Mahtumkulu who wrote in a plain Turkman language stated his love for Prophet Muhammed in a literary style and by explaining that he is the last prophet and his favourite man (habibullah), mentioning his commitment for his people and his miracles and talking about him with the best names.
The thing attracting our attention in Mahtumkulu’s perception of Prophet Muhammed is the reflections of his madrasah education in his works. Maktumkulu is regarded as a jurist, pedagogue, a guide and an advisor in his collected poems related to our topic.
Secondly, he is seen as a sheikh protecting, advising, guiding and preaching his dervishes in his Islamic monastery like a leader. Besides, the most important thing is that he gives us an incarnational example of the light of Muhammed that makes us deeply feel the effect of Sufism.
Mahtumkulu’s perception of Prophet Muhammed has the characteristics of a perception in the line of classical Ahl-i Sunnah that is appropriate for traditional Sufi madrasah

Anahtar Kelimeler

Turkman poet, Mahtumkulu, Prophet Muhammad

Büyük Türkmen Şairi Mahtumkulu’nun Şiirlerinde Hz. Peygamber

Öz

Şairler, edebiyatın her kolunda ve pek çok edebî türde peygamber şiiri yazmış, peygamberler ile ilgili her türlü bilginin mevcut olduğu eserler vücuda getirmişlerdir. Onlar, Hz. Peygamber’e duydukları sevgiyi ve bağlılığı da şiirlerinde O’nun hayatı, özellikleri, kişiliği ile ele almışlar, sahip olduğu yüceliği övmüş, sevgilerini dile getirmiş, O’ndan şefaat beklemişlerdir.
Türkmen şivesiyle ve sade bir üslupla şiirler yazmış olan büyük Türkmen şairi Mahtumkulu da Hz. Peygamber’e olan sevgisini, şiirlerinde O’nun son Peygamber oluşu, Allah’ın habîbi oluşu, ümmetine düşkünlüğü ve mucizeleri gibi konularla, O’nu en güzel isim ve sıfatlarıyla anarak edebi bir tarzda ortaya koymuştur.
Mahtumkulu’nun Divanında Hz. Peygamber’i tararken dikkatimizi çeken temel husus, onun yazdıklarında, aldığı medrese eğitiminin yansımasının görülmesidir. Divanındaki konumuzla alakalı çoğu şiirinde Mahtumkulu, bir fakih, bir mürebbi, bir uyarıcı, bir öğütçü, bir muallim olarak görünmektedir.
İkinci husus ise onun bir mürşid gibi dergâhındaki dervişlere sahip çıkan, onları irşad eden, onlara vaaz ve nasihat eden bir şeyh gibi görülmesidir. Ayrıca en önemlisi o, tasavvufun tesirini derinlemesine hissettiren, “nur-i Muhammedî”nin somutlaşmış bir örneğini sunmaktadır.
Mahtumkulu’nun Hz. Peygamber anlayışı, geleneksel dergâh-medrese/sûfi-molla anlayışına uygun, klasik Ehl-i Sünnet çizgisinde bir anlayış özelliklerini taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkmen şair, Mahtumkulu, Hz. Peygamber

Kaynakça

• Alıcı, Mustafa-Yusuf Şevki Yavuz. (2010). “Şefaat”, DİA, İstanbul, XXXVIII, 411-415. Ahatlı, Erdinç. (1997). “Hasâisü’n-Nebî”, DİA, İstanbul, XVI,277-281. Belenkuyu, Bekir. (2015) “Edebiyatımızda Esmâ-i Nebî-Peygamberimiz (sav)’in İsimleri ve Esmâ-i Nebî Metinleri”, Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt: X, sayı: 4, s. 167-197. Bulut, Halil İbrahim. (2005). “Mûcize”, DİA, İstanbul, XXX, 350-352. Çağrıcı, Mustafa. (2005). “Muhammed-Örnek Oluşu”, DİA, İstanbul, XXX,444-446. Çelebi, İlyas. (2005). “Muhammed-Dindeki Yeri/Mûcizeleri”, DİA, İstanbul, XXX, 446-448. Çelebi, İlyas. (1995). “İnşikaku’l-Kāmer”, DİA, İstanbul, XXII, 343-345. Çetişli, İsmail. (2012). Türk Şiirinde (1860-2011) Hz. Peygamber, Akçağ Yay., Ankara. Çınar, Mahmut. (2006). İslami Literatür’deki Nur-i Muhammedi Anlayışının Nübüvvet Açısından Değerlendirilmesi, Marmara Üniv. Sosyal Bil. Enst. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. Demirci, Mehmet. (1997). “Hakîkat-i Muhammediyye”, DİA, İstanbul, XV, 179-180. Döner, Nuran. (2007). Tasavvuf Kültüründe Hz. Peygamber Telakkisi, Uludağ Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Bursa. Erdoğan, Kenan. (2011). “Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Mahtumkulu Divanlarında Hz. Peygamber”, Atatürk Üniv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], Erzurum, sayı: 45, s. 32. Ertürk, Mustafa. (1997). “Havz-ı Kevser”, DİA, İstanbul, XVI, 546-549. Kahraman, Âlim. (2003). “Mahtumkulu”, DİA, Ankara, XXVII, 393-394. Kandemir, M. Yaşar. (2005). “Muhammed-Şahsiyeti/İsimleri, Şemâili ve Üstünlükleri, Ahlâkı, Günlük Hayatı ve İbadeti, Eşleri ve Çocukları”, DİA, İstanbul, XXX, 423-428. Keleş, Reyhan. (2016). Divan Şiirinde Âyet ve Hadis İktibasları, Kitabevi Yay., İstanbul. Mahtumkulu-Bütün Eserleri I-II. (2014). haz. Annagurban Aşırov, Akt. Abdurrahman Güzel vd., Türkmenistan Bilimler Akademisi Milli Elyazmaları Enstitüsü Yay., Ankara. Temizkan, Mehmet. (2014). “Mahtumkulu Divanı’nda Geçen Âyetler ve Sûreler Üzerine Bir İnceleme”, s. 1-11- http://bilgelerzirvesi.org/bildiri/pdf/mehmet-temizkan.pdf (erişim tarihi: 05.08.2014). Topaloğlu, Bekir. (2005). “Muhammed-Dindeki Yeri/Kur’an ve Sünnet’e Göre Hz. Muhammed”, DİA, İstanbul, XXX, 439-441. Toprak, Süleyman. (2006). “Münker ve Nekir”, DİA, İstanbul, XXXII,14-15. Uludağ, Süleyman. (2005). “Muhammed-İslâm Kültüründe Hz. Muhammed/ Tasavvuf”, DİA, İstanbul, XXX, 448-450. Uludağ, Süleyman. (2007). “Nûr”, DİA, İstanbul, XXXIII, 244-245. Uludağ, Süleyman. (1991). “Aşk-Tasavvuf, DİA, İstanbul, ss. IV,11-17, s. IV,13. Yavuz, Salih Sabri. (2005). “Mi‘rac”, DİA, İstanbul, XXX, 132-135. Yavuz, Yusuf Şevki. (1991). “Arasât”, DİA, İstanbul, III,335. Yurdagür, Metin. (1997). “Hatm-i Nübüvvet”, DİA, İstanbul, XVI, 477-4