The Importance of the Ottoman Archives of the Prime Ministry in Terms of Scandinavia Studies

Yıl 2018, Sayı: 61, 415 - 428, 31.01.2018

Evren Küçük

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3834

Öz

Achieves are important institutions that have documented, enlightened and identified developments in states, people and international relations. Archival documents involve the political, diplomatic, social, economic and cultural conditions of their period they belong to. Almost every country in the world has its own national archive but the archives of states which have empire tradition have an international significance. One of these important archives is the Ottoman Archives of the Prime Ministry. The Ottoman Empire has established relations with many states, and has signed various alliances and trade agreement. One of the states that Ottoman Empire established some relations, had signed various alliances was Sweden-Norway and Kingdom of Denmark. Although they are located in distant geographies, the relations between the Scandinavian countries and the Ottoman Empire started to be established from the16th century. A significant number of documents about Sweden and other Scandinavian countries are located in the Ottoman Archives of the Prime Ministry. Documents and records in the various funds of the archive, in particular, shed light on Ottoman-Scandinavian relations.
The aim of this study is to address the importance of the documents in the Ottoman Archives of the Prime Ministry for the historiography of the Scandinavian countries and to introduce the Scandinavian documents in the funds of the archives.

Anahtar Kelimeler

Archive, Denmark, Sweden-Norway, XII. Charles

İskandinavya Çalışmaları Açısından Başbakanlık Osmanlı Arşivinin Önemi

Öz

Arşivler; devletleri, kişileri ve uluslararası ilişkilerdeki gelişmeleri belgeleyip aydınlatmayı ve tespit etmeyi sağlayan önemli kurumlardır. Arşiv belgeleri, ait oldukları dönemin siyasi, diplomatik, sosyal, ekonomik ve kültürel durumlarını ihtiva etmektedir. Dünyada hemen hemen her ülkenin kendine ait bir ulusal arşivi bulunmaktadır fakat imparatorluk geleneğine sahip devletlerin arşivleri uluslararası bir öneme sahiptir. Bu önemli arşivlerden biri de Başbakanlık Osmanlı arşividir. Osmanlı İmparatorluğu, birçok devlet ile ilişkiler kurmuş, çeşitli ittifaklar ve ticari antlaşmalar imzalamıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun ilişki kurduğu, çeşitli ittifaklara girdiği devletlerden biri de İsveç-Norveç ve Danimarka Krallığı’dır. Her ne kadar birbirinden uzak coğrafyalarda yer alsalar da İskandinavya ülkeleri ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki ilişkiler 16.yüzyıldan itibaren kurulmaya başlanmıştır. İsveç ve diğer İskandinav ülkeleri ile ilgili belgelerin önemli bir kısmı Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer almaktadır. Söz konusu arşivin çeşitli fonlarında yer alan belgeler ve defterler, Osmanlı-İskandinav ilişkilerine ışık tutmaktadır.
Bu çalışmanın amacı: İskandinavya ülkelerinin tarih yazımında Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgelerin önemine değinmek ve söz konusu arşivdeki fonlarda yer alan İskandinav belgelerini tanıtmaktır.

Anahtar Kelimeler

Arşiv, Danimarka, İsveç-Norveç, XII. Charles

Kaynakça

• Arşivler Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Fon Numarası: A.DVN.MHM (Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Mühimme Kalemi) Dosya: 4, Gömlek:10, Tarih: 13.4.1841 DH.MKT.( Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi), 1136/59, 25.12.1906. DH.MKT., 2429/66, 18.11.1900. HR.İD. (Hariciye Nezareti İdare) 72/56, 22.1.1917. HR.İM. (Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı), 176/26, 10.2.1926. HR.SYS.( Hariciye Nezareti Siyasi), 2452/24, 1.5.1918. HR.SYS., 2452/82, 15.5.1918. HR.TO., (Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı), 548/43, 20.2.1918. İ.DH.( İrâde – Dâhiliye), 942/74607, 11.3.1885. İ.HR. (İrâde – Hariciye), 414/16, 1.7.1908. İ.HUS.( İrade Hususi), 85/56, 8.11.1900. İ.HUS., 85/80, 18.11.1900. İ.MSM (İrade Mesail-i Mühimme), 33/943, 20.9.1848 TFR.1.SFR.( Rumeli Müfettişliği Sefâret Evrakı), 2/171, 26.4.1907. Y.A.HUS.(Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı), 389/101, 10.10.1898 Y.A.HUS., 169/77, 4.12.1881 Y.A.HUS., 444/117, 29.3.1903. Y.A.HUS., 525/28, 22.9.1908. Y.A.RES.( Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı), 48/14, 20.6.1889. Y.EE.( Yıldız Esas Evrakı), 14/207, 2.4.1908. Y.PRK.BŞK (Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı), 9/36, 05.04.1885. Y.PRK.EŞA (Yıldız Perakende Evrakı Elçilik Şehbenderlik ve Ateşemiliterlik ), 38/3, 15.5.1901. Y.PRK.EŞA, 48/20, 22.11.1905 Y.PRK.EŞA, 52/11, 23.2.1908.
• İstanbul Deniz Müzesi Arşivi (DMA) DMA, Mektubi II, Defter No:6305, 6 Mayıs 1885. DMA, Mektubi II, Defter No:6347, 3 Nisan 1885. DMA, Şura-i Bahri, Dosya:2028. DMA, Şura-i Bahri, Dosya:2117, 21 Nisan 1885.
• Telif Eserler Ådahl Karin. (Ed.). (2006). Alay-ı Hümayun, İsveç Elçisi Rålamb’ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri 1657-1658, (çev. Ali Özdamar), İstanbul: Kitap Yayınları. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (2010). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (2013). Kırım Hanlarına Nâme-i Hümâyûn (2 Numaralı Name Defteri), İstanbul: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları. Baştürk, Harun. (2016). 9 Numaralı Nâme-i Hümâyûn Defterinin Transkribsiyonu ve Değerlendirmesi, (H.1186-1218/M.1772-1803), YLT, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Beydilli, Kemal. (2001). “İsveç”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul: Diyanet Yayınları. Çıtırık, Hacer. (2014). 4 Numaralı Name-i Hümayun Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (H. 1203-1206/ M. 1788-1792), Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İkdam, 18 Kasım 1900. Kalay, Mahmut. (2014). 1827-1912 Tarihli İsveç Ahkâm Defteri'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, YLT, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kavanoz, Zeki. (2006). “Türkiye Arşivlerinde Osmanlı-İsveç ilişkilerine dair belgeler”, Alay-ı Hümayun, (Edt. Karin Adahl), İstanbul: Kitap Yayınları. Kurat, Akdes Nimet. (1940). İsveç Kralı XII. Karl’ın Hayatı ve Faaliyeti, 1682–1718, İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası. Kurat, Akdes Nimet. (1943). İsveç Kralı XII. Karl’ın Türkiye’de Kalışı ve Bu Sıralarda Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası. Küçük, Evren. (2017). "Türk Dış Politikası Araştırmalarında İsveç Arşivlerinin (Riksarkivet ve Krigsarkivet) Önemi" Gazi Akademik Bakış, Cilt:10 Sayı: 20, Yaz, s.196-220. Rålamb, Claes. (2013). İstanbul’a Bir Yolculuk 1657-1658, (çev. Ayda Arel), İstanbul: Kitap Yayınları. Refik, Ahmed. (2015). Memalik-i Osmaniye'de Demirbaş Şarl, (haz: Bülent Arı) İstanbul: Yeditepe Yayınevi. Salname-i Nezaret-i Hariciyye, Osmanlı Dışişleri Bakanlığı Yıllığı, 1301 (2003), (haz. Ahmed Nezih Galitekin), C.1, İstanbul: İşaret Yayınları. Sevinç, Tahir. (2014). "İsveç Kralı XII. Şarl’ın Osmanlı Devleti’ne İlticası ve İkameti (1709-1714)" Journal of History Studies, C. 6 Sayı: 1, s.139-159. Temel, Mehmet.(2007).“18-20 Yüzyıllarda Türkiye-Danimarka İlişkileri”, Tarih İncelemeleri, C.XXII, S.1, Temmuz, s.117-172. Theolin, Sture. (2001). The Swedish Palace in Istanbul, İstanbul’da Bir İsveç Sarayı, (çev. Sevin Okay), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.