Ziya Gökalp’ın Masalları Fakelore Örnekleri Olarak Kabul Edilebilir mi?

Yıl 2018, Sayı: 61, 145 - 157, 31.01.2018

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3758

Öz

Folklor (halk bilimi), Türkiye’de 20. yüzyılın başlarında kullanılmaya başlanan bir terimdir. Folklor halk kültürünü çeşitli yönleriyle inceleyen bir bilim dalıdır. Türkçülük düşüncesiyle paralel bir gelişme göstermiştir. Her geçen gün yeni terimlerle zenginleşmiştir. Bu alanda üretilen yeni terimlerden biri de fakelore kavramıdır. Kavram ilk olarak 1950 yılında Richard M. Dorson tarafından kullanılmıştır. Fakelore, folklore alanında yeni bir tartışma alanı yaratmıştır. Tartışmaya birçok araştırmacı katılmış, kavram farklı açılardan ele alınmıştır. Fakelore sahte, uydurma, yapma, taklit edilen bilgi anlamına gelmektedir. Bu çalışmada Ziya Gökalp’ın masalları, fakelore kavramı çerçevesinde incelenmiştir. Önce folklor ürünlerinin özellikleri hakkında bilgi verilerek fakelore kavramı üzerinde durulmuş, sonra da Gökalp tarafından çeşitli dergilerde yayımlanan masallar bu kavram etrafında değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda Gökalp’ın folklor ürünlerinin bazı özelliklerini ödünç aldığı görülmüştür. Gökalp bu ürünleri yeniden yazmış, yeni bir ürün ortaya koymuştur. Fakelore ürünlerinde görülen ticarî kaygı, reklam, okuyucuların/yayıncıların arzu ve zevkleri; Gökalp’ın masallarında yer almamıştır. Gökalp masallarını bir toplumsal kontrol mekanizması, ideolojik ve kültürel hegemonya biçimi olarak kullanılmamıştır. Belli toplumsal grupların ekonomik ve politik çıkarlarına hizmet etmemiştir. Bu ürünler egemen kültürün değerlerini yansıtmamıştır. Bu özelliklerinden dolayı Gökalp’ın masalları birer fakelore örneği değildir. Bu masallar halk ürünlerinin yeniden yazılan biçimleridir.

Anahtar Kelimeler

folklor, fakelore, Ziya Gökalp, ideoloji

Can Ziya Gökalp’s Folk Tales Be Accepted as Fakelore Samples?

Öz

Folklore is a term that was introduced in the early 20th century in Turkey. Folklore is a discipline that examines various aspects of folk culture. It has developed together with Turkism. Folklore has always been enriched with new terms. One of the new terms that are produced on this field is the concept of fakelore. The concept was first used by Richard M. Dorson in 1950. Fakelore has created a new discussion area in the field of folklore. Many researchers have participated in the discussion, and the concept has been dealt with from different angles. Fakelore means fake, fabricated, imitated information. In this study, Ziya Gökalp’s folk tales were examined according to the concept of fakelore. First, information about the characteristics of folklore products was given. The concept of fakelore is explained. Then the folk tales published by Gökalp in various journals have been evaluated around this concept. It has been seen that Gökalp borrowed some of the features of folklore products in the study. Gökalp has rewritten these products and introduced a new product. Fakelore products have commercial concerns, advertisements, desires and pleasures of readers / publishers. But these worries did not take place in Gökalp’s folk tales. Gökalp did not use his folk tales as a social control mechanism, ideological and cultural hegemony. The folk tales did not serve the economic and political interests of certain social groups. These products do not reflect the values of dominant cultures. Gokalp’s folk tales are not fakelore examples because of these features. These folk tales are the rewritten forms of folk products.

Anahtar Kelimeler

folklor, fakelore, Ziya Gökalp, ideology

Kaynakça

• Aktaş, Şerif. (1996). Yenileşme Dönemi Türk Şiir ve Antolojisi (1860-1920) 1. Ankara: Akçağ Yayınları. Akyüz, Çiğdem. (2015). “Yeni Lisan, Eski Tarz: Ziya Gökalp’in Koşma ve Destanları”. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish or Turkic, 10/4, 17-26. Artun, Erman. (2005). Türk Halkbilimi. İstanbul: Kitabevi Yayınları. Boratav, Pertev Naili. (1999). 100 Soruda Türk Halk Bilimi. İstanbul: Gerçek Yayınevi. Çamkara, Ayşe. (2010). “Modern-Ulus Devletin Kuruluş ve Gelişme Sürecinde Folklor, Şiir ve Fakelore”. Millî Folklor, 88, 85-90. Çek Cansız, Songül. (2014). “Ziya Gökalp’in Düşünce Sistemi ve Folklora Bakışı”. Millî Folklor, 103, 59-68. Çobanoğlu, Özkul. (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları. Dorson, Richard M. (2007). “Folklor ve Fake Lore. (Çev. Selcan Gürçayır)”. Folklorun Sahtesi: Fakelore. 11-22. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Dundes, Alan. (2007). “Fakelore Fabrikasyonu. (Çev. Selcan Gürçayır, Aslı Uçar)”. Folklorun Sahtesi: Fakelore. 71-86. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Ekici, Metin. (2015). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayınları. Elçin, Şükrü. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları. Ergun, Pervin. (2012). “Küresel Dünyanın Tüketim Mitleri Fakelore’un Başarısı: Yılbaşı mı Kutluyoruz Noel mi?”. Millî Folklor, 95, 147-160. Fishwick, Marshall W. (2007). “Paul’ün Oğulları Folklor mu Fakelore mu? (Çev. Selcan Gürçayır)”. Folklorun Sahtesi: Fakelore. 23-34. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Fox, William S. (2007). “Folklor ve Fakelore: Bazı Sosyolojik Düşünceler. (Çev. Tolga Tanyel)”. Folklorun Sahtesi: Fakelore. 35-50. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Gökalp, Ziya. (2007). Türkçülüğün Esasları. (Hazırlayan: Mustafa Koç). Ziya Gökalp Kitaplar 1. (Editör: M. Sabri Koz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Kirshenblatt-Gimblett, Barbara. (2007). “Hatalı İkilikler. (Çev. Selcan Gürçayır)”. Folklorun Sahtesi: Fakelore. 51-70. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Korkmaz, Nurseli Gamze. (2009). “Kolsuz Hanım” Üzerine Yazılı Kültür ve Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Bir Çalışma”. Millî Folklor, 83, 54-61. Oğuz, M. Öcal. (2006). Araştırmaların Tarihi. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. (Editör: M. Öcal Oğuz). Ankara: Grafiker Yayıncılık. Panchenko, Alexander A. (2007). “Lenin Kültü ve “Sovyet Folkloru”. (Çev. Selcan Gürçayır)”. Folklorun Sahtesi: Fakelore. 137-166. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Sever, Mustafa. (2007). Ziya Gökâlp’in Masallarında Tipler. Millî Folklor, 74, 29-33. Sınar Uğurlu, Alev. (2009). “’İdeolog’-Şair Ziya Gökalp’in Kaleminden Masallar” Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 4 /1, 1025-1040. Singer, Eliot A. (2007). “Fakelore, Çok Kültürlülük ve Çocuk Edebiyatının Ahlak Sistemi”. (Çev. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi: Fakelore. 99-135. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Şahin, Halil İbrahim. (2013). “Ziya Gökalp’in “Halk” ve “Halkbilimi” Terimlerine Bakış Açısında Geleneğin Yeri”. Millî Folklor, 99, 91-100. Şimşek, Funda Işıl. (2008). “‘Fakelore’ Kavramı ve Nasreddin Hoca”. Millî Folklor, 79, 84-89. Tansel, Fevziye Abdullah. (1989). Ziya Gökalp Külliyatı-1, Şiirler ve Halk Masalları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Tunç, Gökhan. (2007). “Fakelore Kavramı Merkezinde Yunus Emre”. Millî Folklor, 75, 17-23. Yıldırım, Dursun. (1998). Türk Bitiği. Ankara: Akçağ Yayınları. Zavotçu, Gencay. (2012). “Ziya Gökalp’in Manzûmeleri ve Ala Geyik Hakkında”. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 7/4, 601-609.