Hâkânî’nin Medâyin Harâbeleri Kasidesi Şerhi ve Türkçe Tercümesi

Yıl 2018, Sayı: 62, 83 - 110, 31.05.2018

Saadet Karaköse , Metin Akdeniz

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3877

Öz

İran Edebiyatının en özgün şahsiyetlerinden olan Hâkânî-i Şirvânî Enverî-i Ebîverdî ile birlikte devrinin en önemli kaside şairidir. Hâkânî’nin Medâ’in Sarayı’nın harap manzarası karşısındaki duygulanımlarını yansıtan “Eyvân-i Medâ’in” (Medâ’in Sarayı) kasidesi, aynı zamanda Sasâniler devri Fars tarihine yakılmış bir ağıttır. Sasâniler devrine ait İran tarihinden verilen örnekler ve bunlara dayalı felsefi çıkarımlarla ilerleyen kaside, geçmişin ihtişamı ve şimdinin yoksulluğu tezadı üzerine şairin düşüncelerinden oluşmaktadır. Zamanın yıkıcı etkisini somut bir örnek üzerinden tasvir eden şair, kasidenin matlaında Medâ’in Sarayı’nın harabelerini mevzu edinmesinin sebebini açıklar: İbret almak. Bu çalışmada önce şairin hayatı ve eserleri hakkında kısa bilgiler verilmiş, sonra Eyvân-i Medâ’in adlı kaside şerh edilmiştir. Çalışmanın sonunda ise kasidenin orijinal metnine kafiye ve vezin yönünden sadık kalınarak yapılan yeni bir Türkçe manzum tercümesi yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hâkânî-i Şirvânî, Eyvân-i Medâ’in

Khagani’s Ruin of Medayin Poetry’s Explanation and its Turkish Translation

Öz

Khagani, one of the most authentic personalities of Iranian literature, is regarded as one of the most important qasida poets of his area along with Enveri-i Ebîverdî. The qasida of "Eyvân-i Medâ’in" (Medâ’in Palace), reflecting the feelings of Khagani at the ruined view of Medâ’în Palace, is also a lament for the history of Old Persia. The qaside which progresses with the case studies given from the Old Iranian period and the philosophical conclusions based on them, consists of the poet's thoughts on the glory of the past and the poverty of the present. The poet, describing the destructive effects of time through a concrete examples, explains in matla’ (first couplet) why he was interested in the ruins of Medâ’in Palace: to draw a lesson from the past. Our aim is to remind Turkish researchers of the "Eyvan-i Medâ'in" qasida which has been translated into many languages where Turkish is among them. After briefly introducing the poet's life and works the Eyvân-i Medâin has been interpreted. At the end of the study, a new Turkish translation being faithful to the rhyme and rhythm of the original text has been presented.

Anahtar Kelimeler

Khagani, Eyvân-i Medâ’in

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet-ERDOĞAN, Mehtap (2009). Kerbelâ Mersiyeleri, Grafiker Yay. Ankara, ATALAY, Mehmet (2003). “Hâkânî’nin Medâ’in Harabeleri’ne Hüseyin Dâniş’in Yaptığı Tesdis”, Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl:3, S:11, s. 101-114. ALTIPARMAK (1976), Peygamberler Tarihi, Cevher Yay., İstanbul.. ATEŞ, Ahmed (1982). Farsça Grameri, Tercüman Yay., İstanbul. AVCI, Casim (2003). “Medâin”, DİA, c. 28, s. 289-291. COŞKUN, Vildan S. (2010). “Tâk-i Kisrâ”, DİA, c. 39, s. 450-451. DEVLETŞÂH (1900). Tezkiretü’ş-Şu’arâ (hzl. Edward Browne), Matba’a-i Brill. DEVLETŞAH (1994). Tezkire-i Devletşah, Çev. Necati Lugal, MEB, İstanbul. ENVERÎ-İ EBİVERDÎ (1379). Dîvân-ı Enverî (hzl. Pervîz Bâbâyî), Mü’essese-i İntişârâr-ı Nigâh, Tahrân. HACIEMİNOĞLU, Necmettin, Türk Dilinde Edatlar, MEB, İstanbul, 1984. XAQANİ ŞİRVANİ (2004). Seçilmiş Əsərləri (hzl. Məmmədağa Sultanov), Lider Neşriyyat, Bakı. KURNÂZ, Cemal (2011). Divan Dünyası, Kurgan Edebiyat, Ankara. LEVEND, Âgah Sırrı (1984). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, Enderun, İstanbul,. LÜTF ‘ALÎBİG ÂZER BİGDİLİ (1337). Âteş-gede-i Âzer (hzl. Seyyid Ca’fer Şehîdi), Mü’essese-i Neşr-i Kitâb. MEHDEVÎFER, Sa’îd (1392). “Şurûh-i Kasâ’îd-i Hâkânî”, Kitâb-i Mâh-i Edebiyyât, ş: 72, Ferverdîn. MUHAMMED ‘AVFÎ (1341). Lübâbü’l-Elbâb, (hzl. Edward Browne, önsöz, trc. Muhammed Abbâsî) Kitâb-furûşî-i Fahr-i Râzî, Tahrân. ONAY, Ahmet Talat (2000). Mazmunlar ve İzahı, Haz. Cemal Kurnaz, Akçağ, Ankara. SAFÂ, Zebîhullâh (1388). Târîh-i Edebiyyât Der-İrân (Cild-i Dovvom), İntişârât-i Firdevs, Tahrân. SECCÂDÎ, Ziyâeddîn (1382). Dîvân-ı Hâkânî-i Şirvânî, İntişârât-i Zuvvâr, Tahrân. SECCÂDÎ, Ziyâeddîn (1346). Mecmû’a-i Nâmehây-i Efdâlüddîn Bedîl b. ‘Alî-i Neccâr Hâkânî-i Şirvânî, İntişârât-ı Dâniş-serây-i ‘Alî, Tahrân. SEYYİD ALİ ERDİLÂN-İ CEVÂN (1373). Tecellî-i Şâ‘irâne Esâtîr ü Rivâyât-ı Târîhî vü Mezhebî der-Eş‘âr-ı Hâkânî, Mü’essese-i Çâp u İntişârât-ı Âstân-i Kuds-i Rızavî. SÎRÂC BİN ABDULLAH, Mecma‘ü’l-Letâ’if, Balgat İl Halk Ktp. No: 05. Ba. 792. ŞERH-İ DÎVÂN-I HÂKÂNÎ, Kütüphâne-i Meclis-i Şûrâ-yı İslâmî, Tarhan, No: 89712 TÖKEL, Dursun Ali (2000). Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar, Akçağ, Ankara. ‘URFÎ-i ŞİRÂZÎ (1378). Külliyât-ı ‘Urfî, C. II (Hzl. Muhammed Velî el-Hak Ensârî), İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahrân, Tahrân. ULUDAĞ, Süleyman (1999). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yay. İstanbul. ÜÇOK, Bahriye (1967). İslâmdan Dönenler Ve Yalancı Peygamberler, A.Ü. İ.F.Y. Ankara, YAZICI, Tahsin (1997). “Hâkânî-i Şirvânî, EfdalüddînBedîl (İbrâhîm) b. Alî”, DİA, cilt:15, s.168-170. YILDIRIM, Ahmet (2013). Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları, TDVY, Ankara. YILDIRIM, Nimet (2012).İran Edebiyatı, Pinhan, İstanbul.
• İnternet Kaynakları AHMEDÎ, İskender-Nâme, (hzl.Yaşar Akdoğan) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10667,ahmediskendernameyasarakdoganpdf.pdf?0 (erişim tarihi 21.09.2017) BEELAERT, Anna Livia (2010). “Ḵāqāni Šervāni” http://www.iranicaonline.org/articles/kaqani-servani (erişim tarihi 21.09.2017) MORONY, Michael (2009) “Madāʾen”http://www.iranicaonline.org/articles/madaen-sasanian-metropolitan-area (erişim tarihi: 21.09.2017) MUHAMMED RIZA KULI HAN, “Riyâzü’l-Ârifîn” http://www.sufi.ir/books/download/farsi/hedayat/riaz-ul-arefin.pdf (erişim tarihi: 21.09.2017) YAHYAVÎ, Ekber, “Şerh-i Ebyât ve Ârâyehây-i Edebî-i Kasîde-i Eyvân-i Medâ’in-i Hâkânî” .http://www.adabesokhan.blogfa.com/post/68,) (erişim tarihi 21.09.2017) www.vajehyab.com/ (“dest-efşâr” maddesi) (erişim tarihi 21.09.2017)