Türk Edebiyatında Roman İsimlerinin Söz Dizimsel Açıdan İncelenmesi (1872’den 1955 Yılına Kadar)

Yıl 2021, Sayı: 70, 69 - 96, 20.01.2021

Ebru Güvenen

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4428

Öz

İnsan, doğadaki canlı-cansız, somut-soyut bütün varlıklara isim verme ihtiyacı duyar. İsimler, varlıkların kodlanmış şeklidir ve dünyada tek olup olmamasına göre özel isim veya tür ismi olarak sınıflandırılmaktadır. Başlangıçta tür ismi olanlardan bazıları, sonradan çeşitli sebeplerle anlamlarından arındırılıp bir varlığa isim olabilmektedir. Bu durum, toplum tarafından benimsendiğinde tür ismi, özel isme dönüşmektedir.
Dil bilimin alt dallarından olan ad bilim; özel isimleri köken bilgisi, tarihî gelişme, dil-kültür ilişkisi vb. açılardan incelemektedir. Özel isimler; bir sözcük, söz grubu, bir/birden fazla cümle kuruluşunda olabilmektedir. Bu durum, kitap isimleri için de geçerlidir. Bilimsel kitaplardan ziyade edebî eserlerde, yazar ve işlenen konu kadar eserin ismi de dikkat çekmektedir. Edebî eserler içerisinde en çok tercih edilenlerden olduğundan, her gün yenileri yayımlanan romanlarda isim konusu; rakiplerinden sıyrılması, piyasada tutunması, uzun soluklu olabilmesi için önem arz etmektedir. Bu noktada, okurda merak duygusu uyandırmak için bir/birkaç sözcük veya cümleyle sınırlı olan ismi; konusu, tesirinde yazıldığı akım, yazarının edebî kabiliyeti kadar dili hakkında da bilgi vermektedir. Bu çalışmada, Tanzimat’tan 1955’e kadar Türkiye’de yayımlanan roman isimleri, söz konusu dönemlerin genelde dile, özelde söz dizimine olan etkisini belirleyebilmek amacıyla söz dizimsel açıdan incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Özel isim, ad bilim, roman ismi, söz dizimi.

Kaynakça

• Aksan, Doğan. (2009). Her Yönüyle Dil (5. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aktaş, Şerif. (2018). “Millî Edebiyat Dönemi (1911-1923)”. Türk Edebiyatı Tarihi (Genel Editörler: Talât Sait Halman, Mustafa İsen, Osman Horata) (3. Baskı). 3, 308-399. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Alyılmaz, Semra. (2015). “Türkçenin Söz Diziminde Seslenmeler ve Seslenme Öbekleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 54, 31-50.
• Andı, M. Fatih. (2019). “Bir Kitaba Ad Koymak” (s. 14-22). Hayata Edebiyatla Bakmak. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Çelik, Yakup. (2018). “Cumhuriyet Dönemi: Roman (1920-1960)”. Türk Edebiyatı Tarihi (Genel Editörler: Talât Sait Halman, Mustafa İsen, Osman Horata) (3. Baskı). 4, 246-325. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çıkla, Selçuk. (2019). Kurmacanın Peşinde Hikâye ve Roman Yazıları. Ankara: Çolpan Kitap.
• Demir, Necati. (2019). Türkçe Cümle Bilgisi. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Duymaz, Ali. (1999). Kanturalı Boyundaki Bazı Motif ve Unsurlar Üzerine”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 8, 360-389.
• Gündüz, Osman. (1992). Meşrutiyet Romanında Yapı ve Tema, C. I. (Yayımlanmış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Halikarnas Balıkçısı. (2019). Aganta Burina Burinata (62. Baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karaağaç, Günay. (2012). Türkçenin Söz Dizimi (5. Baskı). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karaağaç, Günay. (2016). Türkçenin Dil Bilgisi (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, Leyla. (2006). Türkçenin Söz Dizimi (11. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kolcu, Ali İhsan. (2013). Türk Romanı El Kitabı. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri: (Şekil Bilgisi) (3. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep. (2017). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü (Gözden geçirilmiş ve genişletilmiş beşinci baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Narlı, Mehmet. (2009). Roman Ne Anlatır Cumhuriyet Dönemi (1920-2000) (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Okay, M. Orhan. (2018). “Tanzimatçılar: Yenileşmenin Öncüleri (1860-1896)”. Türk Edebiyatı Tarihi (Genel Editörler: Talât Sait Halman, Mustafa İsen, Osman Horata) (3. Baskı). 3, 90-114. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özmen, Mehmet. (1995). “Cümlenin Altıncı Öğesi ve Bir Terim Önerisi”. Türk Dili, 519, 224-227.
• Saatçıoğlu, Ece. (2016). “Halikarnas Balıkçısı’nın Aganta Burina Burinata Romanını Ekoeleştirel Bakışla Okumak”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 581-600.
• Tepebaşılı, Fatih. (2001). “Roman Adlandırımı ve İşlevleri” (s. 39-54). Edebiyat ve Roman. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük (11. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Üçok, Necip. (1947). Genel Dilbilim (Lingüistik). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil, Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Üstünova, Kerime. (2000). “Türkçede Asıl Unsurlar: Özne ve Yüklem”. Türk Dili, 582, 489-497.
• Üstünova, Kerime. (2010). “Adlarda Tanımlılık” (s. 95-100). Dil Bilgisi Sorunları. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Üstünova, Kerime. (2012). Türkiye Türkçesi Ad İşletimi (Biçim Bilgisi). Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Yalçın, Alemdar. (2006). Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı (5. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.