Anlatısal Bellek: Tanzimat Dönemi Romanlarında Hatırlama

Yıl 2021, Sayı: 70, 271 - 282, 20.01.2021

Yakup Çelik Birsen Yıldırım

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4432

Öz

İnsan kendini ve kendi dışındakileri hatırlayarak var eder ve böylece kendisine anlatısal bir kimlik oluşturur. Bu anlatı hem insanın kimliğini belleği aracılığıyla nasıl muhafaza ettiğini hem var olma sürecinde nasıl bir değişim geçirdiğini hem de bir birey olarak diğerleri ile nasıl iletişime geçtiğini göstermesi açısından oldukça kıymetlidir. Psikolojik bir varlık ve toplumsal yapının bir parçası olarak insan kendisini ancak bu “bütünlüklü” bilinç ile inşa edebilir. Bu yaşamsal sürecin her aşamasında sosyal, ekonomik, psikolojik ve tarihî etkiler söz konusudur. Özellikle de imparatorluğun geleneksel kalıplarının dışına çıkıldığı Tanzimat Dönemi’nde, bu vurgular çok daha belirgin olmaktadır.
Türk romanın doğuş sürecini de içine alan Tanzimat Dönemi Osmanlı’nın yüzünü Batı’ya döndüğü, bireysel, toplumsal, ekonomik, siyasal ve kültürel bütün alanlarda değişimlerin hız aldığı bir dönemdir. Toplumsal ve bireysel bilinci var eden unsurların arayışı içinde olunduğu bu dönemde anlatılarda “birlik/ bellek” ve “ayrılık/ unutuş” vurgusu sıkça görülmektedir.
Bu çalışmada Tanzimat Dönemi romanlarındaki hatırlama türleri belirlenerek bunların işlevleri kurgusal düzlemde irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Dönemi, Hatırlama, Roman, Bilinçli Bellek, Bilinçsiz Bellek

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi. (2004). Çengi. İstanbul: Bordo Siyah.
• Chatman, Seymour. (2009). Öykü ve Söylem. Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı. Ankara: Deki Yayınevi.
• Fatma Fahrünnisa. (2017). Dilharap. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Felski, Rita. (2013). Edebiyat Ne İşe Yarar? İstanbul: Metis Eleştiri.
• Kefeli, Emel. (2012). Anlatım Tekniği Olarak Mektup. İstanbul: Kitabevi.
• Mehmed Murad. (2004). Turfanda Mı, Yoksa Turfa Mı? İstanbul: Bordo Siyah.
• Mehmet Celal. (2001). Bir Kadının Hayatı. İstanbul: Anka Yayınları.
• Nâbizade Nâzım. (1954). Zehra. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Proust, Marcel. (2018). Edebiyat ve Sanat Yazıları. İstanbul: YKY.
• Recaizade Mahmut Ekrem. (2019). Araba Sevdası. İstanbul: Can Yayınları.
• Şemsettin Sami. (2009). Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Yılmaz, İbrahim (2018). “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Trafik ve Trafik Kazaları”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.20, S.36, s. 341-368. DOI:10.21550/sosbilder.429650.
• Zafer Hanım. (2000). Aşk-ı Vatan. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.