İmparatorluğun Kayıp Nesli: Cezmi Vakası

Yıl 2021, Sayı: 70, 295 - 315, 20.01.2021

Meral Demiryürek

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4415

Öz

Osmanlı İmparatorluğu modernleşme çabaları kapsamında Batı’ya yönelince devlet işleri kadar bireysel ve toplumsal konular da bu durumdan etkilenir. Özellikle eğitim politikasındaki yenilikler, çocukların ve gençlerin yetiştirilmesiyle ilgili farklı yöntemleri beraberinde getirir. Bu aşamada ihtiyaç duyulan kurumlar, araç-gereçler ve uzman kadroların eksikliği hissedilir. Varlıklı aileler çocuklarını yurt dışına gönderirler, bulundukları çevrede eğitim ehli olarak gördükleri gayrimüslimlerden yardım alırlar. Kimi şair ve yazarların yaşadığı olumsuz tecrübeler, Türk edebiyatına yansımasına rağmen meseleyi bu açıdan ele alan bir çalışma yoktur. Hâlbuki Tevfik Fikret ve Fatma Aliye Hanım’ın çocukları din değiştirir. Ali Ekrem Bolayır’ın kızı Selma, Türk vatandaşlığından çıkarak Amerika’ya yerleşir. Oğlu Cezmi’yi yurt içinde ve yurt dışında yabancı okullarda okutur, özel hocalardan dersler aldırır. Namık Kemal’in torunu sıfatıyla geleceğin umudu olduğu fikrini aşılar, ancak Cezmi, 21 yaşında intihar eder. Sonuç olarak diğer çocukların seçimleriyle birlikte Cezmi’nin ölümü, bir neslin kaybını temsil ettiği için bu çalışmada, Cezmi’nin kısa hayatı özelinde aile, toplumsal yapı ve yeniliklerle şekillenen eğitim sürecinin XX. yüzyıl başlarında yetişen bir genç üzerindeki etkilerinin geniş bir perspektiften değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Haluk, Zubeyde Ismet Faik, Batılılaşma, eğitim, keman, intihar

Kaynakça

• Abdülhak Hamid (1917). “Bir Müntehir İçin”. Edebiyat-ı Umumiyye Mecmuası, 21, 361.
• Akgün, A. (1993). “Osmanlı Hal Tercümelerine Göre Edebiyatçılarımızın Resmi Hal Tercümeleri: XII Ali Ekrem Bolayır”. Yedi İklim, 40, 35.
• Ayvazoğlu B. (2018). “Rahip Brunson, Reverend Frew ve Haluk”. https://www.karar.com/yazarlar/besir-ayvazoglu/rahip-brunson-reverend-frew-ve-haluk-7669 (Erişim Tarihi: 24.12.2020).
• Bâkî Muhabbet 99 Mektup M. Ömer Koç Koleksiyonu (2019). İstanbul: YKY.
• Banoğlu, N. A. (1965). “Namık Kemal’in Oğlu Ali Ekrem’in ve Torunu Cezmi’nin Neşredilmemiş Mektupları”. Aylık Tarih Mecmuası, 4 (23), 1893-1898, 1929. “Bir İntihar”. Sabah. 8 Mart 1917, 2.
• Bolayır, A. E. (2012). Suut Kemal Yetkin’e Mektuplar. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• “Cezmi Bey Merhum”. Tanin, 9 Mart 1917, 3.
• “Cezmi Bey’in İrtihali”. Tasvir-i Efkâr, 8 Mart 1917, 2.
• Celile Hanım’ın Oğlu Cezmi’ye Mektubu. (TTA570350).
• Cezmi’nin Hocasına Ait Mektup. (TTA570939). Cezmi’nin Hocasına Ait Telgraf. (TTA635673).
• Çalışlar, O. (t.y.). “Tevfik Fikret’in Oğlu Haluk”. Cumhuriyet. (TTA508089).
• Demiryürek, M. (2012). Yıldızdan Kopmuş Bir Şule Ali Ekrem Bolayır ve Tiyatro Eserleri. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Demiryürek, M. (2020). “Kemalzade Ali Ekrem ile Tokadizade Şekip’in Eserlerinde Evlat Acısı”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi. 5 (2), 545-576.
• Halman, T. S. (1966). “Haluk’un Son Vedaı: Din Değiştirmemi Babam Hoş Karşılamadı”. Milliyet. (TTA508397).
• Halman, T. S. (1966). “Haluk’un Son Vedaı: Haluk’un Son Vedaı Susmak Olmuştu”. Milliyet. (TTA502718).
• Haluk Fikret’in Annesine Mektubu. (TTA570392).
• Kızıltan, M. (1995). “Gizemli Bir Öykünün Peşinde”. Toplumsal Tarih, 3(16), 13-21.
• “Mehmet Cezmi Kemal Merhum”. Servet-i Fünun, 5 Nisan 1917, 52 (1342), 231-234.
• Meriç, Ü. (2017). “Fatma Aliye’nin Kızı Rahibe İsmet”. Nihavent (Erişim Tarihi: 15.09.2020).
• Mithat Cemal (1913). “Cezmi Bey’e”. Donanma, 40, 739.
• Nigâr, S. K. “Fikret’in Haluk’u”. (TTA635452).
• Özaydın, B. (2012). Ali Ekrem Bolayır’ın Dergi ve Gazetelerde Yayımlanmış Yazıları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Özaydın, B. (2013). “Ali Ekrem Bolayır’ın Hikâyelerinde Aile Kurumu”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. 5 (1), 127-136.
• Safa, P. (1937). “Hadiseler Arasında: Ali Ekrem”. Cumhuriyet, 28 Ağustos 1937, 3. (TTA506672).
• Sazyek, E. (2019). Şaziye Berin’e Mektuplarıyla Ali Ekrem Bolayır. Ankara: Hece.
• “Teşekkür”. Sabah. 11 Mart 1917, 3. “Teşekkür”. Tanin, 11 Mart 1917, 4.
• Tevfik Fikret (1327). Haluk’un Defteri. İstanbul: Tanin Matbaası.
• “Tevfik Fikret’in Oğlu Papaz Oldu”. Hürriyet, 23 Haziran 1962. (TTA508344).
• “Tevfik Fikret’in Oğlu Öldü”. Cumhuriyet, 30 Haziran 1965. (TTA508366).
• Ulunay, R. C. (1966). “Takvimden Bir Yaprak: Bedbaht Adam”. Milliyet. (TTA508218).