Seyahatname ve Tarihî Coğrafya Eserlerinde Ermenek Kazası (19-20. Yüzyıllar)

Yıl 2021, Sayı: 70, 507 - 558, 20.01.2021

Erol Yüksel

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4408

Öz

Anadolu, tarihin ilk dönemlerinden itibaren gezginlerin ilgisini çekmiştir. Bununla birlikte gezginlerin seyahatleriyle oluşturdukları eserler günümüzde mahallî tarih araştırmalarında başvuru kaynakları arasındandır. Seyahatname ve tarihî coğrafya eserleri, Osmanlı coğrafyasındaki şehir ve halkının coğrafi, iktisadi, sosyal ve kültürel durumu hakkında sağlıklı değerlendirmeler yapabilmek için temel başvuru kaynağı durumundadır. Bu bağlamda çalışmanın konusunu oluşturan Ermenek kazası, Anadolu’ya gelen birçok gezginin ziyaret ettiği ve sonrasında ortaya koydukları eserlerde ismi zikredilen yerleşim yerlerindendir. Günümüzde birçok medeniyetin izlerini taşımasıyla önemli bir tarihî zenginliğe sahip olduğu düşünüldüğünde bu eserlere müracaat etmek Ermenek tarihine katkı sunacaktır. Bu bakışla çalışma; Ermenek’in genel görünümü, coğrafi özellikleri, tarihî, ekonomik unsurları, sorunları ve çözüm önerileri ile sosyal yapısı/ özellikleri/ karakteri üzerine değerlendirmeleri ve idari durumunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ermenek, Gezgin, Seyahatname, Dağlık Kilikia, Germanikopolis

ERMENEK DISTRICT IN TRAVEL BOOKS AND HISTORICAL GEOGRAPHY (19th and 20th CENTURIES)

Öz

Anatolia has attracted the attention of travelers since the first periods of history. In addition, the works created by travelers through their travels are among the reference sources in local history research. Seyahatname and historical geography works are the main reference sources for making correct evaluations about the geographical, economic, social and cultural situation of the city and its people in the Ottoman geography. In this context, Ermenek district, which is the subject of the study, is one of the settlements visited by many travelers who visited Anatolia and whose names are mentioned in the works they have created afterwards. Considering that it has an important historical richness with the traces of many civilizations today, applying to these works will contribute to the history of Ermenek district. With this perspective, the study reveals Ermenek's general view of geographical features, historical, economic elements and problems, solutions, evaluations on social structure, characteristics, character and administrative status.

Anahtar Kelimeler

Ermenek, Traveler, Travel Books, Rough Cilicia, Germanikopolis

Kaynakça

• De Claparède, A, “Louis Vivien de Saint-Martin”, Le Globe. Revue Genevoise de Géographie, Tome 36, Paris 1875.
• Alishan, Léonce, Sissouan ou L’Arméno Cilicie Description Géographique Et Historique Avec Carte Et Illustrations Traduit du Texte Armenien, Venise 1899.
• Alkan, Mehmet–Kurt, Mehmet, Aşağı Akın Isauria Bölgesinde Bir Kale Yerleşimi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2017.
• Anameriç, Hakan, "Oryantalizmin Temel Kaynakları Türkiye Kütüphane ve Arşivleri", Osmanlı Coğrafyası Kültürel Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi, 21-23 Kasım 2012, vol.2.
• Aşkın, Ercan-KURT, Mehmet, “Ermenek Havzası’nda (Dağlık Kilikia) Antik Dönemde Tarımsal Üretim”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S: 2, 2019, 230-247.
• Bean, George Ewart–Mitford, Terence Bruce, Journeys in Rough Cilicia 1964–1968, Vienna 1970.
• Bilgin, Mehmet, “Türkiye Florası Yeniden ve Türkçe Olarak Yazılırken”, Z Dergisi-1, 2017, 22-23.
• Collignon, Maxime, Notes D’Un Voyage En Asie-Mineure, Paris 1897.
• Cramer, J. Anthony, A Geographical And Historical Description of Asia Minor, II, Oxford 1832.
• Cuınet, Vital, “Memoires Les Villayets D’Angora Et Adana”, Le Globe Journal Géographique VIII, Gèneve 1899.
• Cuınet, Vital, La Turquied’Asie Géographie Administrative Statistique Descriptive et Raisonnée de Chaque Province de l’Asie-Mineure, Paris1891.
• Çelebi, Evliya, Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Haz. Seyit Ali Kahraman–Yücel Dağlı, 4. Kitap, 2. Cilt, İstanbul 2010.
• Dagron, Gilbert, Vie et Miracles de Sainte Thècle, Bruxelles 1978.
• David-Beg, M. S. –Bellet, M., La question de Cilicie, Paris 1921.
• Davis, E. J., Life in Asiatic Turkey, Edward Stanford, London 1879.
• Dayhan, Ahmet Tahir, “Yıkılış Döneminde Asya ve Kuzey Afrika’daki Osmanlı Topraklarını “Keşfeden” Oryantalistler”, 38. Icanas (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) Bildiri Kitabı, Ankara 2009, 63-95.
• DİA, “Kiepert”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi-25, 2002, 563-564.
• Doğanay, Osman, “Antik ve Modern Kaynaklara Göre Toroslar’ın Savaşçı Kavmi Homonadların Yaşadığı Coğrafya”, Arkeoloji ve Sanat-128, 2008, 11-32.
• Doğanay, Osman, Ermenek ve Yakın Çevresindeki Antik Yerleşim Birimleri, Konya 2005.
• Doğanay, Osman, Torosların Savaşçı Kavmi Homonadlar, Ege Yay., İstanbul 2017.
• Duchesne, Louis, “Les nécropoles chrétiennes de l’Isaurie”, Bulletin de correspondance hellénique-4, 1880.
• Duchesne, Louis–Collignon, Maxime, “Rapport sur un voyage archéologique en Asie Mineure”, Bulletin de correspondance hellénique-11, 1877.
• Ermenek Araştırmaları I, (Ed. H. Muşmal-E. Yüksel-M. A. Kapar), Palet Yayınları, Konya 2018.
• Eser, Mevlüt, Ermenek Kazı ve Köyleri Vakıf Eserleri, Çizgi Kitabevi, Konya 2012.
• Eyice, Semavi, Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler, İstanbul 1971.
• Gazel, Ahmet Ali, “İçel Sancağı’nın Yönetim Merkezi Olmak İçin Kazalar Arasında Yaşanan Mücadele”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-56, 2016, 1215-1253.
• Gök, Bilal, “Ermenek Kazâsı (1500-1600)”, (İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi), Malatya 2006.
• Hamılton, W. J., Researches In Asia Minor, Pontus And Armenia; With Some Account Of Their Antiquites And Geology, Vol. I-II, London 1842.
• Hamılton, W. J., Küçük Asya, Çev. Kasım Toroman, Midas Kitap, Ankara 2013.
• Heberdey, Rudolf – Wılhelm, Adolf, Reisen in Kilikien, Wien 1896.
• Hıld, Friedrich – Hellenkemper, Hansgerd, Kilikien und Isaurien, Wien 1990.
• Hopwood, Keith, “Ammianus Marcellinus on Isauria”, Thelate Roman World and its Historian. Interpreting Ammianus Marcellinus, (Ed. J. W. Drijvers-D. Hunt), London 1999.
• Hopwood, Keith, “Who Were The Isaurians?”, XI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri-1 [1990], Ankara 1994.
• Horvath, Bela, Anadolu 1913, Çev. Tarık Demirkan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997.
• Jones, A. H. M., The Cities of the Eastern Roman Provinces, Oxford 1971.
• Karakul, Songül Aslan, “Vital Cuinet’ye Göre 1890’da Aydın Sancağı”, Aydın Tarih ve Kültür Dergisi 5, Kasım-Aralık 2008, ss.8-10.
• Kıel, Hedda R., “Franz Taeschner (1888-1967)”, TDV İslâm Ansiklopedisi 39, 2010, 368-369.
• Kınneır, J. M., Journey through Asia Minor, Armenia, and Koordistan in the years 1813 and 1814, London 1818.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Âbideleri ve Kitâbeleri ile Karaman Tarihi Ermenek ve Mut Âbideleri, İstanbul 1967.
• Kurt, Mehmet, “19. Yüzyıl Batı Seyahatnameleri ile Tarihî Coğrafya Eserlerine Göre Antik Çağda Karaman”, Seyahatnamelerde ve Tarihî Coğrafya Eserlerinde Karaman, (Edt. Mehmet Ali Kapar), Palet Yay., Konya 2019, 11-58.
• Kurt, Mehmet, “Ermenek Havzası’nın Antik Dönem Tarihi ve Kentleri”, Ermenek Araştırmaları I, (Edt. Hüseyin Muşmal- Erol Yüksel-Mehmet Ali Kapar), Palet Yayınları, Konya 2018, 133-146.
• Kurt, Mehmet, “Yazıtlar Işığında Zengibar Kalesi’nde (Isaura) Roma Dönemi İmar Faaliyetleri ve Euergesia”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır (06-08 Mayıs 2016) Bildiri Kitabı, Konya 2016, 65-81.
• Kurt, Mehmet-Bulut, Esra, “Dağlık Kilikia Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyasına Dair Bir Araştırma: Ketis Problemi”, Uluslararası Taşeli Sempozyumu Tarih–Kültür–Turizm, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Konya 2019, 29-48.
• Langlois, Victor, Voyage Dans La Cilicie et Dans Les Montagnes Du Taurus Exécuté Pendant Les Années 1852-1853, Paris 1861.
• Leake, W. M., Journal of A Tour In Asia Minor, London 1824.
• Mathews, John, The Romans Empire of Ammianus, London 1989.
• Morton, Oreon F., A History of Rockbridge County, Virginia 1920.
• Nazmi, Doktor, Türkiye’nin Sıhh-i İctimâî Coğrafyası- Konya Vilayeti, Yay. Mehmet Karayaman, Çizgi Kitabevi, Konya 2009.
• Öztürk, Bülent, “Seyahatnamelerde ve Modern Literatürde Tios/Tieion ve Territoyumu”, Mediterranean Journal of Humanities II/1, 2012, 161-176.
• Ramsay, William M., The Historical Geography of Asia Minor (Royal Geographical Society, Supplementary Papers IV), London 1890.
• Ramsay, William M., The Historical Geography of Asia Minor (Royal Geographical Society, Supplementary Papers IV), London 1890.
• Rennell, M. J., A Treatise On The Comparative Geography of Western Asia II, London 1831.
• Rougé, Jean, “L’histoire Auguste et l’Isaurie au IVe Siècle”, Revue des études anciennes LXVIII, nos. 3-4, Bordeaux 1966.
• Runcıman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, Cilt II, (Çev. Porf. Dr. Fikret Işıltan), Ankara 2008.
• Saınt-Martin, L. V. De, Histoire Découvertes Géographiques Des Nations Européennes Dans Les Diverses Parties Du Monde, Paris 1845.
• Saınt-Martin, L. V. De, Histoire Découvertes Géographiques Des Nations Européennes Dans Les Diverses Parties Du Monde, Paris 1846.
• Saraçoğlu, Hüseyin, Akdeniz Bölgesi, MEB Yay., İstanbul 1989.
• Schulze, Victor, Altchristliche Städte und Landschaften II. Kleinasien, Gütersloh 1926.
• Steirnon, D.–Steirnon, L., “Germanicopolis”, Dictionnaire D’Histoire et de Géographie Ecclésiastiques-20, 1984.
• Sterrett, John, S., R., The Wolfe Expedition to Asia Minor, Papers of the American School at Athens III, Boston 1888.
• Şahin, Gürsoy, İngiliz Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu ve Türk İmajı, Gökkubbe, İstanbul 2017.
• Şükrü, Süleyman, Seyahatü’l-Kübra: Armağan-ı Süleymanî-be-bergâh-ı Sultanî, Yay. Haz. Hasan Mert, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 2013.
• Taeschner, Franz, “Ermenak”, The Encyclopaedia of Islam, New Edition-2, Leiden 1991, 710.
• Tchıhatcheff, P. de, Asie Mineure description Physique De Cette Contrée, Paris 1869.
• Tekindağ, Şehabettin M. C., “Ermenek”, İslam Ansiklopedisi IV, 1997.
• Tekindağ, Şehabettin M. C., “Karamanlılar”, İslam Ansiklopedisi-VI, 1997, 316-330.
• Texier, Charles, Asie Mineure Description Géographique, Historique Et Archéologique Des Provinces Et Des Villes De La Chersonnèsse D’Asie, Paris 1862.
• Texıer, Charles, Küçük Asya, Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, C. 1 (Çev. A. Suat, Latin Harflerine Çev. K. Y. Kopraman, Sad. M. Yıldız), Ankara 2002.
• Troelstra, Sjerp, Bibliography of Natural History Travel Narratives, Brill, 2016.
• Umar, Bilge, Pamphylia, İsauria Lykaonia Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi, İstanbul 2008.
• Umar, Bilge, Türkiye’deki Tarihsel Yer Adları, İstanbul 1993.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.
• Zsıgmond, Fejes, “Tanulmányút Kisázsiába”, A Dunántuli Református Egyházkerület Pápai Főiskolájának Értesítője, Az 1914-15. İskolai Évről, Yay. C. Lajos-F. János, Pápa 1915.
• http://encyclopedia.jrank.org/cor_cre/cramer_john_antony_17931848_.html john antony cramer (1793-1848) (E. T. 30.10.2019)
• https://en.mandadb.hu/tetel/506860/Album_Konstantinapoly_es_Kisazsia_tanulmanyut_1914 (E. T. 24.08.2020)