Sovyet Basınında 12 Eylül 1980 Darbesi: Pravda ve İzvestiya Gazeteleri

Yıl 2021, Sayı: 70, 577 - 606, 20.01.2021

Erkam Temir

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4434

Öz

12 Eylül 1980 darbesinin üzerinden 40 yıl geçmesine rağmen darbenin yönetim, siyaset ve toplum üzerindeki etkileri hala kendini göstermektedir. Darbeye ilişkin dış politik arka plan ise darbenin ABD tarafından desteklendiği yönündeki bir kamuoyu algısının ötesine gidememiştir. Dönemin Türkiye’sinde yaşanan çatışmaların tarafı olması beklenen ve iki kutuplu dünyada ABD’nin karşıtı olan SSCB’nin darbeye ilişkin tutumu konusunda bir kamuoyu algısı oluşmamıştır. Bu çalışmada, 12 Eylül 1980 darbesine ilişkin SSCB’nin tutumu Sovyet basınında yer alan haberler üzerinden irdelenmiştir. Amaç Sovyet gazetelerinin ve dolayısıyla SSCB’nin 12 Eylül darbesine nasıl baktığını ortaya koymaktır. Pravda ve İzvestiya gazetelerinin 11 Eylül 1980- 13 Ocak 1981 tarihleri arasındaki dört aylık yayım dönemi örneklem olarak belirlenmiştir. Bu aralıkta konuya ilişkin toplam 47 haber tespit edilmiş ve bu haberler yorumcu bir yaklaşımla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Darbe, 12 Eylül, Sovyet basını, Pravda, İzvestiya

THE SEPTEMBER 12, 1980 COUP IN THE SOVIET PRESS: PRAVDA AND IZVESTIA NEWSPAPERS

Öz

Although it has been 40 years since the September 12, 1980 military coup in Turkey, its effects on administration, politics and society are still evident. But the foreign policy background regarding the coup could not go beyond a public perception that the coup was supported by the USA. There is no public perception about the attitude of the USSR regarding the coup, which expected to be a party to the conflicts in Turkey at that time and which is anti-US in bipolar world. In this study, the stance of the USSR on the September 12, 1980 coup was examined through the news in the Soviet press. The aim is to reveal view of the Soviet newspapers (therefore the USSR’s) about September 12 coup. The four-month publication period of Pravda and Izvestiya newspapers between September 11, 1980 and January 13, 1981 was determined as a sample. In this period, a total of 47 news related to the subject were determined and this news were evaluated with a hermeneutic approach.

Anahtar Kelimeler

Coup, September 12, Soviet press, Pravda, Izvestia

Kaynakça

• De Landtsheer, C. L., R. F. Farnen, D. B. German, H. Dekker, H. Sünker, Y. Song and H. Miao (2014). E-Political socialization, the Press and Politics: the Media and Government in the USA, Europe and China. Bern: Peter Lang International Academic Publishers.
• Esin, B. I. (2000). Istorija Russkoj Žurnalistiki (1703-1917). M: Flinta: Nauka.
• Fokin, P.E. i S. Knjazeva. (2007). Serebrjanyj Vek. Portretnaja Galereja Kulʹturnyh Geroev Rubeža XIX-XX Vekov (Tom 3). Sankt-Peterburg: Amfora.
• Foucault, M. (2013). Güvenlik, Toprak, Nüfus: Collège de France Dersleri (1977-1978). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Güzel, İ. (2010). ABD ve NATO'yla İlişkiler. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular. Belgeler, Yorumlar (Cilt 2; 1980-2001), (Ed. B. Oran). İstanbul: İletişim.
• http://gorenka.org/index.php/zabytoe-radio-ch/17542-obzor-gazety-pravda (Erişim Tarihi: 20.12.2019).
• http://souz.info/library/other/gkchp/gkchppost.htm (Erişim Tarihi: 14.02.2020).
• http://www.mfa.gov.tr/sayin-ilter-turkmen_in-ozgecmisi.tr.mfa (Erişim Tarihi: 21.01.2020). https://iz.ru/ (Erişim Tarihi: 02.02.2020).
• https://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/1980/9/16.xhtml (Erişim Tarihi: 15.01.2020).
• https://www.eastview.com/wp-content/uploads/2019/03/EVIzvestiiaDA.pdf (Erişim Tarihi: 17.01.2020).
• https://www.mit.gov.tr/must-biyog-meh7.html (Erişim Tarihi: 18.01.2020).
• https://www.pravda.ru/ (Erişim Tarihi: 15.01.2020).
• İzvestiya, K Položeniju v Turcii (17.09.1980).
• İzvestiya, Korotko (08.01.1981). İzvestiya, Korotko (10.09.1980).
• İzvestiya, Korotko (24.11.1980). İzvestiya, Korotko (30.09.1980).
• İzvestiya, Korotko (31.10.1980). İzvestiya, Obmen Telegrammami (04.11.1980)
• İzvestiya, Oficialʹnye Soobŝenija (25.12.1980)
• İzvestiya, Pozdravlenija Strane Sovetov (11.11.1980).
• İzvestiya, Programma Pravitelʹstva (01.10.1980). İzvestiya, Sudjat Fašista (02.12.1980).
• İzvestiya, Turcija- Godovŝina Respubliki (31.10.1980).
• İzvestiya, Turcija- Mery Voennyh Vlastej (10.01.1981).
• İzvestiya, Turcija- Mery Voennyh Vlastej (16.09.1980).
• İzvestiya, Turcija- Namečajutsja Reformy (03.11.1980).
• İzvestiya, Turcija- Obʺjavlen Sostav Pravitelʹstva (22.09.1980).
• İzvestiya, Turcija- Obstanovka Normalizuetsja (15.09.1980).
• İzvestiya, Turcija- Položenie v Strane (12.09.1980).
• İzvestiya, Turcija- Posle Perevorota (13.09.1980).
• İzvestiya, Turcija- Posvjaŝaetsja K. Atatjurku (04.01.1981).
• İzvestiya, Turcija- Prokuratura Protiv Profsojuzov (25.12.1980).
• İzvestiya, Turcija- Terroristy Shvačeny (15.10.1980).
• İzvestiya, Turcija- Zakryvajut Profsojuzy (20.09.1980).
• İzvestiya, Vystuplenie Tovariŝa N. S. Hruŝeva (29.05.1960). İzvestiya, Zakryta Gazeta (12.11.1980).
• Milliyet, Rusya İstikrarlı Bir Türkiye İstiyor (05.12.1982).
• Milliyet, Sendikalardan Her Kuruşun Hesabı Sorulacak, (17.01.1981).
• Pravda, Ankara: Tajnoe Stanovitsja Javnym (28.12.1980).
• Pravda, Centralʹnomu Komitetu Kommunističeskoj partii Turcii (10.09.1980).
• Pravda, Meroprijatija Vlastej (24.09.1980). Pravda, Narušajut Prava (02.01.1981).
• Pravda, Obʺjavlen Sostav Pravitelʹstva (23.09.1980). Pravda, Obmen Telegrammami (02.10.1980).
• Pravda, Obmen Telegrammami (04.11.1980). Pravda, Obmen Telegrammami (31.10.1980).
• Pravda, Obstanovka Normalizuetsja (15.09.1980). Pravda, Perevorot v Turcii (13.09.1980).
• Pravda, Podpisanie Soglašenij i Protokolov (25.12.1980).
• Pravda, Pokončitʹ s Bezzakoniem (13.12.1980). Pravda, Položenie v Turcii (16.09.1980).
• Pravda, Presledovanija za Progressivnuju Dejatelʹnostʹ (23.10.1980).
• Pravda, Press-konferencija v Ankare (17.09.1980). Pravda, Terroristy Arestovany (09.01.1981).
• Pravda, Turcija: Dejatelʹnostʹ Voennoj Administracii (07.12.1980).
• Pravda, Turcija: Meroprijatija Novogo Rukovodstva (20.09.1980).
• Pravda, Turcija: Posle Perevorota (14.09.1980).
• Pravda, Turcija: Prinjali Prisjagu (19.09.1980).
• Pravda, Turcija: Sformirovano Pravitelʹstvo (22.09.1980).
• Pravda, Tureckie Profsojuzy Vozobnovljajut Rabotu (25.09.1980).
• Pravda, U Vlasti Voennye (30.10.1980). Pravda, Ušel v Otstavku (01.11.1980). Pravda, Vzjaty s Poličnym (20.11.1980).
• Qasımlı, M. (2012). SSCB Belgelerinde SSCB-Türkiye Yakın Tarihi SSCB Türkiye İlişkileri Türkiye'de 1980 Darbesi'nden SSCB'nin Dağılmasına Kadar. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Semenova, A. L. (2010). “Žurnal «Pravda» (1904- 1906) i Populjarizacija Pozitivizma.” Vestnik NovGU: Naučno-teoretičeskij i Prikladnoj Žurnal, 10, 258-264.
• Semenova, A. L. (2013). “Žurnal VA Koževnikova «Pravda» (1904-1906): İskusstvo i Politika.” Vestnik Novgorodskogo Gosudarstvennogo Universiteta im. Jaroslava Mudrogo, 1(72), 48-50.
• Service, R. (2009). A History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-first Century. Massachusetts: Harvard University Press.
• Sharp, G. and B. Jenkins. (2003). The Anti-coup. MA: Albert Einstein Institution.
• Šmidt, O. Ju. (Glavnyj Redaktor) (1933). Bolʹšaja Sovetskaja Ènciklopedija Tom Dvadcatʹ Sedʹmoj- Zernovye- Imperializm. Moskva: Izdatelʹstvo «Sovetskaja Ènciklopedija». OGIZ. RSFSR.
• Spencer, P. (2005). The Samburu: A Study of Gerontocracy. New York: Taylor & Francis.
• TBMM (2012). Ülkemizde Demokrasiye Müdahale Eden Tüm Darbe ve Muhtıralar ile Demokrasiyi İşlevsiz Kılan Diğer Bütün Girişim ve Süreçlerin Tüm Boyutları ile Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu (Cilt 1). Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, No.376.
• Tellal, E. (2009). SSCB'yle İlişkiler. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular. Belgeler, Yorumlar (Cilt 1; 1919-1980), (Ed. B. Oran). İstanbul: İletişim.
• Tellal, E. (2010). SSCB'yle İlişkiler. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular. Belgeler, Yorumlar (Cilt 2; 1980-2001), (Ed. B. Oran). İstanbul: İletişim.
• Temir, E. ve B. Ayhan. (2019). “Rus Medyasının Sahiplik Yapısı.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 63-74.
• Temir, E. ve F. Yaldız. (2018). “Zeytin Dalı Harekâtı’nın Rus Basınına Yansıması: İzvestiya Gazetesi Örneği.” Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 383-399.
• Wilson, E. (Ed.) (2016). The Dual State: Parapolitics, Carl Schmitt and the National Security Complex. London: Routledge.