General Features of The Mecmû‘a-i Hikâyat of Hoşyâr Kadın

Yıl 2021, Sayı: 71, 181 - 194, 15.05.2021

Züleyha Hande Akata Bünyamin Tetik

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4387

Öz

Mecmû‘a-i Hikâyât is written by Hoşyâr Kadin, who is the second wife of II. Mahmud, in the 19th century. It is a literary work of compiled stories. Mecmû‘a-i Hikâyât, which is the continuation of the tradition of Ferec Ba‘de’ş-Şidde and Cevâmi‘ü’l-Hikâyât, includes stories derived from various works. Except for the proportion of the compiled stories and titles mentioned, the source of the work is not known.
It is observed that the content and language application of the work belongs to different centuries and there are some orthographical inconsistencies. The reason of these differences and inconsistencies is considered to be due to the fact that the author learned Turkish as a second language and these variations unearth the characteristics of the accent or process of language learning.
There is contradicting information in various sources about key facts and the author of the work. This study attempts to highlight the contradicting information about the author in the limited number of sources and also the misinformation about the key facts of the work. The authorial information, properties of the manuscript, the position of the work in the story tradition, summaries of the stories, and the general writing features constitute the sections of the study. This work, written by a foreigner who later acquired Ottoman Turkish in the 19th century, is appreciated due to its richness in language and through this study, it is aimed to establish a basic body of knowledge about the work and its language features.

Anahtar Kelimeler

Hoşyâr Kadın, Mecmû'a-i Hikâyât, Ottoman Turkish, traditional story corpuses, manuscript

Hoşyâr Kadın’ın Mecmû‘a-i Hikâyât’ının Genel Özellikleri

Öz

Mecmû‘a-i Hikâyât, 19. yüzyılda II. Mahmud’un II. kadını Hoşyâr Kadın tarafından yazılmıştır. Bir hikâye derlemesidir. Ferec Ba‘de’ş-Şidde ve Cevâmi‘ü’l-Hikâyât geleneğinin devamı niteliğinde olan Mecmû‘a-i Hikâyât, çeşitli eserlerden alıntı hikâyeler içerir. Eserdeki alıntıların oranı ve belirtilen adlar dışında kaynağı belirsizdir.
Eserin içeriğinde ve dil kullanımlarında dönemsel farklar ve yazımında da tutarsızlıklar görülür. Bunların yazarın Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenmiş olmasından ve aksan özelliklerini ya da dil öğrenme sürecini yansıttığından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Eserin künyesi ve yazarı ile ilgili çeşitli kaynaklarda birbiriyle çelişen bilgiler yer alır. Yazar hakkında sayılı kaynakta yer alan bilginin karmaşıklığı ve eserin künyesinde yer alan yanlışlıklar, bu çalışma ile açığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Yazar hakkında bilgi, eserin nüsha özellikleri, hikâye geleneği içindeki yeri ve genel yazım özellikleri çalışmanın bölümlerini oluşturmaktadır. 19. yüzyılda Osmanlı Türkçesini sonradan öğrenen yabancı uyruklu birinin yazdığı bu eser, dil açısından gösterdiği çeşitlilik ile bu çalışmaya konu olmuştur. Eser ve eserin dil özellikleriyle ilgili temel bilgi kaynağını oluşturmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hoşyâr Kadın, Mecmû'a-i Hikâyât, Osmanlı Türkçesi, hikâye külliyatı geleneği, el yazması

Kaynakça

• Adalar Subaşı, D. (2016). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında El-Ferec Ba’de’ş-Şidde Hikâyeleri. Turkish Studies International Periodical for the Languages and History of Turkish or Turkic, 11(4), 1–18.
• Akyıldız, A. (2001). Kadınefendi. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (94–96). Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi.org.tr/kadinefendi
• Arca, F. (2018). Hoşyâr Kadın’ın Mecmû’a-i Hikâyât’ının transkripsiyonlu metni ve tahlili. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dilçin, C. (Ed.). (2018). Yeni tarama sözlüğü (4. baskı). Türk Dil Kurumu.
• Duman, M. (2008). Makaleler: Eski Türkiye Türkçesinden Osmanlı Türkçesine. Kesit.
• Hazai, G., & Tietze, A. (2017). Ferec Ba‘d eş-Şidde. Türkiye Bilimler Akademisi.
• Hoşyâr Kadın. (1858). Mecmû’â-i Hikâyat. Nadir Eserler Kütüphanesi, Yazma Eserler Birimi.
• Kartallıoğlu, Y. (2008). Osmanlı Türkçesinde Ekler Dudak Uyumuna Göre Nasıl Okunmalıdır? Turkish Studies International Periodical for the Languages and History of Turkish or Turkic, 3(6), 449–470.
• Kartallıoğlu, Y. (2011). Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni. Türk Dil Kurumu.
• Kartallıoğlu, Y. (2017). Osmanlı Konuşma Dili. Kesit.
• Kırımlı, H. (2019). Hoşyar Kadın ve Siyer-i Nebî adlı eseri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Melek Hanım. (1872). Thirty Years in The Harem: or, the Autobiography. Chapmann and Hall.
• Meram, A. K. (2011). Padişah Anaları. Güz.
• Redhouse, J. W. (2011). Turkish and English Lexicon (4. baskı). Çağrı.
• Sakaoğlu, N. (2011). Bu Mülkün Kadın Sultanları: Vâlide Sultanlar, Hatunlar, Hasekiler, Kadınefendiler, Sultanefendiler. Oğlak.
• Şemseddin Sami. (2012). Kâmûs-ı Türkî (2. baskı). İdeal Kültür.
• Şentürk, A. A. (2007). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Dergâh.
• Seyidoğlu, B., & Yavuz, O. (2012). Ferec Ba’de’ş-Şidde Hikayeleri- Güçlükten Kolaylığa Kederden Sevince. Büyüyenay.
• Sona, İ. (2016). Cevâmiu’l-Hikâyât ve Levâmiu’r-Rivâyât’ın Muhtasar Bir Çevirisi: Adlnâme. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(15), 391–410.
• Steingass, F. (2005). A comprehensive Persian-English dictionary (1. baskı). Çağrı.
• Tulum, M. (2011). 17. yüzyıl Türkiye Türkçesi ve söz varlığı (1. baskı). Türk Dil Kurumu.
• Uluçay, M. Ç. (n.d.). Padişahların Kadınları ve Kızları. Ötüken.
• Uluçay, M. Ç. (2011). Haremden Mektuplar. Ötüken.
• Uz, E. (2019). Bir Mizah Antolojisi Örneği: Cevâmiʿu’l-Hikâyât. Emin.
• Yaz, Ü. (2011). Yozgat Merkez Osmanlı Cami Hazirelerinde Bulunan Mezar Taşları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.