An Experiment of Symbolic Motifs in The Eastern Black Sea Region, The Symbolic Motifs in The Carpet and Flat Weaving

Yıl 2021, Sayı: 71, 479 - 489, 15.05.2021

Keziban Selçuk Hüseyin Yurttaş

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4384

Öz

Weaving is one of the handicrafts that have emerged in line with the need with the beginning of human history and that continues to exist today, embodying a cultural accumulation with its motifs over time. Motif is a way of expressing pictures-writing based alphabets with symbols reflecting the societies' life cultures, feelings, thoughts and beliefs. While DNA carries the biological codes of the people, the motifs also contain the codes of the culture coming from the past and with this feature, it acts as a bridge between the past and the present. The motifs in the weavings are grouped by making different classifications. One of these groups is symbolic motifs.
The subject of the study is the ewer, oil lamp and mihrab motif, which are among the symbolic motifs found in some weavings detected during the field studies in the Eastern Black Sea Region. These motifs are generally associated with beliefs and it is known that they are used with the same meanings in other religions as in Islam, as seen in scientific studies.
The photographs of the textures determined within the scope of the study were taken, and the ewer, oil lamp and mihrab motif on it were examined and supported with visuals and drawings.

Anahtar Kelimeler

Weaving, symbolic motifs, ewer, oil lamp, mihrab

Doğu Karadeniz Bölgesi Halı ve Düz Dokumalardaki Sembolik İbrik, Kandil ve Mihrap Motifi Üzerine Bir Deneme

Öz

Dokumacılık, insanlık tarihinin başlamasıyla birlikte ihtiyaç doğrultusunda ortaya çıkan ve günümüzde de varlığını devam ettiren, zamanla üzerinde yer alan motifleriyle bir kültür birikimini bünyesinde barındıran el sanatlarındandır. Motif, toplumların yaşam kültürleri, duygu, düşünce ve inançlarını yansıtan, resim-yazı esaslı alfabelerin sembollerle ifade biçimidir. DNA’lar, insanların biyolojik şifrelerini bünyesinde taşırken, motifler de geçmişten günümüze gelen kültürün şifrelerini barındırmakta olup, bu özelliğiyle geçmişle bugün arasında bir köprü görevi görmektedir. Dokumalarda yer alan motifler değişik sınıflamalar yapılarak gruplandırılmaktadır. Bu gruplardan biri de sembolik motiflerdir.
Çalışmanın konusunu, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yapılan saha çalışmaları sırasında tespit edilen bazı dokumalarda yer alan sembolik motiflerden olan ibrik, kandil ve mihrap motifi oluşturmaktadır. Bu motifler genellikle inançlarla ilişkilendirilmiş ve bilimsel çalışmalarda da görüldüğü üzere, İslam dininde olduğu gibi diğer bazı dinlerde de aynı anlamlarla kullanıldığı bilinmektedir.
Çalışma kapsamında tespit edilen dokumların fotoğrafları çekilip, üzerinde yer alan ibrik, kandil ve mihrap motifi incelenmiş ve görsel ve çizimlerle desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dokuma, sembolik motifler, ibrik, kandil, mihrap

Kaynakça

• Alp, K. Özlem, (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel Sembollere Giriş, (1. Baskı), Eflatun Yayınevi, Ankara.
• Altıer, Semiha, (2019). “Osmanlı Sanatı’nda İbrik Tasvirleri ve İkonografisi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 17 (26), Çanakkale. 149-202.
• Biçici, H. Kâmil, (2012). “İznik Müzesi’ndeki Kandil ve Şamdan Motifli Mezar Taşları”, Turkish Studies 7 (3), Ankara. 637-661.
• Bozkurt, Nebi, Ertuğrul, Selda, (2000). “İbrik”, TDV İslam Ansiklopedisi-21 İstanbul, 372-376.
• Çokay, M. Önder, (2007). “Seccade ve Saf Seccadelerdeki Bazı Motiflerin İkonografik Değerlendirmeleri”, İstem, Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü Dergisi, 5 (9), Konya, 187-209.
• Deniz, Bekir, (2010). “Anadolu-Türk Halı ve Düz Dokuma Yaygılarında Bazı Motiflerin İsimlendirilmesi”, Akdeniz Sanat Dergisi, Antalya, 3 (5), 51-74.
• Diler, Ahmet, Gallice, Marc Antoine, (2018). Kilimin Sembolleri (1. Baskı), Alfa Basım Yayım, İstanbul.
• Etikan, Sema, (2007). “Seccade Halılarda Kullanılan Bazı Motifler ve Bu Motiflerin İslam Sanatında Yeri”, ICANAS 38, Ankara, 545-564.
• Haklı, Metin, (2018). Eski Türk Sanatında Simgesel Motifler ve Günümüz Seramik Sanatındaki Yorumları, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köşklü, Zerrin, Kındığılı, Muhammet Lütfü, (2018). “Geleneksel Erzurum Evlerine Bir Örnek: Yaşar İkizler Evi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-63, Erzurum, 685-704.
• Oyman, Naile Rengin, (2019). “Bazı Anadolu Kilim Motiflerinin Sembolik Çözümleri”, Arış Halı, Dokuma ve İşlemem Sanatları Dergisi-14, Ankara, 4-22. Sili, Timur, (1996). “Taşların Dili”, Bilig-2, 220-227.
• Soysaldı, Aysen, Göksel, Meltem. (2018). “Kırşehir Mucur Yöresine Ait Bir Halının Teknik ve Desen Özellikleri”, XI. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/ Sanat Etkinlikleri, 09-11 Mayıs 2018-Selçuk Üniversitesi, Konya 117-124.
• Uğurlu, Servet Senem, (2017). “Çanakkale Halılarında Kandil Motifi”, VIII. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri, (04-06 Mayıs 2017-Konya), İstanbul. 735-739.
• Hüsamettin Koçan (73), Baksı Müzesi kurucusu- Halı, Cicim (18.07.2019).
• Sevim Ataner (51), Bayburt İli Merkez- Kültür Bakanlığı Sanatkârı-Ehram Dokuma Ustası (24.04.2019).
• Kenan Yavuz (?), Bayburt İli Demirözü İlçesi Beşpınar Beldesi Kenan Yavuz Kültür Evi Kurucusu- Halı ve Kilimler (24.04.2019).