Kırım Savaşı ve Sonrası Osmanlı-Rusya İlişkileri

Yıl 2021, Sayı: 71, 617 - 634, 15.05.2021

Sami Demiray

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4492

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun, Rusya ile ilişkilerinin kesilmesi 28 Şubat 1853 tarihinde Rus Çarı I. Nikola’nın sözde Mübarek Makamlar meselesinin çözümü için göndermiş olduğu Fevkalâde Elçi Prens Aleksandr Sergeyeviç Mençikof’un, İstanbul’a gelmesiyle başlamıştır. Rusya’nın, Osmanlı Devleti üzerindeki baskısı İngiltere Devleti’nin Akdeniz’deki ticaret yolları üzerinde tehlikeli bir vaziyet almaya başlamıştır. Aynı zamanda Rusya’nın boğazları ele geçirmesiyle bundan çıkacak neticeleri tahmin eden İngiltere ve Fransa yanında Rusya’nın, Balkanlardaki nüfuzunu gittikçe artırması Avusturya’yı dahi endişeye sevk etmiştir. Rusya’nın bu tehditvâri hareketleri karşısında Osmanlı, İngiltere ve Fransa bloğunun oluşmasına sebebiyet vermiştir. Rusya, Mübarek Makamlar meselesine dair isteklerini kabul etmeyen Osmanlıya karşı Eflâk ve Boğdan’ı işgal ederek harekete geçmiştir. Osmanlı-Rus savaşı seyri içerisinde Rusların yaşatmış olduğu 29/30 Kasım1853 Sinop Felâketi sonucu İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı’nın yanında savaşa katılmasıyla birlikte savaş netice itibariyle Osmanlı İmparatorluğu lehine değişmiştir. Sivastopol’un düşmesi ve bir müddetten beri hasta olan Rus Çarı I. Nikola’nın vefât etmesiyle Rusya mağlup olarak savaştan çekilmiştir. Savaşın ardından başlayan 18-30 Mart 1856 Paris Barış Muahedesiyle Rusya ile barış yapılmıştır. Barış muahedesinden sonra Osmanlı ve Rusya arasındaki ihtilaflı konuları çözüme kavuşturmak ve ayrıca I. Nikola’nın yerine tahta çıkan II. Aleksander’i tebrik etmek amacıyla Ağustos 1856 yılında Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa Fevkalâde Rus Elçisi olarak görevlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Mübarek Makamlar Meselesi, Kırım Savaşı, Paris Barış Muahedesi, Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa

The War of The Crimea and After Ottoman-Russia Relations

Öz

The rupture of relations of the Ottoman Empire with Russia started on the 28th February, 1853, when the Magnificent Ambassador Prince Aleksandr Sergeyeviç Mençikof who came to Istanbul, sent by the Russian Czar Nicholas I to solve the so-called Mubarak Authorities issue. Russia's pressure on the Ottoman Empire began to take a dangerous position on the British Empire's trade routes in the Mediterranean. At the same time, Britain and France, who anticipated the consequences of Russia's capture of thestraits, and Russia's increasing influence in the Balkans, caused even Austria to worry. Against the threatening movements of Russia, the Ottoman gave rise to the formation of the British and French block. Russia took action by invading Wallachia and Moldavia against the Ottoman Empire, which refused its requests regarding the issue of Mubarak Authorities. In the course of the Ottoman-Russian war, the result of the war changed in favor of the Ottoman Empire with the participation of Britain and France in the war alongside the Ottomans as a result of the Sinop Disaster of 29/30 November 1854, which the Russians sustained. With the fall of Sevastopol and the death of the Russian Czar Nicholas I, who had been sick for a while, Russia was defeated and withdrew from the war. After the war, peace was made with Russia with the Paris Peace Treaty of 18-30 March 1856. After the Peace Treaty, Cypriot Mehmed Emin Pasha was appointed as The Magnificent Russian Ambassador to resolve the controversial issues between the Ottoman Empire and Russia, and also to resolve the issues of I. Nicholas II. And to congratulate Alexander, in August 1856.

Anahtar Kelimeler

Russia, Mubarak Authorities Issue, Crimean War, Paris Peace Treaty, Cypriot Mehmed Emin Pasha

Kaynakça

• Osmanlı Arşiv Belgeleri: Başbakanlı Osmanlı Arşivi İrâde-i Hâriciye 133/6876.
• Başbakanlı Osmanlı Arşivi İrâde-i Hâriciye134/6924
• Başbakanlı Osmanlı Arşivi Bab-ı Asafî ve Sadâret / Âmedî Kalemi 67/13
• Başbakanlı Osmanlı Arşivi Bab-ı Asafî ve Sadâret / Divân-ı Hümâyun Kalemi110/60
• Araştırma Eserler: Armaoğlu, F. (2013). 19.Yüzyıl Siyasî Tarihi 1789-1914, İstanbul: Timaş Yayınları
• Balcı, A. (2019). “Osmanlı’nın 1853’te Rusya’ya Savaş İlan Etmesinde Askeri Dengenin Rolü”, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, Sayı:56, s.101-120
• Beydilli, K. (2007). “Paris Antlaşması”, İstanbul: TDVİA, C 34, TDV, s.169-172
• Birbudak, T.G. (2018). “1853-1856 Kırım Harbi’nde Osmanlı-Avusturya İlişkileri, Belleten, Cilt LXXXII, Sayı 293, s. 241-264
• Çiçek, K. (2003). “Mehmed Emin Paşa, Kıbrıslı”, TDVİA, C 28, TDV, Ankara
• Davison, R. (2005). Osmanlı İmparatorluğunda Reform (1856-1876), İstanbul: Agora Kitaplığı
• Goldfrank, D.M. (2002). “Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Savaşı’nın Çıkış Nedeni: Kaynaklar ve Stratejiler”, Türkler, XII, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 830-832
• Gülsoy, U. (1999). “Islahat Fermanı”, TDVİA, C 19, TDV, İstanbul
• İnalcık, H. (1948). “Osmanlı-Rus Münasebetlerinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü (1569)”, 46 Sayılı Belleten’den ayrı basım, Ankara: TTK Yayınları
• Karal, E. (2011). Büyük Osmanlı Tarihi, C 1, Ankara: TTK Yayınları
• Keleş, E. (2009). Osmanlı, İngiltere ve Fransa İlişkileri Bağlamında Kırım Savaşı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara
• Kurat, A. (2011). Türkiye ve Rusya (XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri), Ankara: TTK Yayınları
• Kurat, A. (2020). Rusya Tarihi (Başlangıçtan 1917’ye kadar), Ankara: TTK Yayınları
• Küçük, C. (1988). “Abdülmecid”, TDVİA, C 1, TDV, İstanbul
• Önenç, A. F. (2006). “Kırım Deniz Savaşları”, Savaştan Barışa: 150.Yıldönümünde Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması (1853-1856), İÜEF Tarih Araştırma Merkezi, (Bildiriler, 22-23 Mayıs 2006), İstanbul, s.151-172
• Özcan, B. (2008). Sinop Deniz Felaketi, İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.
• Özcan, B. (2010). “Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya Yönelik Dış Politikası (19.yüzyıl ve 20. yüzyıl Başı)”, Türk Dış Politikası (Osmanlı Dönemi), İstanbul: Gökkubbe Yayınları
• Öztuna, Y. (1986). Osmanlı Devleti Tarihi, İstanbul: Faysal Finans Kurumu Yayını
• Poole, S.L. (1988). Lord Stratford Canning’in Türkiye Anıları, Çev. Can Yücel, Ankara: Yurt Yayınları
• Sunay, S. (2016). “Mehmed Ali Paşa, Damat”, TDVİA, C. Ek-2, TDV, İstanbul
• Sertoğlu, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi, C IV, Ankara: TTK Yayınları
• Shaw, J.S.- Shaw, E.K. (2010). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, İstanbul: E Yayınları
• Şimşek, E. (2019). “Fransız Arşiv Belgelerine Göre Fransız Büyükelçi Edouard-Antoıne De Thouvenel ve Kırım Savaşı’nda (1853-1856) Müttefik Diplomatların Nüfuz Mücadelesi”, Güney-Doğu Avrupa Araştırma Dergisi, Sayı:26, s. 129-162
• Tukin, C. (1947). Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Boğazlar Meselesi, İstanbul: Üniversite Matbaacılık Komandit Şti.
• Türkgeldi, A.F. (1987). Mesâil-i Mühimme-i Siyâsiyye, C 1, Yay. Haz. Prof. Dr. Bekir Sıtkı Baykal, Ankara: TTK Yayınları
• Uçarol, R. (1995). Siyasi Tarih (1789-1994), İstanbul: Filiz Kitabevi
• Yalçınkaya, A. (2010). “Osmanlı Devleti’nin Kafkasya Politikası (1853-1856 Kırım Savaşı Sonrası)”, Türk Dış Politikası (Osmanlı Dönemi), İstanbul: Gökkubbe Yayınları