Cumhuriyetin Devraldığı Siyasi Miras: II. Meşrutiyet

Yıl 2021, Sayı: 71, 635 - 652, 15.05.2021

Zikrullah Aykaç

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4483

Öz

II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı modernleşme tarihinin önemli dönüm noktalarından biri olmakla birlikte geleneksel Osmanlı yönetim anlayışının da sonu olarak kabul edilir. Modern Türkiye tarihinin önemli parametrelerinden birini oluşturan II. Meşrutiyet dönemi, aynı zamanda Cumhuriyet yönetimine geçiş sürecidir. 19. yüzyılda Osmanlı’nın uzun süren klasik yönetim anlayışının devletin yaşadığı sorunlara karşı çözüm üretemediği hatta neden olduğunu düşünen yeni bir anlayış şekillenmiştir. Batıdaki temsili yönetim modelini savunan bu anlayışın temsilcileri bir iktidar-muhalefet mücadelesinin aktörü olmuşlardır. Kendilerine Genç Osmanlılar denilen bu muhalif hareketin temsilcileri, Osmanlı’da daha önce yaşanan iç çekişmelerden farklı olarak mutlak monarşinin yetkilerini halkın lehine sınırlandırılmasını ve paylaşılmasını talep etmişlerdir. Muhalefet tarafından kısmen de olsa halkın yönetime iradesinin yansıması için seçim ve parlamento gibi gerekli araçlar, kurtuluşun teminatı olarak görülmüştür. Cumhuriyeti kuran kadrolar II. Meşrutiyet ile birlikte hayat bulan birçok düzenlemeye şahit olmuşlardı. Bu çalışmada Genç Osmanlıların öncülük ettiği Meşrutiyet yönetimi anlayışının ilanına neden olan tarihi süreç ele alınırken, Osmanlı Devleti’nde meydana getirdiği siyasî, idarî, toplumsal, eğitim ve iktisadî alanlardaki değişim ve dönüşümün Cumhuriyet rejimini inşa edenlere yansıması anlatılmıştır. Çalışmada ayrıca II. Meşrutiyetin ilanı için yaşanan siyasi ve politik mücadeleye şahit olan cumhuriyet kadrolarının yaptıkları devrimlerin zemini bu çerçevede tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, Mebusan Meclisi, Parlamento, Seçim, Cumhuriyetin kadrosu

The Political in Heritage Taken Over by Republic: II. Constitutionalism

Öz

The period of II. Constitutional Monarchy is one of the most important turning points in the history of Ottoman modernization, but it can also be considered as the end of the traditional Ottoman administration. The II. Constitutional Monarchy is one of the important parameters in the history of modern Turkey and is also the transition period to the Republic administration. In the 19th century, a new understanding was formed, thinks that the classical management understanding of the Ottoman Empire could not produce solutions against the problems experienced by the state and even caused it. The representatives of this understanding, which defends the representational government model in the West, have become actors of a power-opposition struggle. The representatives of this opposition movement, called themselves as Young Ottomans, demanded that the powers of the absolute monarchy be restricted and shared in favor of the people, unlike the internal conflicts experienced before in the Ottoman Empire. The necessary tools such as election and parliament were seen by the opposition as the guarantee of liberation, even partially, to reflect the will of the people to the administration. The cadres who founded the Republic witnessed many arrangements that came to life with the II. Constitution. In this study, the historical process that led to the proclamation of the Constitutional Monarchy led by the Young Ottomans is handled, on the other hand, the reflection of the change and transformation in the Ottoman Empire in the political, administrative, social, educational and economic fields to those who built the Republic is explained. In this study, the historical process that led to the proclamation of the concept of constitutional rule led by The Young Ottomans, the reflection of the change and transformation in the political, administrative, social, educational and economic fields of the Ottoman Empire on those who built the Republican regime was explained. Besides, the intellectual grounds of the revolutions of the republican cadres who witnessed the political struggle for the declaration of the II. Constitutional Monarchy were discussed within this framework.

Anahtar Kelimeler

II. Constitutionalism, Mebusan Assembly, Parliament, Election, Republic's squad

Kaynakça

• Acun, Fatma. (2007). "Osmanlı’nın Torunları Cumhuriyet’in Çocukları: Osmanlıdan Cumhuriyet’e Değişme ve Süreklilik." Süleyman Demirel Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 39-64.
• Akçura, Yusuf. (1976). Üç Tarzı Siyaset, Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Akşin, Sina. (1980). 100 Soruda Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Akşin, Sina. (1997). “Siyasal Tarih (1789-1908)”. Türkiye Tarihi-III: Osmanlı Devleti 1600-1908, İstanbul: Cem Yayınları.
• Aykaç, Zikrullah. (2020). “Osmanlı Mebusan Meclisi’nde Muş Sancağının Temsili (1908-1918)”. Burası Muş’tur Tarih, Toplum, Kültür ve Edebiyat. İstanbul: Pınar Yayınları, 85-102.
• Berkes, Niyazi. (2003). Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Birecikli, İhsan Burak. (2008). “Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet’in İlanı Üzerine Bir İnceleme”, Akademik Bakış Dergisi, 2 (3), Ankara.
• Çabuk, Vahid. (2015). Sultan II. Abdülhamit. İstanbul: İBB Kültür Yayınları
• Çavdar, Tevfik. (1991). İttihat ve Terakki. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelebi, N. Asan, H. T. (2014). “II. Meşrutiyet Dönemi Eğitimi ve İnsan/ Birey Yetiştirme Paradigmaları Analizi”. Journal of Research in Education and Teaching, 3 (1).
• Duran, Alev. (2017). “Meşrutiyet Dönemi Eğitimdeki Yenileşme Hareketleri ve Cumhuriyet Dönemine Bıraktığı Miras”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 8, 62-77.
• Durdu, Mehmet Burak. (2003). “Osmanlı Devleti’nde Jön Türk Hareketinin Başlaması ve Etkileri”. AÜ Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi,14, Ankara.
• Eraslan, Cezmi. Olgun, Kenan. (2006). Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento. İstanbul: 3F Yayınları.
• Erdoğan, Mustafa. (2011). Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset. İstanbul: Liberte Yayınları. 7. Baskı.
• Hanioğlu, M. Şükrü. (2004). “Meşrutiyet”, TDV İslam Ansiklopedisi-29, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnalcık, Halil. (2008). “Meşrutiyet: Anayasa Rejimi Geliyor, Cumhuriyet Yolu Açılıyor”, Doğu Batı Dergisi, 1 (45). Ankara, 11-19.
• Karal, Enver Ziya. (1977). Osmanlı Tarihi-7, Ankara: TTK Yayınları.
• Karal, Enver Ziya. (1996). Osmanlı Tarihi-İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918)., Cilt: 9, Ankara: TTK Yayınları.
• Karpat, Kemal. H. (2016). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kodaman, Bayram. (1989). “1876-1920 Arası Osmanlı Siyasi Tarihi”. Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi. Cilt:12, Konya: Kurtuluş Ofset.
• Kodaman, Bayram. (2002). “II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1914)”, Türkler-13, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Mardin, Şerif. (2008). Jön Türklerin Siyasî Fikirleri (1895-1908). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaya, Rüştü. (2015). “Osmanlı Modernleşmesinin Son Halkası: “Cumhuriyet”. Türk Yurdu, 104 (333).
• Ortaylı, İlber. (2008). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özbudun, Ergun. (2011). Türkiye’nin Siyasal Gelişimi. Eskişehir: AÖF Yayınları.
• Özkaya, R. Yücel. (1994). “Tanzimat’ın Siyasi Yönden Meşrutiyete Etkileri Cemiyet-i İslamiyye Başkan Vekili Muhiddin Efendi’nin Meşrutiyet Hakkındaki Düşünceleri”.
• Tanzimat’ın 150.Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara.
• Shaw, J. Stanford. (1983). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye-II. Çev. M. Harmancı, İstanbul: E Yayınları.
• Tanör, Bülent. (1983). “Anayasal Gelişmelere Toplu Bir Bakış”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 1 (16), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Taha, Akyol. (2002). Osmanlı Mirasından Cumhuriyet Türkiye’sine: İlber Ortaylı ile Konuşmalar. İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Tekeli, İlhan. (1983). “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Eğitim Kurumlarının Gelişimi”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi-3.
• Uzun, Hakan. (2005). “Türk Demokrasi Tarihinde I. Meşrutiyet Dönemi”. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (2), Kırşehir.
• Tunaya, Tarık Ziya. (2001). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler 1876-1918, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tunaya, Tarık Ziya. (1984). Türkiye’de Siyasal Partiler. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Yazıbaşı, Muhammet Ali. (2014). “II. Meşrutiyet Dönemi Batıcılık Akımının Ahlak Anlayışının Değerlendirilmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi-1, 117-135.
• Yıldız, Hakkı Dursun. (1989). “Türkiye Cumhuriyeti”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi-12, Konya: Kurtuluş Ofset.
• Zürcher, Erik Jan. (2010). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İletişim yayınları, İstanbul.
• Zürcher, Erik Jan. (1995). Millî Mücadelede İttihatçılık. Çev. N. Salihoğlu, İstanbul.