Millî Mücadele Döneminde Ertuğrul Sancağında Manzara-i Umumiye

Yıl 2021, Sayı: 71, 653 - 677, 15.05.2021

Selma Göktürk Çetinkaya

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4453

Öz

Merkezi Bilecik olan; Söğüt, Yenişehir ve İnegöl kazalarından ibaret Ertuğrul Sancağı, stratejik önemi dolayısıyla Millî Mücadele Döneminde oldukça sıkıntılı günler yaşamış, Batı Cephesinin özellikle kuzey kanadının mühim bir mevkii olarak yerini almıştır. İzmir’in işgaliyle beraber Anadolu’da başlayan bölgesel direnişleri fazlasıyla gördüğümüz yerlerden olan Ertuğrul, 1919 yılının Eylül ayında Millî Mücadeleye katıldığını bildirmiştir. Bu dönemde devletin asayişi sağlama noktasında yetersiz kalması üzerine oluşturulan Kuva-yı Millîye birlikleri halkın can ve mal güvenliğini korumak, asayişi sağlamak, eşkıyalığa karşı gelmek faaliyetleriyle de ilgilenmiştir. Jandarmanın cephe gerisindeki isyanları bastırmakla düşmanla mücadele etmek arasında sıkışıp kalması bu durumu yaratmıştır. Halktan toplanan bağışlarla maddi kaynağını sağlayan Kuva-yı Millîye birliklerinin yerini düzenli ordunun kurulmasıyla Ertuğrul’da ilk olarak Miralay Kazım (Özalp) Bey kumandasında Ertuğrul Grubu almıştır. Düzenli Orduya geçiş sürecinde pek çok yerde olduğu gibi bu bölgede de bağışların zorla alınmaya çalışılmasına karşı gelinmekle uğraşılmış, ayrıca firari olayları yaşanmış, işgal dönemlerinde bölgede yaşayan Ermenilerle Rumların yağma hareketlerine karşı durulmaya gayret edilmiştir. Bundan ayrı memleketlerini terk edip iç kısımlara doğru göçe başlayan halkın durdurulmasıyla da ilgilenilmiştir. Asayiş noktasında silah yoksunluğundan kaynaklanan sıkıntılar yaşanmış, hapishanelerden kaçanların gasp ve soygunlarıyla da sıkça karşılaşılmıştır. Millî Mücadele Döneminde Ertuğrul’da yaşanan asayiş olaylarına değinilecek çalışmada bu olaylara karşı alınan yahut alınmaya çalışılan tedbirler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Millî Mücadele, Ertuğrul, Bilecik, işgal, asayiş

General Situation in The Sanjak of Ertugrul During The National Struggle

Öz

Sanjak of Ertuğrul, the center of Bilecik and consisting of Söğüt, Yenişehir and İnegöl districts, experienced quite troublesome days during the National Struggle due to its strategic importance and became a key place especially in the north wing of the Western Front. Ertuğrul where we see the regional resistance that started in Anatolia following the occupation of Izmir, reported that it joined the National Struggle in September 1919. In this period Kuva-yı Millîye units which were formed due to the fact that the state was insufficient to provide public order were also interested in protecting the life and property of the people, ensuring peace and being against the banditry. The fact that the gendarmes were stuck between suppressing rebellions behind the front and fighting the enemy created this situation. Following the establishment of regular army Ertuğrul group which is under the command of Miralay Kazım (Özalp) Bey took the place of Kuva-i Millîye units that provides its financial source from donations collected from the public. During the transition period to the regular army as in many places there were also problems with the collection of donations and fugitive incidents in this district. In the period of occupation, it was tried to be opposed to the looting movements of Armenians and Greeks living in the region. Besides, people who abandoned their homeland and started to migrate to the inner parts were also dealt. Concerning the public order, there were problems caused by the deprivation of weapons, and the robberies of those who escaped from prisons were frequently encountered. In this study which will handle the public order incidents in the Sanjak of Ertuğrul during the National Struggle the measures taken or to be taken against these events will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

National Struggle, Ertuğrul, Bilecik, occupation, public order

Kaynakça

• BCA. Kararlar Daire Başkanlığı. 30.18.1.1./3.18.17.
• BCA. Muamelat Genel Müdürlüğü. 030.10./140.4.8.
• BCA. Muamelat Genel Müdürlüğü. 030.10./5.28.19.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 13 Şubat 1338. c.1. d. 1. 761.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 18 Eylül 1336. c.1. d. 1. 127.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 18 Haziran 1338. c.3. d. 1. 475.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 22 Ocak 1337. c.1. d. 1. 327.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 29 Kanunuevvel 1336. c. 1. d. 1. 282. 284.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 29 Mayıs 1336. c.1. d. 1. 41.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 5 Temmuz 1336. c.1. d. 1. 87.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 9 Ağustos 1336. c.1. d. 1. 118-119.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 1 Mart 1338. c. 18. d. 1. 14.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 10 Nisan 1926. c. 24. d. 2. 88-89.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 11 Şubat 1341. c. 13. d. 2. 346-347. 352.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 12 Haziran 1338. c. 20. d. 1. 376-385.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 13 Ocak 1337. c. 7. d. 1. 278-287.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 18 Mayıs 1926. c. 25. d. 2. 247.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 2 Nisan 1337. c. 9. d. 1. 321-326.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 22 Kasım 1336. c. 6. d. 1. 5.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 22 Mayıs 1926. c. 25. d. 2. 357-372.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 22 Ocak 1337. c. 7. d. 1. 345-347.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 23 Mayıs 1926. c. 25. d. 2. 425.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 24 Mayıs 1926. c. 25. d. 2. 471. 473.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 27 Aralık 1340. c. 11. d. 2. 247.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 29 Aralık 1337. c. 15. d. 1. 238.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 30 Haziran 1337. c. 11. d. 1. 88. 89.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 4 Nisan 1337. c. 9. d. 1. 365.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 4 Teşrinisani 1339. c. 3. d. 2. 225.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 7 Nisan 1337. c. 9. d. 1. 383. 388.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 8 Şubat 1337. c. 8. d. 1. 148.
• Arslan Sinem- Çetinkaya Selma. (2016). “Cephedeki Söğütlüler”. Tarih Boyunca Söğüt ve Kültürü. Söğüt: Ertuğrul Gazi’yi Anma ve Söğüt Şenlikleri Vakfı Başkanlığı Yayınları, 115-128.
• As, Efdal. (2013). Cumhuriyet Dönemi Ulaşım Politikaları (1923-1960). Ankara: ATAM.
• Atatürk. Mustafa Kemal. Nutuk. c. 2 (1920-1927). Haz. Türk Devrim Tarihi Enstitüsü. 1969. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Aybars, Ergün. (2006). İstiklal Mahkemeleri. İzmir: Zeus Kitabevi.
• Aydemir, Şevket Süreyya. (1999). Tek Adam-II. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aytepe, Oğuz. (2004). “Millî Mücadelede Bilecik Görüşmesi”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 9 (33). 23-31.
• Bilgin, Taner. (2015). Millî Mücadele Döneminde Bilecik. Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları.
• Bilgin, Taner. (2012). Millî Mücadele Döneminde Bilecik. (Basılmamış Doktora Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi SBE
• Boykoy, Seher. (2010). “I. Dünya Savaşı’ndan Millî Mücadele’ye Vatan Savunmasında Yenişehirliler”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. IX (20-21), 31-54.
• Bozkurt, Celil. (2015). “Millî Mücadele Döneminde Muhittin Baha Pars”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 56, 11-32.
• Cebesoy, Ali Fuat. (2007). Siyasi Hatıralar. Temel Yayınları. İstanbul.
• Demiryürek, Halim. (2015). Ertuğrul Sancağı (1900-1918). Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları. Bilecik.
• Erim, Nihat. (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. c. I (Osmanlı İmparatorluğu Antlaşmaları). TTK Basımevi. Ankara.
• Görgülü, İsmet. (1992). Büyük Taarruz. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Güneş, İhsan. (2009). Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hülagü, Orhan. (2001). Millî Mücadelede Bursa. İstanbul: Emre Yayınları.
• İnönü, İsmet. (2009). Hatıralar. Hazırlayan: Sabahattin Selek. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Jandarma Genel Komutanlığı Tarihi-I Asayiş ve Kolluk Tarihi İçerisinde Türk Jandarma Teşkilatı (2002). Ankara: Jandarma Genel Komutanlığı Yayınları.
• Jandarma Genel Komutanlığı Tarihi-II Türk Harp Tarihinde Jandarma (2002). Ankara: Jandarma Genel Komutanlığı Yayınları.
• Koca Zeliha. (2010). Millî Mücadelede Bilecik Yöresi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi SBE
• Kocahanoğlu Osman Selim. (2005). Ali Fuat Cebesoy’un Arşivinden Askeri ve Siyasi Belgeler. İstanbul: Temel Yayınları.
• Kocaoğlu Bünyamin. (2008). Kurtuluştan Kuruluşa Batı Anadolu’da TBMM Yardımları. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Öksüz Faruk- Akbaş Hüseyin. (2009). Bilecik’te Kuva-yı Millîye. Bilecik: Bilecik Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Sarıkoyuncu Ali. (1994). “Bilecik ve Çevresinde Yunan Mezalimi”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. X (28).19-47.
• Sarıkoyuncu Ali-Rahmi Akbaş. (2011). Millî Mücadelede Bozüyük ve Atatürk’ün Bozüyük’ü Ziyaretleri. Bozüyük: Bozüyük Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
• Şimşir. Bilal N. (1988). Ankara… Ankara Bir Başkentin Doğuşu. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Taşkıran. Cemalettin. (2005). Millî Mücadelede Türk ve Yunan Esirleri (1919-1923)-Kanlı Mürekkeple Yazın Çektiklerimizi. Ankara: Platin Yayınları.
• Tavukçu. İbrahim. (2019). Millî Mücadele’de İnönü Muharebeleri. (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• TBMM Albümü-I, 1920-1950, (2010). Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları
• Türker. Hasan. (2017). “Tevfik Paşa Hükümeti’nin Anadolu ile Uzlaşma Arayışı ve Bilecik Buluşmasının Basındaki Yansımaları (1920)”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. XVII (34), 69-95.
• Türkmen. Zekeriya. (2001). Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920). Ankara: TTK Basımevi.
• Vatan Ahmet. (2017). “Bilecik İlinin Turizm Envanteri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. V (53). 183-205.
• Yazman. M. Şevki. (1999). Anadolu’nun İşgali. İstanbul: Kamer Yayınları.
• Yetik Ümit. (2019). Millî Mücadele Döneminde İnegöl (1918-1923). Bursa: Nilüfer Belediyesi Yayınları.
• Yılmaz. Kurulay. (2007). Bozüyük ve Kasımpaşa Camisi. Bilecik: Sakarya Gazetecilik Matbaacılık.