Bulgar Eğitim Seferberliği ve Selanik Vilayetinde Bulgar Okul ile Öğretmenleri

Yıl 2022, Sayı: 73, 212 - 229, 30.01.2022

Mehmet Köseoğlu

https://doi.org/10.54614/JTRI.2022.4565

Öz

Osmanlı-Rus Harbi (1877-1878) sonrasında her iki devlet arasında Ayastefanos Antlaşması’nın imzalanması ile birlikte Tuna’dan Karadeniz ve Ege sahillerine kadar uzanan topraklara sahip büyük bir Bulgaristan meydana getirilmişti. Fakat İngiltere başta olmak üzere bazı Avrupa devletlerinin müdahale etmesi sonucu Ayastefanos Antlaşması geçersiz kılınmış ve yerine Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878) imzalanmıştı. Bu antlaşma çerçevesinde, daha önce oluşturulan “Büyük Bulgaristan” ortadan kaldırılarak sınırlı bir prenslik Bulgarlara uygun görülmekle birlikte Makedonya bölgesi tekrar Osmanlı toprağı olmuştu. Bu iki antlaşma arasında geçen süre sadece 4 ay 11 gün sürmüş olmasına rağmen Bulgarlar çok kısa bir süre de olsa elde etmiş oldukları Makedonya hâkimiyetini bir türlü unutamamış ve bu kısa hâkimiyeti tarihi bir hak saymıştı. Bulgarlar, Makedonya üzerindeki 896-900 yılları arasında Simeon ve 1230-1246 yılları arasındaki Asen hükümdarları dönemleri ile kısa süreli Ayastefanos hâkimiyetlerini öne sürerek bu bölgelerin Bulgaristan toprağı olması gerektiğini savunuyorlardı. Bulgar ulusal uyanışı gerçekleştirmek amacıyla büyük bir eğitim seferberliği başlatan Bulgarlar, Makedonya topraklarında çok sayıda okullar açarak bu okullar aracılığıyla kendi propagandalarını yayma gayretleri içerisinde olmuşlardı. Bulgarlar, siyasi, ekonomi, kültürel ve askeri alanlardaki hususlar bakımından kritik öneme sahip bulunan Selanik vilayetini ulusal davaları açısında ayrıcalıklı bir konumda tutmakta ve bu amaçla buralarda yoğun bir okul açma faaliyetleri yürütmekteydiler.

Anahtar Kelimeler

Bulgar, Makedonya, Selanik, Okul, Öğretmen

Bulgarian Education Mobilization and Teachers with Bulgarian School in Thessaloniki Province

Öz

After the Ottoman-Russian War (1877-1878), with the signing of the San Stefano Treaty between the two states, a great Bulgaria with lands stretching from the Danube to the Black Sea and Aegean coasts was created. However, as a result of the intervention of some European states, especially England, the Treaty of San Stefano was invalidated and the Berlin Treaty (July 13, 1878) was signed. Within the framework of this treaty, “Great Bulgaria” was abolished and a limited principality was deemed appropriate for the Bulgarians, but Macedonian region became Ottoman territory again. Although the period between these two treaties lasted only 4 months and 11 days, the Bulgarians could not forget the Macedonian domination they had achieved, albeit for a very short time, and considered this short domination a historical right. The Bulgarians argued that these regions should be Bulgarian territory, arguing that during the reigns of Simeon between 896-900 and Asen rulers between 2130-1246 and their short-term domination of San Stefano. The Bulgarians, who started a great educational campaign in order to realize the Bulgarian national awakening, tried to spread their propaganda through these schools by opening many schools in Macedonian territory. The Bulgarians, kept the Thessaloniki province, which has a critical importance in terms of political, economic, cultural and military issues, in a privileged position in terms of their national causes, and fort his purpose, they were carrying out intensive school activities.

Anahtar Kelimeler

Bulgarian, Macedonia, Thessaloniki, School, Teacher

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Maarif Mektubi Kalemi (MF.MKT): BOA, Dosya No: 1047, Gömlek No: 72./ BOA, Dosya No: 775, Gömlek No: 36./ BOA, Dosya No: 1145, Gömlek No: 36.
• Paris Sefareti Belgeleri (HR.SFR. 04): BOA, Dosya No: 706, Gömlek No: 44./ Rumeli Müfettişliği Selanik Evrakı (TFR.I.SL): BOA, Dosya No: 144, Gömlek No: 14331.
• Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS): BOA, Dosya No: 273, Gömlek No: 158./ BOA, Dosya No: 448, Gömlek No: 18./ BOA, Dosya No: 199, Gömlek No: 36.
• Yıldız Perakende Evrakı Müfettişlikler ve Komiserlikler Tahriratı (Y.PRK.MK): BOA, Dosya No: 12, Gömlek No: 92. / BOA, Dosya No: 5, Gömlek No: 4.
• Manastır Vilâyet Salnamesi, 1314/1896. / Selanik Vilâyet Salnamesi, 1320/1902./ Selanik Vilâyet Salnamesi, 1325/1907.
• Adanır, F. (2001). Makedonya Sorunu. (çev. İhsan Catay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Altıntaş, A. (2005). “Makedonya Sorunu ve Çete Faaliyetleri”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7/2, 69-91.
• Anastasovskı, N. (2005). Contestatıons Over Macedonıan Identıty 1870-1912. (Unpublished PhD Thesis), Vıctorıa: School Of Socıal Scıences Melbourne.
• Anastassıadou, M. (2001). Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik. (çev. Işık Ergüden). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bayraktar, K. (2014). “Makedonya Sorunu ve Avrupa Müdahalesi (1902 - 1905)”. Bilig, 69, 1-28.
• Beydilli, K. (1989). “II. Abdülhamid Devrinde Makedonya Meselesi’ne Dair”. Osmanlı Araştırmaları, IX, 77-99.
• Brailsford, H. N. (1906). Macedonia; İts Races and Their Future, Toronto: London Methuen.
• Bulgaristan Harbiye Nezareti Genelkurmay Dairesi Harp Tarihi Encümenince Neşredilen, (1943). 1912-1913 Balkan Harbinde Türk-Bulgar Harbi, Cilt: I, Harbin İhzarı, (çev. Albay Murat Tunca), İstanbul: Askeri Matbaa.
• Castellan, G. (1995). Balkanların Tarihi. (çev. Ayşegül Yaraman-Başbuğu). İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Chomakov. (1915). The Aspirations of Bulgaria (Translated From The Serbian of Balkanıcus). Lomdon: Sımpkın, Marshall, Hamılton, Kent & Co., Ltd. 4 Stationers’ Hall Court, E.C.
• Danişmend, İ. H. (1961). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Cilt:4, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Demirel F. (2019). “Selanik Vilayetinde Gayrimüslimlerin Eğitim Faaliyetleri”, Osmanlı Modernleşmesi Sürecinde Selanik Vilayetinde Eğitim, (ed. Fatih Demirel), İdeal Kültür Yayıncılık.
• Göğüş, A. M. (1938). Bulgarlar Nasıl Çalıştı Nasıl Erişti?. Gaziantep: Gaziantep Halkevi.
• Güllü, R. E. (2018). Türkiye’de Gayrımüslimlerin Yönetimi-Osmanlı’dan Cumhuriyet’te. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İnalcık, H. (1992). Tanzimat ve Bulgar Meselesi, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Jelavich, B. (2015). Balkan Tarihi (18. ve 19. Yüzyıllar), 1, (çev. İhsan Durdu, Gülçin Tunalı, Haşim Koç). İstanbul: Küre Yayınları.
• Karal, E. Z. (1995). Osmanlı Tarihi: Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907), Cilt:VIII, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karpat, K. H. (1985). Ottoman Population 1830-1914: Demographic and Social Characteristics. Madison: University of Wisconsin Press.
• Karpat, K. H. (2012). Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik. (çev. Recep Boztemur). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Köseoğlu, M. (2021). “Makedonya Sorunu Çerçevesinde Ulahların Ayrı Bir Millet olarak Tanınma Çabaları İle Milli Kilise ve Mektep Faaliyetleri”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8/1, 289-338.
• Laveleye, E. D. (1887). The Balkan Peninsula. London: New York and London G.P Putnam’s Sons Knickerbocker Press.
• Lory, B. (2001). “Solun, Bir Slav Kenti Mi?”. Selanik 1850-1918. (ed. Gilles Veinstein). (çev. Cüneyt Akalın). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mazower, M. (2007). Selanik: Hayaletler Şehri Hıristiyanlar, Müslümanlar ve Yahudiler (1430-1950). (çev. Gül Çağalı Güven). İstanbul: YKY.
• McCarthy, J. (1998). Ölüm ve Sürgün: Osmanlı Müslümanlarına Karşı Yürütülen Ulus olarak Temizleme İşlemi. (çev. Bilge Umar). İstanbul: İnkılap Kitapevi Yayın.
• Miller, W. (1911). The Balkans, New York: G.P. Putnam’s Sons, London: T. Fısher Unwın.
• Özcan, U. (2013). “1878-1912 Yılları Arasında Manastır Vilayeti’nde Okullaşma ve Okullaşmanın Milliyetçilik Üzerindeki Etkisi”. Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), II/I, 353-423.
• Paillares, M. (1910). “Hellenism in Macedonia”. Greece in Evolution. (ed. G.F. Abbott) New York: Wessels & Bıssell.
• Seton-Watson, R. W. (1918). The Rise of Nationality İn The Balkans. New York: E. P. Dutton And Company.
• Seyfeli, C. (2011). “Osmanlı Devlet Salnamelerinde Bulgar Eksarhlığı ve Bulgar Katolikler (1847-1918)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52/ 2, 157-190.
• Tanrıkulu, M. (2014). “Johann Samuel Heınrıch Kıepert’in Osmanlı Haritalarının Bir Değerlendirmesi”. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken, Vol.6, No.2, 189-205.
• Villari, L. (1905). The Balkan Question (The Present Condition of The Balkans and of European Responsibilities, By Various Writers). New York: E.P. Dutton and Company.