Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalına Getirilen Hayvanların Bireysel Özellikleri, Geliş Zamanları ve Uygulama Yaklaşımları Yönünden Değerlendirilmesi

Yıl 2006, Cilt: 1 Sayı: 3, 39 - 50, 18.04.2010

Ömer Uçar

Öz

Sunulan çalışmada, Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama
Anabilim Dalına 1999–2004 yılları arasında getirilen 245 baş hayvan; i) bireysel özellikleri (tür, cinsiyet, ırk
ve yaş), ii) geliş zamanları (ahır/mera dönemi, ay, mevsim ve yıl), ve iii) uygulama yaklaşımları (gebelik
muayenesi, suni tohumlama (ST) ve/veya intrauterin tedavi (İUT) ya da hormon (H) ile tedavi (T)
uygulaması, östrus senkronizasyonu (ÖS) ve sevk (S)) yönünden değerlendirildi. Ek olarak, aylık yöresel
meteorolojik veriler (ortalama çevre sıcaklığı, güneşlenme süresi ve yağmur/kar yağışlı gün sayısı) ile aylık
vaka oranı arasındaki olası ilişki birlikte incelendi. Bireysel yönden hayvanların; a) %99,6 sığır, %0,4 köpek
türü (p=0.000), b) %100 dişi cinsiyeti (p=0.000), c) %36,9 melez, %31,7 Esmer, %22,5 Simmental, %5,3
Yerli ve %3,7 Holstein ırkı (p=0.000), ve d) yaş yönünden %22,5 5-, %22,1 4-, %15,6 6-, %11,9 3-, %9,8 2-,
%7,4 7-, %5,3 8- ve 9- yaşlı (p=0.000) olduğu gözlendi. Zaman yönünden olguların; a) %76,2 ahır ve %23,8
mera besisi döneminde (p=0.000), b) %21,7 Şubat, %15,6 Mart, %13,5 Nisan, %10,3 Ocak, %9,8 Eylül,
%6,6 Kasım, %4,9 Aralık, %4,1 Mayıs ve Haziran, %3,7 Temmuz ve Ekim, ve %2,1 Ağustos ayında
(p=0.000), c) %36,9 kış, %33,2 ilkbahar, %20,1 sonbahar ve %9,8 yaz mevsiminde (p=0.000), ve d) %21,3
2001, %20,9 1999, %17,2 2000, %14,8 2003, %13,5 2004 ve %12,3 2002 yılında (p=0.026) olduğu
belirlendi. Meteorolojik olarak, aylık ortalama “sıcaklık” (r= −0.610; p=0.035) ve “sıcaklık + güneşlenme
süresi” (r= −0.708; p=0.044) ile vaka oranı arasında önemli düzeyde ve negatif bir ilişki olduğu belirlendi.
Uygulama yaklaşımları yönünden ise; a) %42,2 “ST+T”, %33,6 “ST”, 15,6% “GM”, 7,4% “T” ve %1,2 “S”
olguları bulunurken (p=0.000), b) “ST+T” olguları arasında %33 “ST+İUT” ve “ÖS+ST”, %14,6
“ÖS+ST+İUT”, %10,7 “ST+H”, %7,8 “ST+H+İUT” ve %1 “ÖS+ST+H” uygulaması (p=0.000) olduğu
belirlendi. Dolayısıyla, Anabilim Dalına getirilen hayvanların; a) bireysel yönden çoğunlukla 2-6 yaş arası
Esmer, Simmental ve bunların melezleri ineklerden oluştuğu, b) zaman yönünden çoğunlukla doğum sonrası
dönemi kapsayan kış mevsiminde veya, diğer bir deyişle, aylık güneşlenme sürelerinin kısalmasına paralel
tarzda çevre sıcaklığının düşmesine bağlı olarak geldiği ve, son olarak c) uygulama yaklaşımları yönünden
ise, çoğunlukla suni tohumlama (ST) ve/veya ST’ye bağlı tedavi olguları olduğu kanısına varıldı.

Anahtar Kelimeler

Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalı, protokol (uygulama) kayıtları, meteorolojik veriler, Kars

Kaynakça

• Aksoy, AR., (1995). Kars kaz üretme istasyonundaki Esmer ve Simmental sığırların süt verimleri. Yüzüncü Yıl Üniv. Vet. Fak. Derg. 6, 55-57.
• Aksoy, AR., Saatci, M., Kirmizibayrak, T., Kaya, I., (2005). Effect of grazing length on fattening performance and economy in Zavot cattle. Indian J. Anim. Sci. 75(9), 1080-1082.
• Alpan, O., (1983). Sığır Besiciliğinin Esasları. Et ve Balık Kurumu Yayınları, No: 24, Et ve Balık Kurumu Matbaası, Ankara.
• Aytuğ, CN., Alaçam, E., Görgül, S., (1989). Sığır Hastalıkları. TÜM VET Hayvancılık Hizmetleri Yayını. Teknografik Matbaası, İstanbul.
• Aytuğ, CN., Alaçam, E., Özkoç, Ü., Yalçın, BC., Gökçen, H., Türker, H., (1990). Koyun ve Keçi Hastalıkları ve Yetiştiriciliği. TÜM VET Hayvancılık Hizmetleri Yayını No: 2. Teknografik Matbaası, İstanbul.
• Çolak, A., Öztürkler, Y., (1998). Repeat breeder ineklerde intrauterin rifaksimin ve lugol solusyonu uygulamasını takiben, östrus senkronizasyonu ve sun’i tohumlamanın gebelik oranı üzerine etkisi. VETAŞ Bülten 3, 8-10.
• Dean, AG., (1994). The Epi Info Manual Version 6, Brixton Books, Georgia, USA.
• Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü (2006). Erişim: http://www.meteor.gov.tr/2006/tahmin/tah min-iller.aspx?secimNo=45. Erişim tarihi: 25.01.2007.
• Dobson, H., Tebble, JE., Smith, RF., Ward, WR., (2001). Is stress really all that important? Theriogenology 55(1), 65-73.
• Erdoğan, HM., Çitil, M., Güneş, V., Saatci, M., (2004a). Dairy Cattle Farming in Kars District, Turkey: I. Characteristics and Production. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 28, 735-743.
• Erdoğan, HM., Güneş, V., Çitil, M., Ünver, A., (2004b). Dairy Cattle Farming in Kars District, Turkey: II. Health Status. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 28, 745-752.
• İleri, İK., (2005). Sun’i tohumlamaya bağlı olarak gebelik oranlarını artırıcı klinik tedavi uygulamaları. Ed.: İleri, İK., Ak, K., Pabuccuoğlu, S., Birler, S. Evcil Hayvanlarda Reprodüksiyon ve Suni Tohumlama. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Ders Notu No: 138. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Masaüstü Yayımcılık Ünitesi, 146-151.
• Kaya, İ., Öncüer, A., Ünal, Y., Yıldız, S., (2004). Nutritive value of pastures in Kars district I. Botanical and nutrient composition at different stages of maturity. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 28, 275-280.
• Öztürkler, Y., Uçar, Ö., (2002). Veteriner Sun'i Tohumlama Teknisyeni El Kitapçığı (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Kars-Tarım İl Müdürlüğü'nün katkılarıyla). Tan Matbaası, Kars.
• Öztürkler, Y., Uçar, Ö., (2003). İneklerde suni tohumlama başarısını artırıcı uygulamalar (derleme). Kafkas Üniv.Vet. Fak. Derg. 9(2), 219-222.
• Öztürkler, Y., Uçar, Ö., Yıldız, S., Güngör, Ö., (2001a). The effect of hCG and Gentamicin administration related to artificial insemination following oestrus synchronisation upon the calving rates in repeat breeder cows. Kafkas Üniv. Vet. Fak. Derg. 7(2), 207-211.
• Öztürkler, Y., Uçar, Ö., Lehimcioğlu, NL., (2001b). İneklerde sun'i tohumlamayı takiben intrauterin ilaç uygulamasının gebelik oranları üzerine etkisi. Kafkas Üniv. Vet. Fak. Derg. 7(2), 197-200.
• Ptaszynska, M., (2001). Compendium of Animal Reproduction. 6th Revised Edn. Intervet Int bv (The Netherlands).
• Serin, G., (2004). Sütçü ineklerde beden kondisyon skorunun reprodüktif performans üzerine etkisi. Kafkas Üniv. Vet. Fak. Derg. 10(2), 221-225.
• Sheldon, IM., Dobson, H., (2003). Reproductive challenges facing the cattle industry at the beginning of the 21st century. Reprod. Suppl. 61, 1-13.
• Teodoro, RL., Madalena, FE., (2005). Evaluation of crosses of Holstein, Jersey or Brown Swiss sires x Holstein-Friesian/Gir dams. 3. Lifetime performance and economic evaluation. Genet. Mol. Res. 4(1), 84-93.
• Uçar, Ö., Ünal, Y., Yıldız, S., (2004). Ruminantlarda yetersiz beslenmenin sindirimsel ve metabolik adaptasyonlar ve üreme üzerine etkileri (çeviri). Kafkas Üniv. Vet. Fak. Derg. 10(2), 227-241.
• West, G., (1992). Black’s Veterinary Dictionary, 17th Edition, A & C Black (Publishers) Ltd., London.