BibTex RIS Kaynak Göster

Anadolu Yaban Koyunu ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri

Yıl 2009, Cilt: 4 Sayı: 2, 105 - 116, 09.03.2010

Hakan Yalçın Mehmet Ali Kaya

Öz

Anadolu yaban koyunları (Ovis gmelini anatolica Valenciennes, 1856), günümüzde sadece Konya’nın Bozdağ bölgesinde çok az sayıda bulunan bir yaban koyunu alttürüdür. Akkaraman koyun (Ovis aries Linnaeus, 1758) ırkı ise Türkiye’de ve özellikle de Orta Anadolu’da yoğun olarak bulunur. Bu çalışmada Anadolu yaban koyunu ve Akkaraman koyununun kafa kemiklerinin geometrik morfometrik açıdan karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, araştırmada 15 adet (ergin ve dişi) Anadolu yaban koyunu ve 11 adet de (ergin ve dişi) Akkaraman koyunu’nun kafa kemikleri kullanıldı. Geometrik morfometrik analiz için her iki türün kafa kemiğinin sağ yarımı kullanılarak, dorsal yönde 13 adet ve ventral yönde ise 17 adet homolog landmark kullanıldı. Her iki türün kafa kemiklerinde kullanılan homolog landmarkların TPS (Thin-Plate Spline) analizleri sonucunda, aralarında belirgin bazı geometrik morfometrik farklılıklar tespit edildi. Kafa şekilleri üzerinde temel bileşenler analizi konsepti içerisinde belirlenen PCA yüzdeleri, türler arasındaki varyasyonları belirgin olarak açıkladı. Nitekim, dorsal yönlü kafa kemiklerinde PCA-1 %58.55 ve PCA-2 %11.75; ventral yönlü kafa kemiklerinde ise PCA-1 %65.93 ve PCA-2 %6.97 oranında bulundu.

Anahtar Kelimeler

Anatomi Akkaraman koyunu Anadolu yaban koyunu Geometrik morfometri Kafa kemiği

Kaynakça

  • Adams DC., Slice DE., Rohlf FJ. 2004. Geometric morphometrics: Ten years of progress following the 'revolution'. Ital. J. Zool., 71, 5-16.
  • Adams DC., Slice DE., Rohlf FJ. 2006. The Geometric Morphometrics Workshop. 12-16 June, Dep. Biology, METU, Ankara, Turkey.
  • Altıoğlu A. 2007. Adana İli Tufanbeyli İlçesi Köylerinde Koyun Yetiştiriciliğinin Karakterizasyonu. Y. Lisans Tezi, Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst., Adana.
  • Bookstein FL. 1991. Morphometric Tools for Landmark Data. Cambrid Univ. Pres., Cambridge, UK.
  • Bruford MW., Bradley DG., Luikart G. 2003. DNA markers reveal the complexity of livestock domestication. Nat. Rev. Genet., 4, 900-910.
  • Çoşkun B., Şeker E., İnal F. 1997. Yemler ve Teknolojisi. Selçuk Üniv. Vet. Fak. Yay., Konya.
  • Davis SJM. 1993. The zoo-archaeology of sheep and goat in Mesopotamia. Reprinted from: Bulletin on Sumerian Agriculture, 1-7.
  • Dedeoğlu Ö. 2001. Anadolu Yaban Koyunu (Ovis orientalis anatolica) ile Evcil Koyunların (Ovis aries) Baş İskeleti ve Diş Yapılarının Karşılaştırılması. Y. Lisans Tezi, Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst., Konya.
  • Guo J., Du LX., Ma YH., Guan WJ., Li HB., Zhao QJ., Li X., Rao SQ. 2005. A novel maternal lineage revealed in sheep (Ovis aries). Anim. Genet. 36, 331-336.
  • Hammer Q., Harper DAT., 2009. PAST Analyses of Extant and Fossil Hominoid, v.1.94, Palaeontological Statistics, Oslo.
  • Handley LJL., Byrne K., Santucci F., Townsend S., Taylor M., Bruford MW., Hewitt GM. 2007. Genetic structure of European sheep breeds. Heredity, 99, 620-631.
  • Hiendleder S., Kaupe B., Wassmuth R., Janke A. 2002. Molecular analysis of wild and domestic sheep questions current nomenclature and provides evidence for domestication from two different subspecies. Proc. Biol. Sci., 269, 893-904.
  • Hiendleder S., Mainz K., Plante Y., Lewalski H. 1998. Analysis of mitochondrial DNA indicates that domestic sheep are derived from two different ancestral maternal sources: no evidence for contributions from Urial and Argali sheep. J. Hered., 89, 113-120.
  • Hiendleder S., Phua SH., Hecht W. 1999. A diagnostic assay discriminating between two major Ovis aries mitochondrial DNA haplogroups. Anim. Gen., 269, 893-904.
  • ICZN. 1999. International Code of Zoological Nomenclature, International Commission on Zoological Nomenclature. 4th Edn., Pub. by the Ed Com the Natural History Museum, Cromwell Road, L Cromwell Road, London SW7 5BD, UK
  • Kaya MA. 1989. Bozdağ (Konya)'da Yaşayan Anadolu Yaban Koyunu, Ovis orientalis anatolica (Mammalia: Artiodactyla)'nın Biyolojisi. Doktora Tezi, Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst., Konya.
  • Kaya MA. 1991. Bozdağ’da yaşayan Anadolu yaban koyununun morfolojisi, ağırlık artışı, boynuz ve diş gelişimi. J. Zool., 15, 135-149.
  • Kaya MA., Çelik M. 2008. Bozkırın Cerenleri, Anadolu Yaban Koyunları (Ovis gmelini anatolica). İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Konya Postası, Konya.
  • Kırıkçı K., Zamani A., Durakbaşı G. 2003. Konya yaban koyununun (Ovis orientalis Spp.) kromozomları üzerinde bir çalışma. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 27, 281-283.
  • Marcus LF., Hingst-Zaher E., Zaher H. 2000. Application of landmark morphometrics to skulls representing the orders of living mammals. Hystrix, 11, 27-47.
  • Marinis AMD., Asprea A. 2006. How did domestication change the hair morphology in sheep and goats? Hum. Evol., 21, 139-149.
  • Martin LA., Russell N. 1997. Surface material: Animal bone and worked bone. In “On the Surface: Çatalhöyük 1993-95”, Ed., I Hodder, Cambridge/London: McDonald Institute & British Institute of Archaeology in Ankara.
  • Meadows JRS., Cemal I., Karaca O., Gootwine E., Kijas JW. 2007. Five ovine mitochondrial lineages identified from sheep breeds of the Near East. Genetics, 175, 1371-1379.
  • NAV. 2005. Nomina Anatomica Veterinaria, International Committee on Veterinary Gross Anatomical Nomenclature. 5th Edn., Pub. by the Ed. Com. Hannover, Columbia, Gent, Sapparo, USA. Payne S. 1985. Animal bones from Aşikli Höyük. J. Anatolian Studies, 35, 109-122.
  • Pedrosa S., Uzun M., Arranz J., Gutiérrez-Gil B., Primitivo FS., Bayón Y. 2005. Evidence of three maternal lineages in Near Eastern sheep supporting multiple domestication events. Proc. Biol. Sci., 272, 2211-2217.
  • Perkins Jr D. 1973. The beginnings of animal domestication in the Near East. Amer. J. Archaeol., 77, 279-282.
  • Rohlf FJ., Marcus LF. 1993. A revolution in morphometrics. Trends Ecol. Evol., 8, 129-132.
  • Ryder ML. 1981. A survey of European primitive breeds of sheep. Ann. Genet. Sel. Anim., 13, 381-418.
  • Schaffer WM., Reed CA. 1972. The coevolution of social behavior and cranial morphology in sheep and goats (Bovidae, Caprini). Field Zool., 61,1-88.
  • Scherf B. 2000. World Watch List for Domestic Animal Diversity. 3rd Edn., Pub. FAO, Rome. Slice DE. 2007. Geometric morphometrics. Ann. Rev. Anthropol., 36, 261-281.
  • Tapio M. 2006. Origin and Maintenance of Genetic Diversity in Northern European Sheep. Acta Univ. Oul A 473, Thesis, Oul Univ Press, A Scientiae Reru Naturalium, Oulu, Finland.
  • Taşbaş M. 1983. Yaban koyunu (Muflon-Ovis orientalis anatolica) ile yerli Karaman koyununun iskelet kemikleri üzerinde karşılaştırmalı makro-anatomik araştırmalar. Bölüm: I Ossa Trunci. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 30, 368-388.
  • Twiss K., Demirergi A., Russell N., Martin L., Frame S., Pawłowska K. et al. 2007. Çatalhöyük Research Project Cultural and Environmental Materials Reports, Çatalhöyük Animal BonesÇatalhöyük 2007. Archive Report, Konya.
  • TpsDig. 2008. V.2.12 by F. James Rohlf, Department of Ecology and Evolution, State University of New York, Stony Brook, NY 11794-5245.
  • TpsRel. 2008. V.1.46 by F. James Rohlf, Department of Ecology and Evolution, State University of New York, Stony Brook, NY 11794-5245.
  • Yalçın H., Kaya MA., Arslan A. 2009. Comparative geometric morphometrics on the mandibles of Anatolian wild sheep (Ovis gmelini anatolica) and Akkaraman sheep (Ovis aries). Kafkas Üniv. Vet. Fak. Derg., (Baskıda, KVFD-2009-385.REV-1).
  • Zeder MA. 2005. A view from the Zagros: New perspectives on livestock domestication in the fertile crescent. In “The First Steps of Animal Domestication. New Archaeological Approaches”, Eds., JD Vigne, J Peters, D Helmer, Oxbow Books, Oxford, UK.
  • Zeder MA. 2006. Central questions in the domestication of plants and animals. Evol. Anthropol., 15, 105-117.
  • Zeder MA. 2008. Domestication and early agriculture in the mediterranean basin: Origins, diffusion, and impact. PNAS, 105:11597-11604.
  • Zeder MA., Emshwiller E., Smith BD., Bradley DG. 2006. Documenting domestication: The intersection of genetics and archaeology. Trends Genet., 22, 139-155.
  • Zelditch M., Swiderski D., Sheets DH. 2004. Geometric Morphometrics for Biologists: A Primer. Elsevier, Academic Press, USA.
  • Zohary D., Tchernov E., Horwitz LK. 1998. The role of unconscious selection in the domestication of sheep and goats. J. Zool. Lond., 245, 129-135.

Yıl 2009, Cilt: 4 Sayı: 2, 105 - 116, 09.03.2010

Hakan Yalçın Mehmet Ali Kaya

Öz

Kaynakça

  • Adams DC., Slice DE., Rohlf FJ. 2004. Geometric morphometrics: Ten years of progress following the 'revolution'. Ital. J. Zool., 71, 5-16.
  • Adams DC., Slice DE., Rohlf FJ. 2006. The Geometric Morphometrics Workshop. 12-16 June, Dep. Biology, METU, Ankara, Turkey.
  • Altıoğlu A. 2007. Adana İli Tufanbeyli İlçesi Köylerinde Koyun Yetiştiriciliğinin Karakterizasyonu. Y. Lisans Tezi, Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst., Adana.
  • Bookstein FL. 1991. Morphometric Tools for Landmark Data. Cambrid Univ. Pres., Cambridge, UK.
  • Bruford MW., Bradley DG., Luikart G. 2003. DNA markers reveal the complexity of livestock domestication. Nat. Rev. Genet., 4, 900-910.
  • Çoşkun B., Şeker E., İnal F. 1997. Yemler ve Teknolojisi. Selçuk Üniv. Vet. Fak. Yay., Konya.
  • Davis SJM. 1993. The zoo-archaeology of sheep and goat in Mesopotamia. Reprinted from: Bulletin on Sumerian Agriculture, 1-7.
  • Dedeoğlu Ö. 2001. Anadolu Yaban Koyunu (Ovis orientalis anatolica) ile Evcil Koyunların (Ovis aries) Baş İskeleti ve Diş Yapılarının Karşılaştırılması. Y. Lisans Tezi, Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst., Konya.
  • Guo J., Du LX., Ma YH., Guan WJ., Li HB., Zhao QJ., Li X., Rao SQ. 2005. A novel maternal lineage revealed in sheep (Ovis aries). Anim. Genet. 36, 331-336.
  • Hammer Q., Harper DAT., 2009. PAST Analyses of Extant and Fossil Hominoid, v.1.94, Palaeontological Statistics, Oslo.
  • Handley LJL., Byrne K., Santucci F., Townsend S., Taylor M., Bruford MW., Hewitt GM. 2007. Genetic structure of European sheep breeds. Heredity, 99, 620-631.
  • Hiendleder S., Kaupe B., Wassmuth R., Janke A. 2002. Molecular analysis of wild and domestic sheep questions current nomenclature and provides evidence for domestication from two different subspecies. Proc. Biol. Sci., 269, 893-904.
  • Hiendleder S., Mainz K., Plante Y., Lewalski H. 1998. Analysis of mitochondrial DNA indicates that domestic sheep are derived from two different ancestral maternal sources: no evidence for contributions from Urial and Argali sheep. J. Hered., 89, 113-120.
  • Hiendleder S., Phua SH., Hecht W. 1999. A diagnostic assay discriminating between two major Ovis aries mitochondrial DNA haplogroups. Anim. Gen., 269, 893-904.
  • ICZN. 1999. International Code of Zoological Nomenclature, International Commission on Zoological Nomenclature. 4th Edn., Pub. by the Ed Com the Natural History Museum, Cromwell Road, L Cromwell Road, London SW7 5BD, UK
  • Kaya MA. 1989. Bozdağ (Konya)'da Yaşayan Anadolu Yaban Koyunu, Ovis orientalis anatolica (Mammalia: Artiodactyla)'nın Biyolojisi. Doktora Tezi, Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst., Konya.
  • Kaya MA. 1991. Bozdağ’da yaşayan Anadolu yaban koyununun morfolojisi, ağırlık artışı, boynuz ve diş gelişimi. J. Zool., 15, 135-149.
  • Kaya MA., Çelik M. 2008. Bozkırın Cerenleri, Anadolu Yaban Koyunları (Ovis gmelini anatolica). İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Konya Postası, Konya.
  • Kırıkçı K., Zamani A., Durakbaşı G. 2003. Konya yaban koyununun (Ovis orientalis Spp.) kromozomları üzerinde bir çalışma. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 27, 281-283.
  • Marcus LF., Hingst-Zaher E., Zaher H. 2000. Application of landmark morphometrics to skulls representing the orders of living mammals. Hystrix, 11, 27-47.
  • Marinis AMD., Asprea A. 2006. How did domestication change the hair morphology in sheep and goats? Hum. Evol., 21, 139-149.
  • Martin LA., Russell N. 1997. Surface material: Animal bone and worked bone. In “On the Surface: Çatalhöyük 1993-95”, Ed., I Hodder, Cambridge/London: McDonald Institute & British Institute of Archaeology in Ankara.
  • Meadows JRS., Cemal I., Karaca O., Gootwine E., Kijas JW. 2007. Five ovine mitochondrial lineages identified from sheep breeds of the Near East. Genetics, 175, 1371-1379.
  • NAV. 2005. Nomina Anatomica Veterinaria, International Committee on Veterinary Gross Anatomical Nomenclature. 5th Edn., Pub. by the Ed. Com. Hannover, Columbia, Gent, Sapparo, USA. Payne S. 1985. Animal bones from Aşikli Höyük. J. Anatolian Studies, 35, 109-122.
  • Pedrosa S., Uzun M., Arranz J., Gutiérrez-Gil B., Primitivo FS., Bayón Y. 2005. Evidence of three maternal lineages in Near Eastern sheep supporting multiple domestication events. Proc. Biol. Sci., 272, 2211-2217.
  • Perkins Jr D. 1973. The beginnings of animal domestication in the Near East. Amer. J. Archaeol., 77, 279-282.
  • Rohlf FJ., Marcus LF. 1993. A revolution in morphometrics. Trends Ecol. Evol., 8, 129-132.
  • Ryder ML. 1981. A survey of European primitive breeds of sheep. Ann. Genet. Sel. Anim., 13, 381-418.
  • Schaffer WM., Reed CA. 1972. The coevolution of social behavior and cranial morphology in sheep and goats (Bovidae, Caprini). Field Zool., 61,1-88.
  • Scherf B. 2000. World Watch List for Domestic Animal Diversity. 3rd Edn., Pub. FAO, Rome. Slice DE. 2007. Geometric morphometrics. Ann. Rev. Anthropol., 36, 261-281.
  • Tapio M. 2006. Origin and Maintenance of Genetic Diversity in Northern European Sheep. Acta Univ. Oul A 473, Thesis, Oul Univ Press, A Scientiae Reru Naturalium, Oulu, Finland.
  • Taşbaş M. 1983. Yaban koyunu (Muflon-Ovis orientalis anatolica) ile yerli Karaman koyununun iskelet kemikleri üzerinde karşılaştırmalı makro-anatomik araştırmalar. Bölüm: I Ossa Trunci. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 30, 368-388.
  • Twiss K., Demirergi A., Russell N., Martin L., Frame S., Pawłowska K. et al. 2007. Çatalhöyük Research Project Cultural and Environmental Materials Reports, Çatalhöyük Animal BonesÇatalhöyük 2007. Archive Report, Konya.
  • TpsDig. 2008. V.2.12 by F. James Rohlf, Department of Ecology and Evolution, State University of New York, Stony Brook, NY 11794-5245.
  • TpsRel. 2008. V.1.46 by F. James Rohlf, Department of Ecology and Evolution, State University of New York, Stony Brook, NY 11794-5245.
  • Yalçın H., Kaya MA., Arslan A. 2009. Comparative geometric morphometrics on the mandibles of Anatolian wild sheep (Ovis gmelini anatolica) and Akkaraman sheep (Ovis aries). Kafkas Üniv. Vet. Fak. Derg., (Baskıda, KVFD-2009-385.REV-1).
  • Zeder MA. 2005. A view from the Zagros: New perspectives on livestock domestication in the fertile crescent. In “The First Steps of Animal Domestication. New Archaeological Approaches”, Eds., JD Vigne, J Peters, D Helmer, Oxbow Books, Oxford, UK.
  • Zeder MA. 2006. Central questions in the domestication of plants and animals. Evol. Anthropol., 15, 105-117.
  • Zeder MA. 2008. Domestication and early agriculture in the mediterranean basin: Origins, diffusion, and impact. PNAS, 105:11597-11604.
  • Zeder MA., Emshwiller E., Smith BD., Bradley DG. 2006. Documenting domestication: The intersection of genetics and archaeology. Trends Genet., 22, 139-155.
  • Zelditch M., Swiderski D., Sheets DH. 2004. Geometric Morphometrics for Biologists: A Primer. Elsevier, Academic Press, USA.
  • Zohary D., Tchernov E., Horwitz LK. 1998. The role of unconscious selection in the domestication of sheep and goats. J. Zool. Lond., 245, 129-135.
Toplam 42 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Hakan Yalçın Bu kişi benim

Mehmet Ali Kaya Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 9 Mart 2010
Yayımlandığı Sayı Yıl 2009 Cilt: 4 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Yalçın, H., & Kaya, M. A. (2010). Anadolu Yaban Koyunu ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 4(2), 105-116.
AMA Yalçın H, Kaya MA. Anadolu Yaban Koyunu ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi. Mart 2010;4(2):105-116.
Chicago Yalçın, Hakan, ve Mehmet Ali Kaya. “Anadolu Yaban Koyunu Ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri”. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi 4, sy. 2 (Mart 2010): 105-16.
EndNote Yalçın H, Kaya MA (01 Mart 2010) Anadolu Yaban Koyunu ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi 4 2 105–116.
IEEE H. Yalçın ve M. A. Kaya, “Anadolu Yaban Koyunu ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri”, Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, c. 4, sy. 2, ss. 105–116, 2010.
ISNAD Yalçın, Hakan - Kaya, Mehmet Ali. “Anadolu Yaban Koyunu Ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri”. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi 4/2 (Mart 2010), 105-116.
JAMA Yalçın H, Kaya MA. Anadolu Yaban Koyunu ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi. 2010;4:105–116.
MLA Yalçın, Hakan ve Mehmet Ali Kaya. “Anadolu Yaban Koyunu Ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri”. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, c. 4, sy. 2, 2010, ss. 105-16.
Vancouver Yalçın H, Kaya MA. Anadolu Yaban Koyunu ve Akkaraman Koyununun Kafa Kemikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Geometrik Morfometri. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi. 2010;4(2):105-16.