Iğdır Ovası Drenaj Sularının Kalite Durumlarının Belirlenmesi

Yıl 2008, Cilt: 39 Sayı: 1, 23 - 35, 10.01.2011

Ayten Demirtaş Ayten Demirtaş

Öz

Bu çalışmanın amacı, drenaj kanallarından alınan su örneklerinin fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik analizleri sonucunda,
içme, kullanma ve tarımsal amaçla yararlanılan suların kalite durumlarının belirlenmesidir. Bu amaçla su örnekleri, drenaj
kanallarında seçilen 4 ayrı yerden usulune uygun olarak, her bir istasyondan 20 şer örnek almak kaydıyla 2005-2006 yıllarında
arazilerden drene olan suyun en fazla olduğu Ekim-Kasım ve Aralık olmak üzere 3 ay boyunca toplanmış, su örnekleri alınan
kesimlerden, aynı zamanda usulüne uygun olarak kanal boyunca kanal kıyısından itibaren 10 m’lik bant içerisinde 0-20, 20-40 cm
derinliklerden ise toprak örnekleri alınmıştır. Aylık olarak yapılan analizler sonucunda ele alınan kalite ve kirlilik parametrelerine
göre; görünüş, bulanıklık, renk, koku ve tad gibi fiziksel özelikleri bakımından sular normal bulunmuş, elektriksel iletkenlik (E.C)
728.25-1483.52 mmhos/cm, pH 7.77-8.30, Ca 22.00-72.00 mg/l Mg, 24.30-51.00 mg/l, organik madde (OM) miktarı 0.80-4.40
mg/l, toplam sertlik 200-300 mg/l, NH4 0.01-0.075 mg/l, B 0.00-0.5 mg/l, CO3 eser miktarda, HCO3 102.60-579.50 mg/l, artık
Na2CO3 0.750-3.773 me/l, CI 56.80-142.00 mg/l, SO4 eser miktarda, NO2 0.00-0.138 mg/l NO3 0.13-5.32 mg/l, PO4 0.35 mg/l, Na
14.00-100.4 mg/l, K 0.39-3.90 mg/l ağır metallerden Cu, Ni, Pb bulunmamış, Zn 0.028-0.075 mg/l SAR 0.02-2.60 Oksijen 4.1-6.7
mg/l gibi kimyasal özelliklerinin verilen sınırlar arasında değiştiği belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, tarımsal alanların
sulanmasında kullanılan bu suların ve diğer atık suların deşarj edildiği kanallardaki suların yeniden tarımsal alanların sulanmasında
kullanımı, sulama suyu kriterleri bakımından değerlendirildiğinde, her nekadar fiziksel özellikler bakımından bir sorun görünmese de
kimyasal özellikleri bakımından özellikle artık Na2CO3 değeri 2.5 me/l den fazla olduğunda suyun uzun süre kullanımına bağlı
olarak tarımsal alanlarda toprak tuzluluğunun artmasına neden olacağı tespit edilmiştir. Bu nedenle söz konusu kanal sularının
kullanımında yetiştirilecek bitkinin tuz toleransı ve su ihtiyacı dikkate alınarak bölgede toprakların var olan tuzluluk probleminin
artırılmaması için söz konusu kanal sularının kontrollü olarak kullanımı sağlanmalıdır. Ayrıca drenaj kanallarındaki bu suların
kontrollü olarak kullanımı özellikle içme suyu olarak kullanılması organik madde düzeyinin 3.5 mg/l’nin üzerine çıkması
durumunda uygun olmayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Su, drenaj kanalları, sulama, toprak, bitki

Kaynakça

• Abrol, I.P. Yadav, J.S.P. and Massoud, F.I. 1988. Salt Affected Soils and Their Managament. Food and Agriculture Organization of The United Nations Rome, 1988.
• Akyurt, İ., 1993. Balık Yetiştiriciliğinde Su Kalitesi Yönetimi (Cloude E. Boyd Frank Lichtkoppler’in Water Quality Management In Pond Fish Culture) Adlı Eserinin Çevirisi, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Yayınları No: 144, Erzurum.
• Anonymous, 1986. İçme Suları, Türk Standartları, 1986. Türk Standartları Enstitüsü Yayınları, TS 266, UDK 663. 6: 543, Ankara.
• Anonymous, 1976, İçme Suyu Analizlerinin Yapılmasına Ait Talimat, Köy İşleri Bakanlığı, YSE Genel Müdürlüğü, Zemin Su Etüt Araştırma Daire Başkanlığı, Talimat No: 2, Ankara.
• Anonymous, 1976, Su Analiz Metotları. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, D.S.İ. Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı, Yayın No: Kİ-598, Ankara.
• Anonymous, 1985. Laboratuvar Analiz Metotları. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Etüd ve Proje Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Anonymous, 1994. 17 Mayıs 1994 tarih ve 21937 sayılı resmigazete.
• Demiralay, 1993, Toprak Fiziksel Analizleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 143, Erzurum.
• Demirtaş A. ve E. Ören, 1882. Iğdır Tuzlu, Sodik ve Borlu Topraklarının Islahı İçin Jips İhtiyacı, Yıkama Suyu Miktarıve Yıkama Süresinin Saptanması Adlı Proje, Köy İşleri ve Tarım Orman Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Proje No: 522/3 –K- 002, Erzurum.
• Demirtaş, A., 1977, Su Analizler İçin Su Örneklerinin Alınması ve Korunması, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 194, Erzurum.
• Gee, G. W., ve Hortage, K.H.,1986. Particle- Size Analysis. Methods of Soil Analysis. Part 1. Physical and Minerological Methods. Second Edition. Agronomy No: 9. 2. Edition P: 383-441.
• Mclean, E. O., 1982.Soil pH and Lime Requirement. Methods of Soil Analysis Part2. Chemical and Microbiological Properties. Second Edition. Agronomy. No: 9 Part 2 . Edition P: 199-224.
• Nelson, R.E., 1982. Carbonate and Gypsum. . Methods of Soil Analysis Part2. Chemical and Microbiological Properties. Second Edition. Agronomy. No: 9 Part 2 . Edition P: 191-197.
• Nelson, D. W., ve Sommers ; L. E., 1982. Organic Matter. Methods of Soil Analysis Part2. Chemical and Microbiological Properties. Second Edition. Agronomy. No:9 Part 2 . Edition P: 574-579
• Oğuzer, V. ve M. Tamcı, 1977, Aşağı Seyhan ve Tarsus Ovası Bazı Drenaj Kanalları Sularının Nikel, Kobalt ve Kurşun Kapsamları ile Su Ağır Metallerin Çevre Kirliliği ileİlişkileri.
• Oğuzer, V., 1977. Aşağı Seyhan Ovası Drenaj Kanallarından Alınan Örneklerinden Tuz Değişiminin Yağışlar İle Karşılaştırılması, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, Adana.
• Olsen, S. R.,ve Sommers, L.E., 1982. Phosphorus. Methods of Soil Analysis Part2. Chemical and Microbiological Properties. Second Edition. Agronomy. No: 9 Part 2 . Edition P: 403-427.
• Rhoades, J.D., 1982a. Cation Exchange Capacity . Methods of Soil Analysis Part 2. Chemical and Microbiological Properties. Second Edition. Agronomy. No: 9 Part 2 . Edition P: 149-157.
• Rhoades, J.D., 1982b. Exchangeable Cations. Methods of Soil Analysis Part2. Chemical and Microbiological Properties. Second Edition. Agronomy. No: 9 Part 2 . Edition P: 159-164
• Richards, G.E. and Mclean, E.O., 1961, Release of Fixed Potassium from soils by plant uptake and chemical extraction techniques, Soil, Sci 35-93-102.
• Rod, AA.; 1955 Dos Wasse İm Boden Akademi Verlag Berlin.
• Sağlam, 1994, Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz Yöntemleri, Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Yayın No:189, Tekirdağ.
• Sezen., Y., 1988, Suların Genel Özellikleri ve Kalitesi, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Erzurum.
• Sezen, Y., 1995. Toprak Kimyası. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Erzurum.
• Sönmez, N. ve Ayyıldız, M., 1964. Tuzlu ve Sodyumlu Toprakların Teşhis ve Islahı, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 229, Ankara.
• Şahin, B. ve Bilgin N.; 1993, Sulama ve Drenaj Kanalları Uzunlukları, DSİ Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Tanji, K.K., 1990. Agricultural Salinity Assesment and Management. Published by American Society of Civil Engineers, 619 pp, New York.
• Tuncay, H., 1994. Su Kalitesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi,. İzmir.
• Van Ieperen, W., 1996. Effects of Different Day and Night Salinity Levels on Vegetative Growth, Yield And Quality Of Tomato. J. Horti. Sci. 107, 387-390.
• Wilcox, 1984, The Quality of Water for Irrigation Use. USDA, Tech, Bull 962.