Erzurum İlindeki Bazı Su Kaynaklarının Kalitelerinin Bitki, Toprak ve Sulama Sistemi Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2007, Cilt: 38 Sayı: 2, 173 - 179, 10.01.2011

Fatih M Kızıloğlu Yasemin Kuşlu , Talip Tunç Recep Yanık

Öz

Bu çalışmada; Erzurum ilindeki bazı su kaynaklarının sulama suyu kalite ölçütleri dikkate alınarak bitki, toprak ve sulama sistemleri
açısından yeterliliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Su örnekleri 2006 yılı temmuz döneminde toplam 27 kaynaktan alınmıştır. Alınan
örneklerde Ca, Mg, Na, K, CO3, HCO3, Cl, SO4, NO3, Fe, B, elektriksel iletkenlik ve pH değerleri belirlenmiştir. Hesaplama yoluyla da
toplam tuz miktarı, Langelier Saturasyon İndeksi, yüzde sodyum, sodyum adsorbsiyon oranı, düzeltilmiş sodyum adsorbsiyon oranı, kalıcı
sodyum karbonat, potansiyel tuzluluk, permeabilite indeksi ve sertlik gibi parametreler saptanmıştır. Alınan su örneklerinden elde edilen
analiz sonuçlarına göre, HCO3 değeri 1,20 me/L olan Ürünlü göletinin kritik sınırda; 1.62–6 me/L arasında değişen Serçeme ve Teke
dereleri, Dumlu çayı, Köyceğiz ve Köprüköy göletleri ile Oltu çayının sorun oluşturabilecek sınırlarda ve 9.40 me/L olan Ormanağzı su
kaynağının ise şiddetli zarara neden olabilecek sınırlar arasında olduğu belirlenmiştir. Ca ve Mg konsantrasyonları 4.8–9.3 me/L arasında
değişen Pasinler Yeraltı, Oltu çayı ve Ormanağzı su kaynakları pH değerleri yüksek olduğundan kapalı sulama sistemlerinde tıkanmaya yol
açabilecek özelliktedir. EC ve ΣTuz değerleri sırasıyla 1027–1397 µmhos/cm ve 657.28–894.08 mg/L arasında değişen Oltu çayı, Köprüköy
göleti ve Ormanağzı su kaynakları bitki ve toprakta sorun oluşturabilecek kaynaklardır. LSI indeksi değerleri 0.0–0.9 arasında değişen
Köprüköy ve Köyceğiz göletleri ile Ormanağzı ve Oltu çayı su kaynakları kapalı sulama sistemlerinde tıkanma sorunu oluşturabilecek
kaynaklardır. Dadaşköy beldesi kentsel atık su kaynağı toprak, bitki ve basınçlı sulama sistemleri açısından sorunlu özelliktedir.

Anahtar Kelimeler

Sulama suyu kalitesi bitki, toprak, sulama sistemi

Kaynakça

• Anonymous, 1985. APHA, AWWA, WPCF. Standard Methods For the Examination of Water and Wastewater. Greenberg, E.A., Trussell, R.R. and Clesceri, L.S. (eds.). 16th Edition, Washington - USA.
• Anonymous, 2001. “Climate Change 2001, The Scientific Basis”. The Intergovernmental Panel on Climate, Contribution of Working Group I. to the III. Assessment Report, The University Of Cambridge. The Pitt Building, Trumpington Street, Cambridge, United Kingdom, 94s.
• Anonymous, 2003. DSİ VIII. Bölge Müdürlüğü Program Bütçe Takdim Raporu, DSİ VIII. Bölge Müdürlüğü, Erzurum.
• Aydın, A., Y. Sezen., 1995. Toprak Kimyası Laboratuar Kitabı. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 174, 140- 144.
• Ayyıldız, M., 1983. Sulama Suyu Kalitesi ve Tuzluluk Problemleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:897, Ankara. 282s.
• Demirtaş, A., 1997. Su Analizleri İçin Su Örneklerinin Alınması ve Korunması. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 194, Erzurum, 31s.
• Erözel, Z., 1986. Sulamada Su Kalitesi ve Tuzluluk Sorunları. Kültürtekniğe Giriş, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 996; 97–110.
• Greenberg, A. E., R. R.Trussell and L.S. Clesceri., 1985. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater.American Public Health Association (APHA), American Water Works Association (AWWA), Water Environment Federation (WEF), Washington DC.
• Güngör, Y., A.Z. Erözel ve O. Yıldırım., 1996. Sulama. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 1443, Ankara, 295s.
• Hoffman G.J., R.S. Ayers, E.J. Doering and B.L. McNeal, 1983. Salinity in Irrigated Agriculture. Design and Operation of Farm Irrigatiıon Systems. (Ed., M.E. Jensen). ASAE, 2950 Niles Road, St. Joseph, Michigan 49085, 145–185.
• James, L.G., 1988. Principles of Farm Irrigation System Design. John Wiley & Sons. New York, 260–299.
• Kanber, R., C. Kırda ve O. Tekinel., 1992. Sulama Suyu Niteliği ve Sulamada Tuzluluk Sorunları. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 21, Adana, 341s.
• Kuşlu, Y., Ü. Şahin, Ö. Anapalı, F. M. Kızıloğlu, 2005. Damla sulama sistemlerinde tıkanma ve giderilmesi ile farklı damlatıcı tiplerinin özellikleri. GAP IV. Tarım Kongresi Bildiri Kitabı II. Cilt 1094–1101, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Okuroğlu, M., 1998. İçme ve Kullanma Suyu Sağlanması. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Yayınları No: 2002, Erzurum, 378 s.
• Rohades, J. D., 1972. Quality of Water for Irrigation. Soil Science, 113 (4): 277–284.
• Ross, D.S., 1990. Water Treatment for Microirrigation. The University of Maryland, Collage Park, MD 20742, Facts 171.
• Şahin, Ü., Ö. Anapalı ve A. Hanay., 1998. Erzurum İli Tortum ve Uzundere Seralarında Sulamada Kullanılan Suların Toprak, Bitki ve Damla Sulama Yönünden Değerlendirilmesi. Doğu Anadolu Tarım Kongresi Bildiri Kitabı, 1492–1503. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Erzurum.
• Tabaei, H.A, J.C. Guitjens., 1991. Water Quality of Shallow Ground Water Reused for Irrigation. Irrigation and Drainage (Ed., W.F. Ritter), ASAE, 345. East 47th Street, New York, 260-266.
• Tekinel, O, C. Kırda., 1978. Sulama Suları Niteliğinin Değerlendirilmesinde Yeni Gelişmeler. Topraksu Dergisi, 48: 38–56.
• Tüzel, İ. H, S. Anaç, 1991. Damla Sulama Sistemlerinde Damlatıcı Tıkanması ve Koruma Uygulamaları. E.Ü.Z.F. Dergisi, 28/1, 239 – 254. Bornova, İzmir.
• Will E. and J.E. Faust., 2005. Irrigation Water Quality for Greenhouse Production. Agricultural Extension Service, PB 1617, The University of Tennesse, USA.