BAYBURT VE OVALARI RİZE BÖLGESİ TOPRAKLARININ FOSFOR DURUMLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 1974, Cilt: 5 Sayı: 4, - , 15.12.2010

Fethi Bayraklı

Öz

ÖZET
Araştırma topraklarında, toplam, organik, inorganik (kalsiyum,
demir, aluminyum ve hapsedilmiş fasfatlar) fosfor
miktarları ile toprakların çeşitli kimyasal ekstraksiyon metodları
ve Neil.bauer metoduna göre ihtiva ettikleri fosfor göz
önüne alınarak aşağıda gösterilen sonuçlara varılmıştır.
1) Bayburt ve Rize bölgesi toprakları toplam fosfor yönünden
«orta)}, Erzincan ovası toprakları ise «orta-zayıf" sınıfma girmektedir. Bayburt ve Erzincan ovası topraklarında
hakim olan inorganik fosfor fraksiyonu kalsiyum fosfatlar
(Ca-P), Rize bölgesi topraklarınlJa ise hapsedilmiş fosfatlarla,
demir fosfatlardır. Rize bölgesi topraklarının Bayburt ve Erzincan
ovası topraklarmdan daha ileri bir ayrışma ve parçalan.
ma seviyesinde oldukları anlaşılmıştır.
2) Her üç bölge topraklarında ·da elverişli fosfor frak·
siyonlarını aluminyum fosfatlar (Al·P) ile kalsiyum fosfatlar
(Ca.P) temsil etmektedir. Hapsedilmiş fosfatlar, demir fosfatlar
(Fe-P) ve organik fosforun deneme şartlarında bitkinin
kaldırıldığı fosfora katkıları istatistiki bakımdan olumlu ve
fakat önemsiz bulunmuştur.
3) Araştırma topraklarında bitkiy'e elverişli toprak fos·
forunu belirleyebilmek için asi!-flörürZü" kimyasal ekstraksi·
yon metodlarının (bu topraklara 13ray-l, Bray-2 ve Kaoar metodları
uygulanmıştır) tavsiye edilebileçeği, bunların yanında
Bayburt ve Rize bölgesi topraklarına Olsen metodunun da uygulanabileceği
tesbit edilmiştir.
4) Rize böglesi topraklarının fosfor fi'ksas)ıon kapasitelerinin
Bayburt ve Er:zincan ovaları topraklarının fosfor fik..
sasyon kapasitelerinden, daha yüks,ek olduğu saptanmıştır.
5) Bayburt ve Erzincan ovaSı topraklarında organik fosforun
kolayca mineralize olabileceği anlaşılmaktadır. Rize bölgesi
topraklarının yaklaşık % 50 sindeorganikfosforun kolay·
ca mineralize olacağı bulunmuş'tur.

SUMMARY

STUDIES ON SOIL PHOSPHORUS OF BAYBURT, ERZINCAN AND RIZE SOILS

The object of this 'study was
to seperate total, organic and
available phos-phorus of thE:! soil
groups developeci under different
elimatic condÜions and different
parent'materials. Each of the three
localities were represented with
16, 18 and 17 surface (~30 cm.
depth) soil samples respectively.
Total phosphorus was deter"
mined by digestion with % 72
HCI04 according to Sheman
(1942) method, organic phosphorus
was determined by the method
of Legg and Blaok (1955) 'and
rea'dily available phosphorus of
the so.ils was determined according
to Neubauer (1923) method
by using oat as an indicator plant.
On the other hand, we applied
seven different ehemical' extraction
metlıods (Bray-I, Bray-2, OLsen,
Kacar, Bingham, Chumaehenko
and Weltch). For inorganic
phosphorus fractions the soils
were extracted . with 1 N NaCı,
0.5 N NH4F, 0.1 N NaOH, Nacitr:
He-dithionite and 0.5 N HıS04
to seperate loosely bound·P, aluminum
phosphate, iron phosphate,
occluded phosphateand calcium
phosphate respectively (Ghang
and Jackson 1957. Peterson and
Corey 1966). Phosphorus in all
extraots (except total) were determined
colorimetrical1y by using
mölybdenum blue color method
and ascorbic acid as areducing
ageııt.
Bayburt and Erzincan soils
were alkaline in soil reactiori
while Rize soils were acide. Rize
soils did not contain carbonates
and They contained much more
organic matter than Bayburt and
Erzincan soils.
Total phosphorus of Baybıırıt,
Erzincan and Rize soils
were (median) 641, 529 and 606
ppm respectively. In Bayburt and
Erzincan soils dominant inorganic
phosphorus fraotion was CaP
wihil:e occluded and iron phosphate
were dominant in Rize acid
soils. W-e can conclude that Rize
soils were highly weathered soils
than Bayburt and Erzincan soils,
In aU the soil groups, Al-P
and Ca-P fractions were signifi.
cantly correlated with P uptake
by oat. So these inorganic phosphorus
fractions represent plant
availaıble phosphorus in these
areas. Wc obtained possitive and
sigoificant relationships betweeıı
P uptake and acid-noride extrac·
tions methods (whioh were Bray.
1, Bray-2 and Kacar in the study),
On the other hand, Al~P fraction
was highly oorrelated with re·
sults obtained by acid-Rotide eK'
traction methods in all soils. Wı;;
couid not faund any good cortelation
between Ca-P fr<j;ctionand
acid~floride extractfon methods
in Erzincan soils.
The resu1t's 'İndicated that,
acid"fJoride ıexıtraction method'S
(Bray-I, Bray-2, Kacar) were recommended
to detennine .plant
available phosphorus status of
these alkaline and acid soils.

Anahtar Kelimeler

-