GÖZENEKLİ VE DISPERS BİR SİSTEM OLARAK TOPRAK

Yıl 1976, Cilt: 7 Sayı: 1, - , 27.12.2010

Metin Bahtiyar

Öz

ÖZET
Topraklar esas itibariyle katı, sıvı ve gaz fazlal'ından
meydana gelmişlerdir. Katı faz, çok c;leğişik irilikte mine·
ral ve organik maddeden, sıvı faz, gerek toprak içersinde
serbest halde bulunan, gerekse toprak taneciklerin~ };el·
li yüzey kuvvetleriyle bağlanmış olan sudan, gaz faz ise,
toprak havasından ibarettir.
Yapısı bozulmamış bir toprak yakından incelendiğinde,
toprak taneciklerinin büyük bir kısmının çeşitli· şekil
ve irifikte kümeler halinde bulundukları, aralarında sayı·
·sız gözenek boşlukları bıraktıkları görülür. Toprağın gözenek
hacmi, toprak taneciklerinin diziliş tarzı, toprak teks·
türü ve strüktürüne bağlıdır. Toprak· Su ilişkileri bakımın·
dan, gözenek iriliği dağılımının önemi çok büyüktür. 'foprakta
suyun tutulması ve kolayca hareket edebilmesi bakı·
mından, toprak gözeneklerini, kaba (> 1;0 mik.), orta (10·0,2
mik.) ve küçük« 0,2 mik.) gözeneklare ayırmak mümkün.
dür.
Toprağı meydana getiren taneciklerin irilikleri, onların
fiziko· kimyasal bakımdan aktif olan yüzey genişliklerini
tayin eder. Birim ağırlık veya hacimdeki dispers sistemin
toplam yüzeyalanına özgül (Spesifik) i yüzey denilir. Tane.
iriliği azald1kça özgül yüzey, dolayısıyla fiziko· kimyasal
aktivite artar. Topraklarda bu aktiviteyi hemen tamamen kil
fraksiyonu üstlenmiştir.
Kil; Içersinde 2 mikrondan küçük sekonder mineralla.
rin hakim olduğu, ayrışmanın koJloida1 ürünlerinden ibaret
dIspers bir sistemdir, şeklinde tarif edilebilir. Kristal bir
yapıya sahıp olan kil minareılleri, Si.letraedron ve AI·Ok·
taedron strüktür ünitelerinden meydana gelmislerdir. Bu
ünitelerin çeşitli Ikombinasyonları ve iyonik yerdeğiştirme.:
lerle çeşitli killer teşekkül etmiştir. Şekilleri, levha, disk
ve çubuk benze'ridir. Kristal ünitelerin kenar ve köşeleri·
nin kırılması sonucu açığa çıkan OH gruplarındaki H iyonunun
disosiye olması ve iyonik yerdeğiştirmeler yolu..;,ıa
killer elektro· negatif yuke sahiptirler. Bu negatif yükler
etkilerini, katyon adsorpsiyonu, katyon değistirme, su ad·
sorpsiyonu ve kolloidal süspansiyonların f1okülasyon ve
dlspersiyonunda göstermektedirler.

Anahtar Kelimeler

-