Bor’un İnsan Beslenmesi ve Sağlığı Açısından Önemi

Yıl 2010, Cilt: 41 Sayı: 1, 75 - 80, 19.02.2013

Ayten Demirtaş Ayten Demirtaş

Öz

Bor canlı beslenmesinde muhakkak gerekli bir mikro besin elementidir. Dünya Sağlık Örgütü yetişkin sağlıklı bir insanın
beslenme yoluyla 1-13 mg bor alabileceğini kararlaştırmıştır. Bor her yerde bulunduğundan ve beslenmede borun ana kaynağını
bitkisel ürünler oluşturduğundan insanların bor etkisinde kalmasında sınır çekilemeyeceği kabul edilecektir. Bor açısından en
zengin gıdalar kabuklu meyveler, baklagiller, meyve sebzelerdir. Bor beyin fonksiyonları ve zihinsel performans için temel bir
elementtir. Bor kalsiyum, D vitamini ve bazı vücut minerallerinin düzenlenmesinde rol almakta, Ca ve Mg’un azalmasını önleyerek
kemik yapısını korumaktadır. Bazı kaynaklarda bor tozlarıyla temas eden işçilerin sperm sayısında düşüklük, cinsel hayatlarında
gerileme olduğu iddia edilmiştir. Ülkemizde ve dünyada yapılan pek çok araştırmada borun kısırlığa yol açmadığı sonucuna
varılmıştır. (Korkmaz, 2007). Bor madeninin prostat kanserini önlediği yönünde olumlu sonuçlar bulunmuştur. (Müezzinoğlu,
2008) Borun toksik etkisi yetişkinlerde baş ağrısı, kusma, ishal, heyecan ve depresyon, çocuklarda ise daha çok havale, kanama gibi
beyin zarı tahribi etkileri görülür. Bor sağlık alanında göz iltihaplarında sterilizasyon gereci, bazı merhemlerin yapımı, nükleer tıpta
borla nötron aranmasında (Boron Neutron Capture Therapy), kanser tedavisinde kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bor, İnsan Beslenmesi, İnsan Sağlığı

Kaynakça

• Anderson, D.L., Cunnıgham, W.C. and Lindstrom, T.R., 1994. Concentrations and intake of H,B,S,K,Na,Cl and Na Cl in foods, J Food Compos Anal., 7, 59-82.
• Boncukoğlu, R., Kocakerim, M.M., Yılmaz E.A., Yılmaz T.M., 2003, Bor elementinin çevresel açıdan değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü, 25240, Erzurum.
• Cantürk, M., 2002. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi (www.biltek.tubitak.gov.tr/merakettikleriniz).
• Crit Rev Food Science Nutrient, 2001, May; 41 (4); 25186>.(www.hcilpflanzen-weltde/science/2001/11401245.htm.)
• Culver, B.D., Shen, P.T., Taylor, T.H., Lee – Feldstein, A., Anton – Culver, H. and Strong, P.L., 1994. The relationship of blood – and urine – boron to boron exposure in borax – workers and the use fulness of urine – boron as an exposure marker, Environ Health Perspect, 102 (7), 133-137.
• DPT, 1999. VIII, Beş Yıllık Kalkınma Planı – Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara.
• Friis – Hansen, B., Aggerbeck, B. and Jansen, J. A., 1982. Unaffected blood boron levels in newborn in fants treated with a boric acid ointment, Food Chem Toxicol., 20, 451454.
• Göncü, N. 1982. Dünya ve Türkiye’de Metal ve Mineral Kaynaklarının Potansiyeli, Ticareti, Beklenen Gelişmeler, 10. Bor Mineralleri, M.T.A. Enst. Yayınları, 187, Ankara.
• Helvacı, C., 2005. Batı Anadolu’da arserik ve bor mineralleri ilişkisi ve sağlığa etkileri, 1. Tıbbi Jeoloji Sempozyumu Kitabı, s. 74-92, Ankara.
• htp//www.Luminet.net/wenonah/hydro/b.htm
• Hunt, C.D., Shuler, T.R. and Mullen, L. M., 1991. Concentration of boron and other elements in human foods and personal – care products, J Am Diet Assoc, 91, 558-568.
• Jensen, J. A., Schou, J. S. And Aggerbeck, A., 1984. Gastrointestinal absorption and in vitro releuse of boric acid from water – emulsifying ointments, Food Chem Toxicol, 49-53.
• Job, C., 1973. Reserption and excretion of orally administered boron, Z Angew Bader – Klimahelik., 20, 137-142.
• Kemp, P.H., 1956. The Chemistry of Boraks, Part 1, Borox Consolidated limited, S. W. I, London.
• Korkmaz, M., 2007. Borun İnsan Sağlığına Etkisi, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoloji Anabilim Dalı, Manisa. Mc Kee and Wolf, 1963, www.springerlink.com/İndex/JAMUJ8D1RLQ19A4M.pdf.
• Moseman, R.F., 1994. Chemical disposition of boron in animals and humans, Environ Health Perspect, 102, pp. 113-117.
• Muray, F.J, 1998. A comparative review of the pharmacokinetics of boric acid in rodents and humans, Biol Trace Elem Res., 66, 331-341.
• Müezzinoğlu, T., 2008., Bor Madeni Prostat Kanserini Önlüyormu, www.frm.tr.com/1442-159.
• Nielsen, F.H., 1988. Boron, an overlooked element of potential nutritional importance, Nutr Today., 23, 4-7.
• Nielsen, F.H., Hunt C.D., Mullen L.M., Hunt J.R., 1987. Effect of dictary boron on mineral, estrogen and testosterone metabolism in postmenopausal women. FASEB J.;1; 394397.
• Nielsen, F.H., Schuler T.R., 1992. Studies of the interaction between boron and calcıum, and its modification by magnesium and potassium in rats, Effects on growth, blood, variables and bonne mineral composition, Biol Trace Elem Res., 35; 225-237.
• Penland, J.G., 1994. Diatary boron, brain function and congnitice performance, Environ Helath Perspect.
• Shuler, T.R., Pootrakul, P., Yarnsukon, P. and Nielsen, F.H., 1990. Effect of thalassaemia İmmunoglobin E disease on macro, trace and ultratrace element concentration in human tissues, J Trace Elem Exp Med., 3, 31-343.
• Şaylı, B. S., 2000. İnsan Sağlığı ve Bor Mineralleri, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve A.Ü.Tıp Fakültesi - Eti Holding Projeleri Yürütücüsü, Ankara, (www.bıgadıc.gov.tr).
• U.S.E.P.A., 2004. Toxicological rewiev of boron and compounds, Environmental Protection Agency, EPA 635/04/52, Washington, D.C.
• World Health Organisation., 1998. İnternational Programme On Chemical Safety (I.P.C. S), Environmental Health Criteria, Boron, 204.
• Yılmaz, A., 2002. Her Derde Deva Hazinemiz Bor, TUBİTAKBilim ve Teknik Dergisi, Ankara.