Meraya Dayalı Hayvancılık Yapan İşletmelerde Optimum Ürün Bileşiminin Belirlenmesi: Erzurum İli Örneği

Yıl 2013, Cilt: 44 Sayı: 1, 63 - 73, 27.05.2014

Abdurrahman Kara Semiha Kızıloğlu

Öz

Bu çalışma ile meraya dayalı üretim yapan tarım işletmelerinde optimum işletme organizasyonları belirlenmiştir. Çalışmanın yürütüldüğü köyler gayeli olarak mera kalite dereceleri önceden belirlenmiş olan köyler arasından seçilmiştir. Örnek büyüklüğünün belirlenmesinde tabakalı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler 2004-2005 yılı üretim dönemine aittir. Çiftçilerle yüz yüze gerçekleştirilen anket çalışmaları 99 anket ile sonuçlanmıştır. İşletmeler 0-120, 121-250 ve 251 da ve yukarısı olmak üzere üç grupta ele alınmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistik yöntemleri ve doğrusal programlama yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre mevcut organizasyonda %16,5 kalite derecesi farkı bulunan köylerdeki işletmelerin brüt kârlarında ortalama 5313 TL fark hesaplanmıştır. Dekara en yüksek brüt kâr 1. grup işletmeler, en düşük brüt kâr ise 3. grup işletmeler tarafından elde edilmiştir. Planlarda bitkisel üretim deseni hayvansal üretimi destekleyecek şekilde şekillenmiştir. Planlama neticesinde işletmelerin elde ettiği brüt kârlarda, birinci, ikinci ve üçüncü grup işletmelerde sırasıyla %71.2, %93,1 ve %132,2 oranlarında artış sağlanabileceği hesaplanmıştır. Plana göre birinci, ikinci ve üçüncü grup işletmelerde işgücü varlığının sırasıyla %48,0, %18,5 ve %23,3’ü değerlendirilememiştir. Ahır yerinin ise birinci ve ikinci grup işletmelerde sırasıyla %63,8 ve %47,9’u kullanılamamış, üçüncü grup işletmelerde ise tamamı değerlendirilmiştir. Bu sonuç, büyükbaş hayvancılığın büyük işletme gruplarında daha kârlı olduğu, küçük işletme gruplarında koyunculuğa ağırlık verilmesi gerektiği şeklinde anlaşılabilir.

Anahtar Kelimeler

Tarım işletmesi, mera kalitesi, süt sığırı, doğrusal programlama, optimum işletme organizasyonu

Kaynakça

• Aksöz, İ,, 1966. Erzurum Ovasındaki Ziraat İşletmelerinin Ekonomik Durumu. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zirai Araştırma Enstitüsü Yayını, Güneş Matbaacılık, Ankara.
• Alkan, Z., 1972. Zirai İnşaat. Atatürk Üniv. Yayınları No: 252/A, Erzurum.
• Anonim, 1975. Erzurum İli Pasinler İlçesi Tarım İşletmelerinde En Uygun Ürün Bileşimi Araştırması, T. C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Planlama, Araştırma ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Yayın No: 63, Kırali Basımevi, Ankara.
• Anonim, 1998. Mera Yönetmeliği. Resmi Gazete, Sayı: 23419, 1
• Anonim, 2006. Erzurum’da Meraya Dayalı Üretim Yapan Sığırcılık İşletmelerinde Süt Üretimi ve Canlı Ağırlık Artışını Etkileyen Faktörlerin Analizi Projesi Kayıtları. Proje No: TAGEM / HAYSÜD/05/01/01/01, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Erzurum.
• Anonim, 2009. Küçükbaş Hayvanlar Halk Elinde Islah Projesi – Morkaraman Koyunu 2008 Yılı Gelişme Raporu. Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Erzurum.
• Bozdağ, N., 1976. Kuzeydoğu Anadolu Hayvancılığının Gelişmesinde Et Kombinalarının Rolü ve Erzurum Et Kombinasının Ekonomik Analizi, Atatürk Üniv. Yayınları No. 437, Erzurum.
• Coşkun, B., Şeker, E., Azman M. A., Balevi, T., Gülşen, N., Kurtoğlu V. ve Aral S., 1996. Yemler ve ruminantların beslenmesi, Hizmetiçi Eğitim Semineri, Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, 17-21 Haziran, Konya.
• Çakır, A,, Aksoy, A. ve Haşimoğlu, S., 1995. Çiftlik Hayvanlarının Uygulamalı Besleme ve Yemlemesi. Atatürk Üniv. Yayınları No: 179, Erzurum.
• Çiçek, A, ve Erkan, O., 1996. Tarım Ekonomisinde Araştırma Örnek ve Örnekleme Yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniv. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 12, Tokat.
• Ekmekyapar, T., 2001. Tarımsal Yapılar. Atatürk Üniv. Ziraat Fakültesi Ders Yayınları No: 204, Erzurum.
• Erkuş, A, ve Demirci, R,, 1996. Tarımsal İşletmecilik ve Planlama. Ankara Üniv. Yayınları No: 1435, Ankara.
• Gibson, R. S., Allen, W.J., Bosch, O.J.H., 1995. Condition assessment concepts and their role in facilitating sustainable range management. In: Annals of Arid Zone, 34 (3) 179-189. Görgülü, M., Bek, Y., Öztürkcan, O., 1992. Linear programlama ile rasyon hazırlama. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 7 (1), 75-90.
• Hatunoğlu, T., 1973. Yukarı Pasinler Ovasında Şeker Pancarı Üreten Tarım İşletmelerinin Doğrusal Programlama Metodu ile Ekonomik Analizi. Atatürk Üniv. Yayınları No: 302, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Karagölge, C., 1973. Arazi Tasarruf Şekillerine Göre Erzurum İlindeki Tarım İşletmelerinin Ekonometrik Analizi. Atatürk Üniv. Yayınları No: 312, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Karagölge, C., 1996. Tarımsal İşletmecilik. Atatürk Üniv. Yayınları No: 427, Erzurum.
• Kızıloğlu, S., 1989. Oltu İlçesi Tarım İşletmelerinde Münavebeİşletme Faaliyeti İlişkileri ve En Kârlı Üretim Planının Belirlenmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Kaya, İ. ve Yalçın, S., 1999. Baklagil tane yemleri ve ruminant rasyonlarında kullanımı. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 39 (1), 101 – 114.
• Küçüközdemir, Ü., Gülen, D., Karadaş, K., Akpınar, E. ve Turgut, B., 2012. Doğu Anadolu Bölgesi Tritikale Islah Çalışmaları Projesi Sonuç Raporu, Proje No: TAGEM /TA/07/07/08/ 001, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Erzurum.
• Sezgin, A., Kaya, T. E., Külekçi, M. ve Kumbasaroğlu, H., 2010. Tarımsal Yeniliklerin Benimsenmesinde Etkili Olan Faktörlerin Analizi: Erzurum İli Örneği, Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, 22-24 Eylül, Şanlıurfa, 557-564.
• TÜİK, 2010. 2001 Yılı Genel Tarım Sayımı Sonuçları, Türkiye İstatistik Kurumu, www.tuik.gov.tr (erişim tarihi: 02010).
• Tüzemen, N., 1990. Büyükbaş Hayvan Yetiştirme. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notu No:123, 150 s, Erzurum. Yıldırım, T. ve Akten, Ş. 2008. Doğu Anadolu Bölgesi’nde yetiştirilen bazı buğday ve arpa genotiplerinde soğuğa dayanıklılığın belirlenmesi
• . Bitkisel Araştırma Dergisi (2008 2: 16–22.
• Yavuz, F. Tan, S. Tunalıoğlu, R. ve Dellal, D. 2004. Tarımsal Destekleme Politikalarının FEOGA Çerçevesinde OTP Uyumu Üzerine Bir Çalışma. Türkiye VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, 16-18 Eylül, Tokat, 44-52.