Peyzaj Çeşitliliğindeki Zamana Bağlı Değişimin İrdelenmesi: Afşin-Elbistan Termik Santrali Örneği

Yıl 2022, Cilt: 53 Sayı: 1, 58 - 66, 01.01.2022

Yüksel Ünlükaplan , Elif Dilan Karagöz

https://doi.org/10.54614/AUAF.2022.978311

Öz

Peyzaj planlama çalışmalarının en önemli amaçlarından biri Arazi Örtüsü/Alan Kullanım (AÖ/AK) sınıflarındaki değişimin tespit edilmesidir. Bu çalışmada fosil kaynaklı yenilenemeyen enerji santrallerinden Kahramanmaraş il sınırları içindeki Afşin-Elbistan Termik Santralinin bulunduğu alt havzada AÖ/AK’ları değişimlerinin peyzaj çeşitliliği üzerindeki etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada üretilen veriler Arc-GIS 10.6.1 programı ile işlenerek alt havzadaki 1990-2018 yılları arasında değişen alan kullanımları CORINE 3. Düzey sınıflama verileri dikkate alınarak tespit edilmiştir. Ayrıca çalışma alanındaki peyzaj çeşitliliği de yerel ölçekte, 2018 tarihli CORINE 3. Düzey sınıflama verileri ve 2014 tarihli orman meşcere verileri ile ortaya konularak, çeşitlilik normalize edilmemiş Simpson's, Shannon's, Brillouin's çeşitlilik endekslerine göre birim sayısı ve alan büyüklüğü bazında hesaplanarak derecelendirilmiş ve çeşitlilik düzeylerinin yüksek olduğu ortaya konulmuştur. Sonuç olarak yapılan harita analizler ışığında enerji santrali nedeniyle alanda peyzaj tipolojisinin değiştiği, yeni AÖ/AK sınıflarının oluştuğu ve bunların doğrudan faaliyetle ilişkili olduğu belirlenmiştir. Enerjinin elde edilmesi sırasında peyzaj çeşitliliğinin doğrudan veya dolaylı olarak etkilendiği ve peyzajların sunduğu özgün tipolojinin bozulduğu tespit edilmiştir. Genellikle arazi örtüsü/alan kullanımı değişimlerinin tespit edildiği çalışmaların aksine bu çalışmanın en dikkat çekici yanı peyzaj çeşitliliği üzerindeki değişimin zamana bağlı olarak tespit edilmesidir. Bu noktada yapılacak olan benzer çalışmalara örnek teşkil edecektir.

Anahtar Kelimeler

Çeşitlilik, arazi örtüsü/alan kullanımları, peyzaj çeşitliliği, enerji santralleri, sürdürülebilirlik

Examining the Time-Dependent Change in Landscape Diversity: The Example of Afşin-Elbistan Thermal Power Plant

Öz

One of the most important purposes of landscape planning studies is to determine the change in land cover/land use classes. In this study, it is aimed to reveal the effects of land cover/land use changes on landscape diversity in the sub-basin where the thermal power plants, which are fossil sourced non-renewable power plants, are located. The study was carried out in the subbasin where Afşin-Elbistan thermal power plant is located within the borders of Kahramanmaraş province. The data produced in the study were processed with the Arc-GIS 10.6.1 program and the field uses between 1990 and 2018 were determined. At the same time, in the local, which has been generally revised as of 2018, estimated data from 2018 level 3 general classification data and 2014 forest map data, according to the reference points of Simpson’s, Shannon’s, Brillouin’s, which are not normalized shown above, are numbered and large. A place has been estimated and said to be in a place that is higher than the above-mentioned areas. As a result, it was observed that the landscape typology in the area changed due to the activity, new land cover/land use classes were formed, and they were directly related to the activity. It has been determined that landscape diversity is directly or indirectly affected during the generation of energy and the original typology presented by the landscapes is deteriorated. Contrary to studies in which land cover/land use changes are generally determined, the most striking aspect of this study is the determination of the change in landscape diversity over time. It will set an example for similar studies to be carried out at this point.

Anahtar Kelimeler

Diversity, land cover/land use, landscape diversity, power plants, sustainability

Kaynakça

• Akbulak, C., 2010. Analitik hiyerarşi süreci ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Yukarı Kara Menderes Havzası’nın arazi kullanımı uygunluk analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Derg, 7 (2): 557-576.
• Alphan, A., 2003. Land use change and urbanization of Adana, Turkey. LDD., 14 (6): 575-586.
• Alphan, H., Doygun, H., Ünlükaplan Y., 2009. Post-classification comparison of land cover using multitemporal Landsat and ASTER imagery: the case of Kahramanmaraş, Turkey. EMAS., 151 (1-4): 327-336.
• Anonim, 2016. REN21 (Renewable Energy Policy Network for the 21st Century), Renewables 2016 Global Status Report.
• Antrop, M., 2003. The role of cultural values in modern landscapes. In: landscape interfaces Springer, pp. 91-108.
• Atik, M., Altan, T., Artar, M.,2010. Land Use Changes in Relation to Coastal Tourism Developments in Turkish Mediterranean. Pjoes., 19 (1): 21-33.
• Brillouin, L., 1956. Science and İnformation Theory. Academic Press, New York. 320 p.
• Dewan A.M.,Yamaguchi Y., 2009. Using remote sensing and GIS to detect and monitor land use and land cover change in Dhaka Metropolitan of Bangladesh during 1960–2005. EMAS., 150(1): 237-249.
• Dramstad, W.E., Olson, J.D., Forman, R.T.T., 1996. Landscape Ecology Principles in Landscape Architecture and Land-Use Planning. Island Press, New York, 80 p.
• Ercümen, A.M., 2016. Dünyanın Enerji Görünümü. İstanbul. https://www.insamer.com/tr (Erişim Tarihi: 15 Mart 2020).
• Haktanır, K., Karaca, A., 2001. Afşin Elbistan Termik Santrali emisyonlarının çevre topraklarının fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri üzerine etkileri. Pamukkale Üniv. Mühendislik Fak. Mühendislik Bilimleri Derg., 7 (1): 95-102.
• Karaman, Y., 2011. Afşin-Elbistan Termik Santrali Küllerinin Tarımda Kullanım Olanakları. Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kahraman Maraş, 48 s.
• Klijn, J., Vos, W. 2000. From Landscape Ecology to Landscape Science; Proceedings of the European Congress "Landscape Ecology: Things to Do - Proactive Thoughts for the 21st Century", Organised in 1997 by the Dutch Association for Landscape Ecology (WLO) on the Occasion of the 25th Anniversary. Dordrecht, 163 p.
• Koç, A., Yılmaz, S., 2020. Peyzaj karakter analizi ve değerlendirmesi: Pasinler-Köprüköy İlçeleri örneği. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 51 (2): 126-139.
• Meeus, J.H.A., 1993. The transformation of agricultural landscapes in Western Europe. STOTEN J., 129 (1-2): 171-190. Mol, T., 1986. Yatağan Termik Santrali ve ormanlardaki zararları. İstanbul Üniv. Orman Fak. Derg., 36 (2): 1-20.
• MTA, 2019. Kömür Arama Araştırmaları, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara. https://www.mta.gov.tr (Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2021).
• Ölgen. M.K., Gür, F., 2011. Yatağan Termik Santrali çevresinde toplanan likelerde saptanan ağır metal kirliliğinin coğrafi dağılışı. Türk Coğrafya Derg., 57: 43-54.
• Özcan, İ., 2014. Afşin-Elbistan Termik Santrali (Kahraman Maraş İli) Çevresi Hafriyat Döküm Alanlarındaki Dikili Fidanların Gelişimi Üzerine Araştırma. Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kahraman Maraş, 80 s.
• Özdemir, Y., 2013. Afşin-Elbistan Termik Santrallerinin Çevresel Etkileri: Mesafe Tabanlı Algı Analizi. Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kahraman Maraş, 117 s.
• Reyhanlı, A.C., 2004. Afşin-Elbistan Termik Santralinin Yaban Hayatı ve Bazı Çevresel Faktörler Üzerindeki Etkisi. Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kahraman Maraş, 54 s.
• Sandström, U.G., Hedfors, P., 2018. Uses of the word ‘landskap’in Swedish municipalities’ comprehensive plans: Does the European Landscape Convention require a modified understanding?. Land Use Policy, 70: 52-62.
• Shannon, C.E., Weaver, W., 1949. The Mathematical Theory of Communication. Urbana, University of Illinois Press, 117 p.
• Simpson, E.H., 1949. Measurement of diversity. Nature J., 163:688.
• Turgut, H., Tırnakçı, A., 2020. Korunan alanlarda peyzaj karakter analizi Hatila Vadisi Milli Parkı örneği. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 51 (1): 8-20.
• Tülek, B., Atik, M., 2017. Çankırı, Ilgaz Bölgesi Devrez Alt Havzası örneğinde peyzaj karakter alanlarının belirlenmesi. Mediterr Agric Sci. (MAS), 30 (3): 197-204.
• Uzun, O., 2003. Düzce Akarsuyu Havzası Peyzaj Değerlendirmesi ve Yönetim Modelinin Geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 485 s.
• Uzun, O., İlke, E. F., Çetinkaya, G., Erduran, F., Açıkgöz, S., 2012. Peyzaj planlama Konya ili Bozkır Seydişehir Ahırlı Yalıhüyük İlçeleri Suğla Gölü Mevkii Peyzaj Yönetimi ve Koruma ve Planlama Projesi. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Ankara, 175 s.
• Ward, J.H.Jr., 1963. Hierarchical grouping to optimize an objective function. J. Am. Stat. Assoc., 58(301):236-244. Yılmaz, K.T., H. Alphan, D. Gülçin, 2019. Assessing degree of landscape naturalness in a Mediterranean coastal environment threatened by human activities. J. Urban. Plan. Dev., 145(2):05019004.
• Yücel, M., Çoban, A., 2018. Kilis kenti alan kullanımlarındaki zamansal değişimin değerlendirilmesi. ISUEP2018 Uluslararası Kentleşme ve Çevre Sorunları Sempozyumu: Değişim/Dönüşüm/Özgünlük, 28-30 Haziran 2018, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, s: 458-460.