Eski Türkçe Kökenli İki Macar Fiili

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 109 - 124, 01.05.2016

I Mándoky Kongur

Öz

tanımlayabilmek için başarısız girişimlerde bulunmuşlardır. Gábór Bálint Macarca bír- fiilinin Moğolca kökenli olduğunu düşünmüş ve onu bari- veya beri- olarak hecelediği Moğolca bir fiil ile karşılaştırmıştır; “megfog, elvesz, tart, birtokol” [almak, edinmek, tutmak, sahip olmak]; “emel, megért, behat a dologba” [bir şeyi kaldırmak, anlamak, etkilemek] (Párhuzam a magyar és mongol nyelv teren, Budapeşte 1877, s. 3). Onun hipotezi hem semantik hem de morfolojik-fonolojik açılardan başarısız olmuştur. Onu takip eden bilim adamları da yine başarılı olamamışladır. Bernát Munkácsi bu fiili Vogulcanın bir fiili olan perm- “müsamaha etmek, dayanabilmek, üstesinden gelmek, yenmek” ile ilişkilendirmiştir ve her ikisinin de Hint- İran kökenli olduğunu söylemiştir (Árja és kaukázusi elemek a finn-magyar nyelvekben I, Budapeşte 1901, s. 163). H. Paasonen de bu Macarca fiilin Fin-Ugor ve Ural dillerindeki karşılıklarını aramış ve yukarıda bahsedilen Vogulca fiile çok çeşitli form ve anlamlardaki diğer Vogulca fiilleri eklemiştir: vērm- ‘yapabilmek’, verit- “dayanabilmek, tahammül etmek”, Ziryanca vermy- “-ebilmek, yapabilmek, beceri sahibi olmak, üstesinden gelmek”, Votyakca vormi- ‘ebilmek, yapabilmek, beceri sahibi olmak, üstesinden gelmek’ ve Samoyedce pir’au, pire’au “bir şeyin büyümesi, -ebilmek”, piretau, pirepie ‘bir şeyin büyümesi, -ebilmek’ (Beitrage zur fin- nischugrisch-samojedischen Lautgeschichte: KSz. XIV, s