Mitolojilerde Uçan At Motifi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 37 - 54, 30.04.2019

Serdar Gürçay

Öz

Eski çağlardan günümüze atlar, köpekler ve çeşitli kuşların ilk evcilleştirilen hayvanlardan olduğu kabulü yaygındır. Bu hayvanların ortak özelliği, sürü hâlinde yaşamaları ve buna bağlı olarak komut almaya ve duygusal etkileşime uygun olmalarıdır. İnsanlar açısından bu hayvanların sürü yaşamına uygun olmalarının yanı sıra, çeşitli faydalar sağladıkları da aşikârdır. At, eşek, deve ve fil gibi binek hayvanı olarak nitelendirilen canlılar taşımacılıkta kullanılagelmiştir. Kuşlar, iletişim vasıtası olarak toplumda yer edinmiştir. Köpekler ise çoban, avcı ve bekçi olarakgörevlendirilmiştir. Bu kapsamda atların; modern ulaşım,savaş ve ticaret için gerekli araçlardan çok daha önce insan yaşamına girmiş olduğu akla gelir. At evcilleştirilebilmiş eski toplumların buna sahip olmayan kabilelere göre yadsınamaz avantajlar elde ettikleri söylenebilir. Bu makalenin amacı, kuş ile atın mitolojik düzlemde, yani insanın kolektif bilinçaltında birleşerek uçan ata dönüşümünün nasıl, neden gerçekleştiği ve nereden kaynaklandığı üzerine düşünce üretmektir. Bu çalışma, ilgili fikrî savları da içermektedir.

Anahtar Kelimeler

At, Karşılaştırma, Kuş, Mitoloji, Uçan At

Kaynakça

• Beğenç, Cahit. (1974). Anadolu Mitolojisi, Ankara: MEB. Beydilli, Celal. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt Kitap-Yayın. Buffalo, Garry; Firedancer, Sherry. (2007). Şamanların Erk Hayvanları, çev. Bülent Uluçer. İstanbul: Okyanus Yayıncılık. Çobanoğlu, Özkul. (2003). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ Yay. Çoruhlu, Yaşar. (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Çoruhlu, Yaşar. (2014). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi, Konya: Kömen Yayınları. Erhat, Azra. (1996). Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi. Elçin, Şükrü. (1988). Halk Edebiyatı Araştırmaları II, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Eliade, Mircea. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi: Muhammed’den Reform Çağına, 1. baskı, çev. Ali Berktay. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Eliade, Mircea. (2005). Dinler Tarihi (İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi), çev. Mustafa Ünal. Konya: Serhat Kitabevi. Ergin, Muharrem. (1958). Dede Korkut Kitabı I, Ankara: TDK. Esin, Emel. (2004). Orta Asya’dan Osmanlı’ya Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Gömeç, Saadettin Y. (2009). Türk Destanlarına Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları. Graves, Robert. (2010). Yunan Mitleri: Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler, çev. Uğur Akpur. İstanbul: Say Yayınları. Karakurt, Deniz. (2011). Türk Söylence Sözlüğü. http://doczz.biz.tr/ doc/170164/t%C3%BCrk-s%C3%B6ylence-s%C3%B6zl%C3% BC%C4%9F%C3%BC-deniz-karakurt. [28.07.2018]. Kaşgarlı Mahmûd. (2005). Dîvânü Lugâti’t-Türk, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. KirinExhibition.https://otonokeenoke.jimdo.com /%E6%AD%B4%E5% 8F%B2/%E9%BA%92%E9%BA %9F%E5%B1%95.28.07.2018]. Mayor, Adrienne. (2013). Mithradates, çev. Gürkan Ergin. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Mor, Gökmen. (2016) “ Divanü Lugati’t Türk’te Kuş Adları Üzerine Bir İnceleme”. Researcher: Social Science Studies. C. 4, S. 7. s. 76. Olgunlu, Ali Canip. (2010). Ana Tanrıça’dan Mevlana’ya, İstanbul: Karakutu Yayınları. Özer, Sevilay. (2015). “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Posta Güvercinleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. C. 55, S. 2, s. 170. Paksoy, Hasan Bülent. (2012). Alpamış: Rus Yönetimi Altında Orta Asya Kimliği, çev. Gürdal Esin. Ankara: AACAR. Palazzi Nazionali. http://www.faustozonaro.it/ingrandimenti/turchia/ palazzinazionali/pag2_foto6.html [06.08.2018]. Propp, Vladimir. (1985). Masalın Biçimbilimi, çev. Mehmet Rifat, Sema Rifat. İstanbul: Bilim/Felsefe/Sanat Yayınları. Qilin (Chinese mythology). (2011). Encyclopædia Britannica, https:// www.britannica.com/topic/qilin. [28.07.2018]. Roux, Jean Paul. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Roux, Jean Paul. (2011). Eski Türk Mitolojisi, çev. Musa Yaşar Sağlam. Ankara: Bilgesu Yay. Seyidoğlu, Bilge. (1995). “Mitolojik Dönemde At”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Ed. Emine Gürsoy-Naskali. İstanbul: TJK. “Winged Pegasus in Greek Mythology”. https://www. greeklegendsandmyths.com/pegasus.html. [28.07.2018]. Yaşar Kemal Günleri: 21-22 Mayıs 1993. Ankara: Edebiyatçılar Derneği. Zimmer, Heinrich. (2004). Hint Sanatı ve Uygarlığında Mitler ve Simgeler, 1. baskı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.