Kurban Bayramı İbadeti: İstanbul’da Bir Saha Çalışması Örneği

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 49 - 69, 15.05.2020

Gökçen Çatlı Özen

Öz

Bu çalışma, Türk ve İslam kültüründe önemli bir yere sahip kurban ibadeti üzerinedir. İslamiyet’ten önce eski Türklerde kurban sungusu, kutsal olanla bir bağ kurmak ve kötülüklerden korunmak için bir yol gösterici olarak uygulama bulabilmekteydi. Günümüzde de kurbanın benzer düşüncelerle kesildiği gibi şerden de koruyacağına dair bir inancın olduğu bilinir. Geneli itibariyle bu konunun kutsal, din, doğum, ölüm, savaş, barış, şerden korunma, adak, hastalık, sağlık, iş vb. çeşitli sebeplerle tercih edildiği anlaşılmaktadır. Türklerdeki kurban algısını ve uygulamasını anlayabilmek adına yürütülen çalışmada, öncelikle kısa bir literatür araştırması yapılmış, ardından belirlenen hipotezler bağlamında anket soruları oluşturulmuş ve sahaya çıkılmıştır. Veri toplama aşamasında İstanbul Aydın Üniversitesi yüksek lisans öğrencileriyle ortaklaşa çalışılmıştır. Anket, İstanbul’da ikamet eden 305 kişilik Türk vatandaşından oluşan kadın ve erkeklerle düzenlenmiştir. Anket kapsamındaki kapalı uçlu sayısal veriler IBM SPSS Statistics 19.0 sürümüyle açık uçlu veriler yorumlanarak elde edilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre orta yaş ve üzerindekilere oranla 18-27 yaş aralığındaki gençlerin, Kurban Bayramı uygulamasına yönelik bir yabancılaşma yaşadıkları; kurban kesme işlevinin tesisler aracılığıyla kurumsallaşmasıyla, kutsal kavramının kişilerin yaşanmışlıklarına engel teşkil ettiğinden kurban ibadetinin anlam kaybına uğradığı; Kurban Bayramının resmi tatil olmasından dolayı, özellikle de orta ve üst gelir grubundaki çalışanlarda uygulama değişimine uğradığı; geniş aile yapılanmasının azalmasıyla, ekonomik durumu düşük olan bireylerin kurban kesme ibadetine ekonomik sebeplerden katılamadıkları anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, kurban ibadeti, Kurban Bayramı, Türklerde gelenek

Kaynakça

• Arslan, M. ve Kavuncu, M. G. ve Gülpınar, V. (2018). Türkiye’de Gençlerin Dini Bayram Algısı Araştırması, İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Yayınları.
• Bekki, S. (1996). Türk Mitolojisi’nde Kurban, Akademik Araştırmalar, Y.I, S.3, Kış, s.16–28.
• Çay, A. M. (2012). Türk Ergenekon Bayramı Nevruz, İstanbul: İleri Yayınları, s. 20.
• Çetin, Ö. (2009). Theories of Sacrifice, Çukurova University Journal Of Faculty Of Divinity 9 (1), 189-221.
• Eberhard, W. (1996). Çev. Nimet Uluğtuğ. Çin’in Şimal Komşuları, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Eliade, M. (1991). Kutsal ve Dindışı. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları.
• Eliade, M. (1994). Ebedi Dönüş Mitosu. Çev. Ümit Altuğ. Anlara: İmge Kitabevi.
• Erginer G. (1997).Kurban, Kurbanın Kökenleri ve Anadolu’da Kanlı Kurban Ritüelleri, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Giddens, A. (1998). Sociology. Cambridge: Polity Press.
• Hubert, H. ve Mauss, M. (1964). Sacrifice: Its Nature and Function, Translated by W. D. Halls, University of Chicago Press, Chicago.
• Kamacı, F. Z. (2016). İslam Toplumunda Bayram Kutlamalarına Yön Veren Rivayetler: Hz. Peygamber’in Bayram Günlüğü, Akademik Araştırmaları Dergisi, Sayı 68, s. 79-108.
• Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanları) Cilt I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Baykara, T. (2000). Türklerde Şenlikler, Kutlamalar, Toylar ve Eğlenceler, Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Cilt 12, Sayı 36, s. 867-880.
• Yapıcı, A. (2012). Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-Analizi Denemesi, İlahiyat Fakültesi, 17:2, s. 1-34.
• http://www.kamubulteni.com/ekonomi/2019-kucukbas-buyukbas-kurbanlik-fiyati-aciklandi-bayram-h8420.html (Erişim tarihi: 15.07.2019).
• https://www.vegansociety.com/(Erişim tarihi: 05.07.2019).
• http://sozluk.gov.tr (Erişim tarihi: 14.04.2019).
• http://kurban.diyanet.gov.tr/ (Erişim tarihi: 26.06.2019).