Türk İlleri ve Bodunlarının Ortak Edebiyat Tarihi; Önemi ve Güncelliği

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 35 - 47, 15.05.2020

Dukjen Massimkhanuly

Öz

ÖZ: Türkçe, kökü tarihin derinliklerinde olan büyük bir dildir. Dünyanın çok geniş bölgelerinde konuşulmuş ve yazılmıştır. Özellikle XV. asra kadar, Türkçe henüz iletişim kopukluğu yaratacak derecede ayrı lehçelere bölünmemişti. XV. Asırdan önce, bugün ayrı siyasal birlikler olarak yaşayan Türklerin ortak bir tarihi, dili ve edebiyatı vardı. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Asya’da yaşayan ve halkı Türkçenin çeşitli şivelerini/lehçelerini konuşan cumhuriyetleri bağımsız devletler haline gelince, ortak Türk tarihi, ortak Türk dili ve bu ortak dil ile oluşturulan edebiyatın tarihi Türk aydınlarının yeni ilgi alanının oluşturmuştur. Ortak tarih hakkında Türk Cumhuriyetlerinde kimi zaman diğer Türk Cumhuriyetlerin bilim adamlarıyla ortak, kimi zaman da yerel iş birlikleri sayesinde küçümsenemeyecek mesafeler alındı. Ancak Türkçenin kollara ayrılmasından önceki zamanlardaki ortak edebiyat konusunda, bazı iyi niyetli gayretler netice verse de global bir başarıya ulaştığımız söylenemez. Türk aydınlarının bu konuda yeni, il/millet bazında organize çabalara, iş birliklerine ihtiyacı vardır. Makalede bu husus ve Türkçenin dallanmadığı dönemdeki ortak edebiyatının araştırılması ve yazılması, günümüz Türk aydınlarının önemli bir problemi olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkler, Türkçe, Ortak Türk Edebiyatı

Kaynakça

• 1. Kara A. Türki Dünyesiniñ 20 Jıldık Intımaktasu Ürgisi jane onda Kazakstannıñ roli / Kazakstan Pespublikası tavelsizdiginin 20 jıldıgına arnalgan «Türki örkeniyeti jane tavelsiz Kazakstan» attı halıkaralık konferansiya materiyaldarı. II tom (K-Yu) Ş. Ş. İbrayevtıñredaksiyasımen. Astana: 2011. // Қара Ә. Түркі дүниесінің 20 жылдық ынтымақтасу үрдісі және онда Қазақстанның рөлі//Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған «Түркі өркениеті және тәуелсіз Қазақстан» атты халықаралық конференция материялдары. ІІ том (К-Ю) Ш.Ибраевтың редакциясымен. – Астана: 2011,
• 2. Bart R. Tilderdin Jikteligi / Til Men Madeniyet, Almatı: Jazuşı, 2005. //Барт Р.Тілдердің жіктелісі//Тіл мен мәдениет. – Алматы: Жазушы, 2005.
• 3. Amancolov K. - Rahmetov K. Türki Halıktarınıñ Tarihı, Almatı: Bilim: 1996. Аманжолов К., Рахметов Қ. Түркі халықтарының тарихы. – Алматы: Білім, 1996.
• 4. Baysay, Su. Kazak Kültürünün Tarihi, Sincan Üniversitesi Basımevi, Urumçi, Çin 1989. // 苏北海. 哈萨克文化史. – 中国乌鲁木齐: 新疆大学出版社,1989.
• 5. Мырзахметұлы М., Түркістанда туған ойлар. – Алматы: Санат,1998.
• 6. Birlikulı, Cakıp, Cungo (Kıtay) Tarihnamalarındagı Kazakka Katıstı Derekter, Çin Halk Cumhuriyeti, Pekin: Ulttar baspası, 1999 Жұңго (қытай) тарихнамаларындағы қазаққа қатысты деректер. - ҚХР Пекин: ұлттар баспасы, 1999.
• 7. Berdibay, R., Tübi Bir Türikpiz, Astana: Foliant, 2002 // Бердібай Р. Түбі бір түрікпіз. – Астана: Фолиант, 2002.