Yunus Emre’nin Şiirlerinde Vahdet-i Vücûd İnancı Bağlamında Evren, Yeryüzü ve İnsan İlişkisi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 35 - 52, 29.04.2022

Hatice Aycan Aydoğan

Öz

Türk dilinin büyük ustası ve Türk tasavvuf edebiyatının en önemli şahsiyetlerinden biri olan Yunus Emre, dinî- tasavvufî düşünceleri, insana bakış açısı ile günümüzde de varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Yaklaşık yedi yüz elli yıllık bir geçmişten günümüze seslenen Yunus Emre’nin şiirlerinde hayata ve insana bakış açısını ortaya koyan pek çok düşünce yer almaktadır. Onun şiirlerinde öne çıkardığı insan-ı kâmil anlayışı, vahdet-i vücûd felsefesi, teklik ve birlik bilinci evrensel olarak tüm insanları ilgilendiren ve yüzyıllarca düşündüren konular olmuştur.
Çalışmanın amacı, kökeni antik zamanlara kadar giden evrensel bir konuyu, evren-insan ilişkisini Yunus Emre’nin şiirlerinden yola çıkarak incelemektir. İnsanın, özellikle de insan-ı kâmilin önemli bir özelliği âlem/ evren/ yeryüzü ile olan ilişkisi olmuştur. Maddî ve manevî âlemle, bu iki âlemi meydana getiren unsurlarla ilişkisi doğrultusunda insanı şiirlerinde konu edinen Yunus Emre, dünyada ve evrende asıl varlık amacının ne olduğu konusunda insanlığı uyandırmayı amaçlamıştır. Çalışmada, şiirlerinde gizli veya aşikâr olarak yer alan telkinleri, evren- insan-ı kâmil özdeşliği konusundaki düşünceleri beyitlerden hareketle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Tasavvuf, İnsan-ı kâmil, âlem-i sağîr, âlem-i kebîr

Kaynakça

• Referans1 : Banarlı, N. S. (1998). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, C.1. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Referans2 : Bolay, S.H. (1989). Âlem, TDV İslâm Ansiklopedisi (2): 357-360.
• Referans3 : Ceylan, Ö. (2000). Tasavvufî Şiir Şerhleri, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Referans4 : Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetnâme (Tam Metin), çev. Faruk Meyan, İstanbul: Bedir Yayınları, 1999.
• Referans5: Gölpınarlı, A. (1977). Tasavvuf’tan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Referans6 Gölpınarlı, A. (2008). Yunus Emre ve Tasavvuf, İstanbul: İnkılap Kitabevi. Referans7: Gölpınarlı, A. (2012). Tasavvuf, İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Referans8: Harmancı, M. (2014). Kutlu Başlangıçtan Ebedî İstirahatgâha: Türk Tasavvuf Edebiyatında Toprak Algısı, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (13): 23-38.
• Referans9: Kaplan, M. (2002). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Referans10: Köprülü, F. (2003). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Referans11: Kur’ân-ı Kerîm Meâli, (2011). haz. Doç. Dr. Halil Altuntaş, Dr. Muzaffer Şahin, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Referans12: Levend, A. S. (1984). Divan Edebiyatı- Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Referans13: Signs&Symbols An Illustrated Guide To Their Origins and Meanings (2008). ed. Kim Dennis- Bryan vd., London: Dorling Kindersley Limited.
• Referans14: Tatçı, M. (2008a). Yunus Emre Külliyâtı I: Yunus Emre Dîvânı- İnceleme, İstanbul: H Yayınları.
• Referans15: Tatçı, M. (2008b). Yunus Emre Külliyâtı II: Yunus Emre Dîvânı- Tenkitli Metin, İstanbul: H Yayınları.
• Referans16: Tatçı, M. (2008). Yunus Emre Külliyâtı III: Risâletü’n- Nushiyye - Tenkitli Metin, İstanbul: H Yayınları.
• Referans17: Uludağ, S. (2005). Tasavvufî Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.