Çukça Fıkra Tipi ve Çukça Fıkraları

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 69 - 86, 29.04.2022

Metin Akar Serhat Dönmez Şeniz Yalçın

Öz

Çukçaların kültürel izleriyle vücut bulan Çukça fıkraları ve Çukça fıkra tipi, eski Sovyetler Birliği’nde yaygın bir kesim tarafından bilinmekte ve tanınmaktadır. Sözlü anlatım geleneklerinden yazıya ulaşan halk edebiyatı ürünlerinden olan fıkra türü içinde Çukça fıkraları, Türkiye’nin kuzeyinde, Karadeniz bölgesinde anlatılan ve yazılan fıkralar ile tema, kurgu ve olaylar bakımından benzerlikler taşımaktadır. Fıkraların bir kısmı ise hemen hemen aynıdır. Çukça fıkra tipi de bazı noktalarda Karadeniz fıkralarındaki Temel ile benzerlik gösterir. Türkiye Türkleri tarafından fazlaca bilinmeyen Çukça fıkraları, Elmira Ömirzak tarafından bir araya getirildi ve makalede, bir araya getirilen Çukça fıkralarından fıkra tipine en uygun örnekler seçilip aslî özellikler belirlenerek Çukça fıkra tipi oluşturuldu. Beraberinde Çukça fıkralarından bazıları gülmece kuramı çerçevesinde incelenmiş ve Çukça Fıkraları’ndan örnekler aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çukça, Çukça fıkra tipi, Çukça fıkraları, gülmece kuramı.

Kaynakça

• Ayverdi, İ. (2006). Fıkra, C. 1, Kubbealtı Neşriyatı, s. 952, İstanbul.
• Coşkun, N.Ç. ve Kırmızı, Ö. (2016). Mersin Yöresinden Mahallî Bir Fıkra Tipi Örneği: Erdemlili Mudahhar, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi (31): 29.
• Çetin, İ. (2001). Çukça Fıkraları, Milli Folkor (51): 130.
• Dolitsky, A.B. (2019). Ancient Tales of Chukotka, USA: Alaska–Siberia Research Center (AKSRC), Çev: Henry N. Michael.
• Günkızıl, D. (2005). Bölge ve Yörelerle İlgili Fıkra Tipleri Üzerinde Bir Araştırma (Rusya’da Çukotya, Azerbaycan’daki Şeki ve Nehrem, Türkiye’de Karadeniz Fıkraları ve Örnekleri). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ömirzak, E. (2003). Çukça Fıkraları, İstanbul: Yesevî Yayıncılık, Araştırma.
• Özünlü, Ü. (1999). Gülmecenin Dilleri, İstanbul: Doruk Yayınları, Mizah/Araştırma.