Erken Dönem Cumhuriyet Romanlarında Kadına Bakışlar

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 297 - 315, 05.02.2024

Sema Uğurcan

Öz

Halide Edib Kalp Ağrısı’nda Zeyno’yu binbaşı Hasan ile kürek ve koşma sporlarında berabere kalan bir kız olarak canlandırır. Zeyno ile Hasan’ın spordaki yarışmaları, aşka dönüşür. Ancak Zeyno’nun arkadaşı Azize’nin Hasan’a âşık olması üzerine Zeyno aradan çekilir. Zeyno’nun Oğlu’nda Mazlume sportmenliğini Diyarbakır’da ata binmekte gösterir. Ayrıca Tıbbiye’nin Ebelik dalında çalışır. Burhan Cahit’in romanı Ayten ile aynı adı taşıyan kahramanı profesyonel bir sporcudur. Roman onun yüzme, kürek, kotra-araba kullanma, nişancılık gibi spor merakları üzerine kurulmuştur. Ayten, toplumda ileride gerçekleşecek genç kız tipinin örneğidir. Yakup Kadri’nin Ankara’sında profesyonel Yıldız’ın koşuculuktaki başarılarından ve eski neslin nazarîciliğiyle Yıldız neslinin pratikliği arasındaki farktan söz edilir. Aka Gündüz ise Dikmen Yıldızı’nda, hastalanan Yıldız’ı Anadolu yollarında iyileştirir. Böylece coğrafya, diriltici fonksiyonunu icra eder. Aka Gündüz fuhuşla düşen kadınlara, yeni kurtuluş reçetesi sunan romanlar yazar. Tang-Tango’da Bihter’in düşmüş kadın hayatı evlilik sayesinde bitince, kocasının yardımıyla çaresiz kadınlar için bir hastane ve fabrika kurar. Milli Mücadele’yi yapan Anadolu’yu soluyan Bihter, burayı ruhlar için manevi bir üniversite olarak görür. Yazıda Cumhuriyet’in ilk döneminin dinamizmini veren kadın kahramanlar üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

kadın, spor, fuhuşla düşmeye reçete, Anadolu ile iyileşme

Kaynakça

• Adıvar, H.E. (1943). Kalp Ağrısı, İstanbul: Güven Basımevi.
• Adıvar, H.E. (1928). Zeyno’nun Oğlu, İstanbul: Halk Kitaphanesi.
• Aka Gündüz. (1974). Dikmen Yıldızı, İstanbul: Toker Yayınları.
• Aka Gündüz. (1928). Odun Kokusu, İstanbul: İkdam Matbaası.
• Aka Gündüz. (1946). Bir Şoförün Gizli Defteri, İstanbul: Güven Basımevi.
• Aka Gündüz. (1940). Tang-Tango, İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Enginün, İ. (1978). Halide Edib Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Enginün, İ. (2007). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İleri, S. (2019). “Selim İleri İle ‘Bir Yıldız Yazar’ Üzerine Söyleşi”, söyleşiyi yapan Emel Kefeli, Halide Edib Adıvar, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Y.K. (2014). Ankara, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Morkaya, B.C. (1927). Ayten, İstanbul: Burhan Cahit ve Şürekası Matbaası.
• Sarıalp, R. (1991). Atatürk ve Türkiye’de Beden Eğitiminin Temelleri, Milli Mücadelede Konya ve Milli Egemenlik, Konya, s: 42-47.
• Tuzcuoğulları, Cemal-Barbaros-Tarkan. (2001). Atatürk ve Spor, İstanbul: Takav Yayıncılık.
• Uğurcan, S. (1981). Modern Bir Cumhuriyet Kızı Ayten, Milli Kültür (6), 18-21.