Geçmişten Bugüne Bilim Dili Olarak Türkçe

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 83 - 121, 30.09.2024

Necmettin Özmen

Öz

Herhangi bir dilin bilim dili olması için iki önemli koşul gereklidir. Bunlardan birincisi dilin zengin bir geçmişinin olması diğeri ise dilin (başka bir deyişle o dili kullanan milletin) hâlihazırda her alanda güçlü bir durumda olmasıdır. Dilin zengin geçmişinden kasıt; tarihinin çok eskiye gitmesi, önemli başarılar kazanmış bir milletin dili olması, o milletin diğer milletlerin dil birikiminden yararlanmış olması, kavramları ifade etmek için yeterli bir söz dağarcığının bulunması gerekliliğidir. İkinci koşul, dilin dolayısıyla dili kullanan milletin hâlihazır durumu ile ilgilidir. Bundan kasıt ise şudur. Öncelikle milletin dil bilinci edinmiş olması, kendi dilinin değerinin farkına varmasıdır. Ardından milletin bilim, felsefe ve sanat alanında keşfeden, yapan; bunları dünyaya yayan, satan; yaptığı, yaydığı, ürettiği her şeyi kontrol edip daha iyisini yeniden üreten, yeni keşifler peşinde koşan ve bu süreci planlı, disiplinli, azimli bir süreklilik hâline getirmiş bir millet olması gerekir. Bunu başaranlar; eğitim, adalet, hukuk, sağlık gibi hayatın hemen her alanında zaten başarılıdır.
Bilim dili olarak Türkçeye bakıldığında birinci durumun gerçekleşmiş olduğu görülür. Bu anlamda Türkçenin bilim dili olması önünde bir engel yoktur. İkinci durum açısından bakıldığında, bunun henüz Türkçe açısından çok olumlu olduğu söylenemez. Bu yazıda, önce önemli dönüm noktaları ile Türkçenin özünü bulması ve bilim dili olması yolunda geçirmiş olduğu tarihî süreç ele alınmıştır. Ardından ama sorunlar etrafında Türkçenin bugün için dünyada geçerli bir bilim dili olamasının sebepleri ve bunların aşılması için neler yapılması gerektiğine kısaca değinilmiştir. Yazı sonunda Türkçenin köklü bir geçmişe sahip olmasına rağmen henüz dünyada geçerli muteber bir bilim dili olmadığı kanaati ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilim dili Türkçe, Türkçenin tarihi, Türkçe ve bilim

Kaynakça

• Akar, A. (2016). Türk Dili Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları
• Aynur, H. (2009). Türkî-i Basît Hareketini Yeniden Düşünmek. Literature and History of Turkish or Turkic, 4/5, 34-59.
• Bayram, M. (2004). Destursuz Bağdan Üzüm Yiyenler. Konya: Kömen Yayınları.
• Çakır, M. (2017). Gök Kubbenin Rengi Dün de Maviydi Bugün de Bilim ve Öğretim Dili Türkçe. International Journal of Languages’ Education and Teaching. 4, 724-737.
• Çeçen, S.; Gökçek, L. G. (2005). Sümerce’de Kültür Tarihimize Dair İzler. Toplumsal Araştırmalar Dergisi, 1,1-7.
• Demir, N. (200521). Süreli Yayınlarda Yayın Dili Sorunu. Horata, Osman (Yay. Hazırlayan). Sosyal Bilimlerde Süreli Yayınlar ve Bilgi Teknolojileri Sempozyumu içinde. (191-208). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı http://turkoloji.cu.edu.tr/DILBILIM/demir_yayin_dili. pdf Erişim tarihi: 23.07.2021
• Develi. H. (2006). Osmanlı’nın Dili. İstanbul: 3 F Yayınları
• Durmuş, İ. (2018). Sümerlilerin Kökeni ve Kültürü. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5 (17 ek), 177-200.
• Eker, S. (2013). Modernleşme Sürecinde Türkiye’de Terimbilim Çalışmalarına Genel Bir Bakış. Altaistics and Turkology, 1, 68-95.
• Eratalay, S. (2014). Sümerce ile Türkçe’nin Biçimbilimsel ve Sözdizimsel Açıdan İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, M. (2013). Orhun Âbideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Fazlıoğlu, İ. (2003). Osmanlı Döneminde ‘Bilim’ Alanındaki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Türkçe Oluş Nedenleri ve Bu Eserlerin Dil Bilincinin Oluşmasındaki Yeri ve Önemi. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, 3, 151-184.
• Gökçek, L. G.; Abacı, O. (2018). Sümer ve Türk Dilleri Arasındaki Söz Dizimi ve Bazı Eklerin Benzerlikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5 (17 ek), 231-253.
• Hatemi, H.; Işıl, Y. (1989). Bir Bilim Dili Mücadelesi ve Tanzimat. İstanbul: İşaret Yayınları. http://okuyayplatformu. com/wp-content/uploads/2020/02/okuma-kulturu-arastirmasi. Erişim Tarihi: 18.08.2021 https://sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 12.07.2021
• IRCICA (1997). Osmanlı Döneminde Astronomi Literatürü Tarihi. İstanbul: IRCICA.
• Kahraman, M. (2017). Türk Dilinin Terimsel Gelişim Sürecine Tarihî Bakış. Medeniyet ve Toplum, 1(1), 137-160.
• Kaplan, M. (1995). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaya, M; Koç, R. (2018). Dil ve Dil Bilinci Sorunu. Yeni Türkiye, 104, 125-136.
• Korkmaz, Z. (2009). Anadolu’da Oğuz Türkçesi Temelinde İlk Yazı Dilinin Kuruluşu. Belleten, 57(2), 61-69.
• Köprülü, M. (1941). Yeni Farîsîde Türk Unsurları. Türkiyat Mecmuası, Cilt 7, Sayı 0, 1-16.
• Köprülü, M. F. (1999). Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Levend, A.S. (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özkan, M. (2000). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Paylan, K. (2015). Türkçede Kelime Türetme Yollarına Genel Bir Bakış. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Sayılı, A. (1978). Bilim Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• Tan, N. (2019). 1932’den 2012’ye Türk Dil Kurumu, Türk Dili,117 (811), 34-57.
• Tonta, Y. (2017). Türkiye’de Yayımlanan ve Web of Science’ta Dizinlenen Dergilerle İlgili Bir Değerlendirme. Türk Kütüphaneciliği, 31 (4), 449-482.
• Tuna, O. N. (1990). Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ve Türk Dilinin Yaşı Meselesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye Okuma Kültür Araştırması.(2019). Erişim Adresi: http://okuyayplatformu.com/wp-content/uploads/ 2020/02/okuma-kulturu-arastirmasi.pdf Erişim tarihi: 19.08.2021
• Yumru, D. (2010). Terim Üret(me)me Sorunu. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 10-19.