İşgalden Bağımsızlığa: Özbekistan Millî Marşları

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 55 - 67, 30.09.2024

Zeki Taştan

Öz

Ruslar, 1917 Ekim ihtilalinden sonra kurdukları Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğine tüm Türk devletlerini dâhil ettiler. Özbekistan da bu devrimle birlikte işgal edilen 15 Cumhuriyetten biriydi. Diğer Türk devletleriyle birlikte 70 yıllık bir esaret hayatı yaşadılar. Tam bir işgal politikası uygulayan Ruslar, ekonomiden tarıma, kültürden siyasete varıncaya kadar Türk ülkelerini tek tek sömürdüler. Demografik yapıyla da oynayan Ruslar, bu süreçte millî marşlar da dikte ettirdiler. Lenin’in, Stalin’in, Komünizmin övüldüğü ve Rusların kardeşliğine vurgu yapılan bu marşlar uzun bir süre yürürlükte kaldı. Özbek Türkleri de bu süreçte Rusların dayattığı marşları uygulamak mecburiyetinde kaldı. İşgal marşları, 1991’den sonra yürürlükten kaldırıldı. Özbeklerin kendi hür iradesiyle kabul ettikleri millî marşı ise Aralık 1992’de kabul edildi. Biz de bu yazıda Özbekistan millî marşlarını genel hatlarıyla incelemeye çalışacak ve sonuçta İstiklal Marşı’yla kısa bir mukayesesini yapacağız.

Anahtar Kelimeler

Özbekistan, millî marş, Rusya, İslam Kerimov, Abdulla Aripov, Mutal Burhanov.

Kaynakça

• Açık, Fatma (2018), “Özbekistan Cumhuriyetinin Milli Marşı ve Ekim İhtilali Sonrası Özbekistan’da Şiir”, 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası, (Editörler: Yunus Koç, Mikail cengiz), Bizim Büro, Ankara, ss.619-630.
• Andican, Ahat (2009), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye ve Orta Asya. Doğan Kitap, İstanbul.
• Aydın, Mustafa (2001), Kafkasya ve Orta Asya’yla İlişkiler: Türk Dış Politikası 1980-2001, (drl. B. Oran).2. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Bal, Halil (2015), Türkistan Tarihi. İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Bartold, Vasiliy Vladimiroviç (2018), Türkistan Halklarının Tarihi. Astana Yayınları, Ankara
• Doğan, Y. & Alkayış, M. F. (2021) “İstiklal Marşı’nın Kabulünün 100. Yılında Türk Milli Marşlarının Dil ve Ortak Değerler Açısından İncelenmesi”. International Journal of New Approaches in Social Studies, 5 (2), 518-543.
• Gömeç. Saadettin / Fidan, Ayşe Gül (2022), “Özbek Tarihi Ve Kültürüne Genel Bir Bakış”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 8, Temmuz 2022, ss. 749- 776.
• Gücüyeter, Bahadır (2021), “İstiklal Yolunda Üç Türk Millî Marşı: Kazakistan, Özbekistan, Türkiye”, 100 Ülke 100 Marş İstiklal Marşı, (Ed. Emil, Birol / Taştan, Zeki), Kesit Yayınları.
• Kerimov, İslam (1997), Özbekistan 21.Yüzyılın Eşiğinde. Bilig Yayınları, Ankara. Türk Cumhuriyetleri Anayasaları. TÜRKPA Yayınları, Ankara 2012
• Yaman, E. (1998). Özbek Türklerinin şairi: Abdulla Apirov. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (6), 611-638.
• Yılmaz, S., (2021). İstiklâl Marşı’nın Tahlili ve Diğer Devlet Marşlarıyla Mukayesesi. Ulusal Lisansüstü Öğrenci Sempozyumu Bildiri Kitabı, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yayınları, Yiğitoğlu, Ö. Ü. M., & Özcan, M. S. Editör/Editor, 9-20.