SÂMİHA AYVERDİ’NİN “İSTANBUL GECELERİ” ADLI ESERİNDE KAHVEHÂNELER VE KAHVE KÜLTÜRÜ

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 181 - 197, 03.03.2025

Münire Baysan

Öz

Kahve çekirdeğinin İstanbul’a gelmesiyle, bu içeceğin mekânı olarak açılan kahvehâneler, XVI. yüz yılda sosyalleşme, hoşça vakit geçirme, eğlenme, öğrenme, fikir beyan edebilme gibi imkânları topluma sağlamıştır. Sözlü halk kültürünün yaşatıldığı mekânlar olması bakımından son derece önemli olan kahvehâneler, âşıklar içinse sanatlarını icra edebildikleri, halk ile buluşabildikleri temel alanlardır. Kahve, içecek olarak sadece bu mekânlarda değil evlerde pek çok merasimin ana içeceği olarak yerini almış ve kendine has kültürel dokusunu oluşturmuştur.
Sâmiha Ayverdi, hikâye, şiir, roman, makale, hatıra gibi pek çok türde eserleri bulunan Türk edebiyatının XX. yüzyılda yetiştirdiği en kıymetli aydınlarındandır. Türk kültürüne, edebiyatına, tarihine, milli ve mânevi değerlerine, ahlak yapısına, diline ortaya koyduğu eserleriyle sahip çıkmış ve değer katmıştır. Ayverdi’nin önemli eserlerinden biri de “İstanbul Geceleri” adlı yapıtıdır. On beş bölümden oluşan bu eserde yazar, İstanbul’u semt semt gelenek, görenek, merâsim, tarihi ve sosyal yapılarıyla resmeder gibi anlatmıştır. Bu anlatımlar içerisinde kahve ve kahvehânelerde, oluşturduğu kültürel ve geleneksel dokusuyla yerini almıştır.
Bu çalışmada Sâmiha Ayverdi’nin “İstanbul Geceleri” adlı eserinde, Türk sosyal hayatındaki yeri ve önemiyle İstanbul özelinde kahvehâne ve kahve kültürü hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kahvehâne, Kahve, İstanbul Geceleri, Sâmiha Ayverdi, Türk Halk Kültürü.

Kaynakça

• Artun, E.(2014). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, 6. Baskı, Adana: Karahan Kitapevi.
• Ayverdi, S.(2012). İstanbul Geceleri, 7. Baskı, No: 107, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Çobanoğlu, Ö.(2007). Âşık Tarzı Edebiyat Geleneği ve İstanbul, İstanbul: 3F Yayınevi.
• Durman, U.(2020). Bir Mekânın Anatomisi: Halk Edebiyatı Ürünlerinin Yaratma ve İcra Ortamı Olarak Kahvehaneler, Uluslararası Halkbilimi Dergisi, 3 (4), 110-129.
• Duvarcı, A.(2012). “Kültürümüzde İstanbul Kahvehaneleri ve Halk Edebiyatına Katkıları,” Batman Üniversitesi Uluslararası Katılımlı Bilim ve Kültür Sempozyumu 18-20 Nisan, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi. 1 (1), 76-86.
• Emeksiz, A.(2009). İstanbul Kahvehaneleri, Karaların ve Denizlerin Sultanı İstanbul, C.II, İstanbul: YKY Yayınları, s.123-139.
• Evliya Ç.(2011). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, 9. Kitap C.1, İstanbul: YKY Yayınları.
• Köprülü F.(2004). Saz Şâirleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ümit, N. M.(2014). “Çadırlardan Saraylara Türk Tiyatrosunun Sahneleri,” Art Sanat Dergisi, (1), 47-72.
• Ünver, A. S.(1962-63). “Türkiye’de Kahve ve Kahvehaneler,” Türkiye Etnografya Dergisi, (5), 39-84.
• Yalap, H.(2017). “Klasik Türk Edebiyatı Işığında Edebiyat ve Kültür Tarihimizde Kahve Kahvehaneler,” İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 6, (3), 1907-1930.
• Yaşar, A.(2005). “Osmanlı Şehir Mekânları: Kahvehane Literatürü,” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (6), 237-256.