AN OVERVIEW OF THE HISTORY OF TURKISH EDUCATION FROM THE PAST TO PRESENT

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 199 - 306, 03.03.2025

Necat Birinci

Öz

Eduation in the Huns is based on learning oral culture and behavior patterns. İn the Gokturks, this purpose is achieved through writing. Education also becomes widespread with spread of writing in the Uyghur period. Society becomes acquainted with books.
Education gains a formal form during the Great Seljuk States and is institutionslized with madarasahs. In the Ottoman centuries, education is distributed throughout the country, especially in İstanbul, with madrasahs. Madrasahs continue their existence until 1924.
Another educational instituation of the Ottoman period is Enderun. The state’s administrative staff were trained here. It was closed in 1908.
The Turkısh education system enters a new period under Western influence from the beginning of the 18th century. At first, schools were opened only to develop weapons for the army and train staff for the army. Over time, the entire field of education is shaped according to Western examples. The most comprehensive movie in the field of education was made during the reign of Abdülhamid II. New developments were also seen in education during the second constitutional monarchy. Education was given special importance during the Atatürk period. The opportunities of education were used to make the revolutions permanent. University reform is carried out.
The most important educational event of the 1040’s is the opening of the Village Institutes. During the Democrat Party period, developments are seen at every level from kindergarten to university . New universities are opened. The military coup of May 27, 1960 puts education into an ideological education is once again brought into the framework of coup and tutelage.
Since the beginning of the 2000’s, studies have been carried out in every field of education, from curriculum to textbooks, from the number of classrooms to school architecture, from universities to the methot of assigning teachers, in order to establish a democratic education.

Anahtar Kelimeler

Education, Madrasah, Enderun, School, University reform, Village Institutes, Democratic education.

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TÜRK EĞİTİM TARİHİNE TOPLU BİR BAKIŞ

Öz

Hunlarda eğitim, sözlü kültür ve davranış biçimlerinin öğrenilmesine dayanır. Göktürklerde bu amaç yazı ile sağlanır. Uygur döneminde yazının yaygınlaşması ile eğitim de yaygınlaşır. Toplum kitapla tanışır.
Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu Devletleri döneminde eğitim örgün bir şekil kazanır ve medreselerle kurumsallaşır. Osmanlı asırlarında eğitim, başta İstanbul olmak üzere medreseler ülkenin her tarafına dağılır. Medreseler 1924 yılına kadar varlıklarını sürdürür.
Osmanlı döneminin bir diğer eğitim kurumu Enderundur. Buralarda devletin yönetim kadrolarına eleman yetiştirilmiştir. 1908 yılında kapanmıştır.
Türk eğitim sistemi XVIII. yüzyılın başlarından itibaren batı etkisinde yeni bir devreye girer. Önce sadece ordu için silah geliştirmek ve orduya eleman yetiştirmek için okullar açılır. Zamanla bütün eğitim alanı batılı örneklere göre şekillenir.
Eğitim alanında en geniş hamle II. Abdülhamid döneminde yapılır. II.Meşrutiyet döneminde de eğitime ayrı bir önem verilir. Yapılan devrimlerin kalıcı olabilmesi için eğitimin imkanları kullanılır. Üniversite reformu yapılır.
1940’lı yılların en önemli eğitim hadisesi Köy Enstitülerinin açılışıdır. Demokrat Parti döneminde, ana okulundan üniversiteye kadar her kademede gelişme görülür. Yeni üniversiteler açılır. 27 Mayıs 1980 askeri darbesi eğitimi ideolojik bir yapıya sokar. 12 Eylül 1980 darbesi ve 27 Şubat 1997 postmodern darbesi ile eğitim yeniden darbe vesayet anlayışı çerçevesine sokulur.
2000’li yılların başından itibaren demokratik bir eğitim kurabilmek için müfredattan ders kitaplarına derslik sayısından okul mimarisine, öğretmen atama şeklinden üniversitelere, eğitimin her alanında çalışmalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Medrese, Enderun, Okul, Üniversite reformu, Köy Enstitüleri, Demokratik eğitim.

Kaynakça

• Akarsu, F. (2004). “Enderun: Üstün Yetenekliler İçin Saray Okulu,” Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 97-101.
• Aksoy (İleri), C. (1977). Babam Tevfik İleri, Konuşmaları ve Görüşleri, Cilt 1, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Akyüz, Y. (2006). Türk Eğitim Tarihi, 27. Baskı, Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Anık, M. (2006). “Bir Modernleş(tir)me Projesi Olarak Köy Enstitüleri, Divan, İlmi Araştırmalar, (20), 279-309.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (1989), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Balcı, E. (2020). Türkiye’de Eğitim Politikaları I (1923-1980), Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Balcı, E. (2021). “Adalet ve Kalkınma Partisi Döneminde Türkiye’de Eğitim Politikaları,” İnsan ve İnsan, (27), 117- 137.
• Baltacı, C. (1993). Osmanlı Eğitim Sistemi, Osmanlı Ansiklopedisi I-VII, C V, s. 27-145, İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları.
• Başaran, M. (1999). Devrimci Eğitim Köy Enstitüleri, İstanbul: Papirüs Yayınevi.
• Bayraklı, A.F. (2022). Türk Eğitim Tarihinde Öğretmen Yetiştirme ve Öğretmenlik, Ankara. Ekin Yayınevi.
• Bozkurt, B. (2011). Türkiye’de ‘Milli Şef’ Dönemi CHP Politikalarının Eğitim Sistemine Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme, Belgi Dergisi, (2), 183-204.
• Cankar, B. ve A.Taş. (2017). “Milli Eğitim Bakanlığının Eğitim Faaliyetleri (1996-2016), Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 193-197.
• Çalışkan, E. (2003). “Küreselleşme ve Eğitim”, Eğitişim Dergisi, https://www.egitisim.gen.tr/kuresellesme-ve-egitim- 4/, Erişim tarihi: 08.05.2023.
• Çelik, H. (2022). Milli Eğitimde Üç-Beş Nöbeti, Ankara: Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Vakfı.
• Çolak, F. ve Nacar, F. (2020). “TBMM’nin Eğitime Bakışı ve Maarif Vekillerinin Çalışmaları (1920-1923),” Yeni Türkiye, (112), 1-21.
• Duman, T (2007). “Atatürk’ün Kültür ve Eğitim Anlayışı,” Cumhuriyet’in İlk Yıllarından Günümüze Dil-Kültür-Eğitim, Gazi Üniversitesinin 80. Yıl Armağanı, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Ekinci, Y. (1994). Hükümet ve Siyasi Parti Programlarında Milli Eğitim, Ankara: Tekışık.
• Ergin, O. (1997). Türk Maarif Tarihi I-V, İstanbul: Eser Neşriyat.
• Ergün, M. (1996). II. Meşrutiyet Döneminde Eğitim Hareketleri, Ankara: Ocak Yayınları.
• Ergün, M. (1997). Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara: Ocak Yayınları.
• Ertürk, S. (1988). “Türkiye’de Eğitim Felsefesi Sorunu,” Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, (3), 1988, 11-16.
• Genel Kurmay ve Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Kenan Evren’in Türk Milletine Açıklaması, Hürriyet, 12 Eylül 1980.
• Gök, H.V. (2011). Atatürk ve İnönü Dönemi Kültür Politikaları, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gümüşoğlu, F. (2014). “İsmail Hakkı Tunguş’un Mektupları,” MSU-SÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 129-148.
• Hali, S. ve Rencüzoğulları.S. (2017). “İslamiyet Öncesi Dönemde Türklerde Eğitim”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (17), 425-437.
• İlgürel, M (1999). Acemi Oğlan, TDV İslam Ansiklopedisi, C.1, s. 324-325.
• Kafadar, O. (1997). Türk Eğitim Düşüncesinde Batılılaşma, Ankara: Vadi Yayınları.
• Kaplan, İ. (2019). Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi, 8. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kapusuz, H. (2022). Milli Eğitimde Ak Partili Yıllar, Ankara: Anlam Kitap.
• Kara, N. N. (2019), “Türk Çağdaşlaşmasının Bir Örneği: Atatürk ve Kadın,” CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 227- 242.
• Karataşer, B. (2017). “Sultan Abdülhamid Dönemi Eğitim Politikası Hakkında Bir Değerlendirme”, The Journal of Academic Social Science Studies, (57), 423-434.
• Kılıç, F. (2021), “Maarif Vekili Mustafa Necati Bey’in Yeni Türk Alfabesinin Öğretilmesi İçin Yürütülen Faaliyetler,” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (39), 135-155.
• Koçak, C. (1996). Türkiye’de Milli Şef Dönemi II (1938-1945), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçer, H.A. (1991). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi: 1773-1923, İstanbul: MEB Yayınları.
• Kodaman, B ve Saydam, A. (1992), “Tanzimat Devri Eğitim Sistemi”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara, s. 475-496, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kodaman, B. (1980). Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Korkut, H. (2003). “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Üniversite Reformları,” Milli Eğitim Dergisi, https://dhgm. meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/160/ korkut.htm, Erişim tarihi: 08.05.2023.
• Köy Enstitüleri Kanunu, 17.04.1940, Sayı: 3803, Resmi Gazete, nr. 4491, 22, Nisan 1940.
• Köy Okulları ve Enstitüleri Teşkilatı Kanunu, Sayı: 4274, 19.06.1942, Resmi Gazete, nr. 5141, 25 Mayıs 1942.
• Malta, K. (2022). Greko-Baktriya ve Eski Türk Hukuk Belgeleri, Ankara: Nobel Yayınları.
• MEB Köy Enstitüleri Programı (1990), Ankara: Eğit-Der Yayınları.
• Meşeci Giorgetti, F. ve Batır, B. (2012). “İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı Döneminde Eğitim Politikaları,” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (13-14), 27-56.
• Mustafa Kemal Atatürk’ün 1 Mart 1922 Tarihli Konuşması, TBMM Tutanak Dergisi, 1 Mart, 1922, Sayı 2. https:// ata.msb.gov.tr/Genel/icerik/1-mart-1922-tarihli-konusmasi
• Okurer, C. (1965). Ana Hatlarıyla Milli Eğitim Politikamız, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Ömürlüoğlu, G. (2020). “Ak Parti Döneminde Eğitim Sisteminin İdeolojik Temelleri,” Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, (12), 75-102.
• Özhan, S. (2008). Türk Eğitim Tarihi, Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Sakaoğlu, N. (1992). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, M. ve Tokdemir, M.A. “II. Meşrutiyet Döneminde Eğitimde Yaşanan Gelişmeler,” Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (4), 851-876.
• Tangülen, Z. (2012). “Demokrat Parti Dönemi Eğitim Politikaları,” Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (2), 389-410.
• Tuna, O (1973). Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitim, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• TÜİK, Eğitim İstatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/ GetKategori?p=Egitim,-Kultur,-Spor-ve-Turizm-105, Erişim tarihi: 05.05.2023.
• Ünalan S. ve Öztürk, H.(2008). “İslamiyet’ten Önce Türklerde Eğitim ve Öğretim,” İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2), 89- 109.
• Vahaboğlu, H. (1997). Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Vasiliyev, D. (1992). “Gök-Türk Toplumunda Yazı Kültürü ve Okuma Yazma,” Türklerde İnsani Değerler ve İnsan Hakları, s.221-233, İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları.