İhsan Oktay Anar’ın Romanları: Kahramanın Sonsuz Yolculuğu ve Seyr ü Sülûk

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 201 - 206, 18.10.2025

Işılay Kara Tekgül

Öz

Bu çalışma, Joseph Campbell’ın “Kahramanın Sonsuz Yolculuğu” modeli ile tasavvuf
düşüncesinde önemli bir kavram olan “seyr ü sülûk”u karşılaştırmalı biçimde ele alarak, İhsan
Oktay Anar’ın romanlarını disiplinlerarası bir bakışla incelemektedir. Campbell’ın monomiti,
kahramanın sıradan dünyadan bilinmeyene adım atması, çeşitli sınavlardan geçmesi ve dönüş
yolculuğu sırasında yaşadığı dönüşümü açıklarken; seyr ü sülûk, mürşid rehberliğinde nefs
mertebelerinden geçerek hakikate ulaşan bireyin içsel olgunlaşma sürecini temsil eder. Bu iki
yolculuk modeli arasındaki yapısal benzerlikler, Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası, Kitab-ül Hiyel,
Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri, Amat, Suskunlar, Yedinci Gün, Galîz Kahraman ve Tiamat adlı
eserleri üzerinden ayrıntılı biçimde analiz edilmiştir. Anar’ın karakterlerinin deneyimleri hem
Campbell’ın evrensel aşamaları hem de tasavvufî seyr ü sülûkun nefis mertebeleriyle
karşılaştırmalı olarak okunmuş; bu sayede Anar’ın postmodern anlatılarında mitik ve mistik
yapıların nasıl yeniden üretildiği ortaya konmuştur. Çalışma, edebiyat ile mitoloji, tasavvuf,
psikoloji ve felsefe arasında köprüler kurarak yolculuk temasının kültürler üstü sürekliliğini
vurgular. Ayrıca Anar’ın metinlerinde “rehber kitap” motifinin işlevi ön plana çıkarılmış, bu
unsurun kahramanın dönüşümünü okura da aktaran bir araç olduğu belirtilmiştir. Böylece
çalışma, yalnızca edebiyat eleştirisine değil; karşılaştırmalı mitoloji, din araştırmaları ve
bireysel dönüşüm süreçlerini inceleyen psikoloji alanına da özgün katkılar sunmaktadır.
Sonuç olarak, Anar’ın romanları yoluyla yolculuk arketipinin çağdaş Türk edebiyatındaki
görünümü disiplinler arası bir düzlemde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kahramanın Sonsuz Yolculuğu , Seyr ü Sülûk , İhsan Oktay Anar , Mitoloji ve Tasavvuf , Postmodern Türk Edebiyatı

Etik Beyan

u makale tamamıyla özgün bir araştırma olarak planlanmış, yürütülmüş ve sonuçları ile raporlaştırıldıktan sonra ilgili dergiye gönderilmiştir. Araştırma herhangi bir sempozyum, kongre vb. sunulmamıştır.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Teşekkür

Aydın Türklük Bilgisi dergisinin editörlerine ve hakemlere ilgileri için teşekkür eder; kolaylıklar dilerim.

“The Novels of İhsan Oktay Anar: The Hero’s Eternal Journey and the Path of Seyr ü Sülûk”

Öz

This study examines Ihsan Oktay Anar's novels from an interdisciplinary perspective by comparing Joseph Campbell's “The Hero's Journey” model with “seyr ü sülûk,” an important concept in Sufi thought. Campbell's monomyth explains the hero's journey from the ordinary world into the unknown, the trials he undergoes, and the transformation he experiences during his return journey; seyr ü sülûk represents the individual's process of inner maturation, reaching truth by passing through the levels of the self under the guidance of a spiritual guide. The structural similarities between these two journey models are analyzed in detail through Anar's works Puslu Kıtalar Atlası (Atlas of Misty Continents), Kitab-ül Hiyel (The Book of Tricks), Efrâsiyâb'ın Hikâyeleri (The Stories of Efrâsiyâb), Amat, Suskunlar (The Silent Ones), Yedinci Gün (The Seventh Day), Galîz Kahraman (The Gallant Hero), and Tiamat. The experiences of Anar's characters have been read comparatively with both Campbell's universal stages and the levels of the soul in Sufi seyr ü sülûk; thus, it has been revealed how mythical and mystical structures are reproduced in Anar's postmodern narratives. The study emphasizes the cross-cultural continuity of the journey theme by building bridges between literature and mythology, Sufism, psychology, and philosophy. Furthermore, the function of the “guidebook” motif in Anar's texts is highlighted, noting that this element serves as a tool that conveys the hero's transformation to the reader. Thus, the study offers original contributions not only to literary criticism but also to comparative mythology, religious studies, and the field of psychology that examines individual transformation processes. In conclusion, the appearance of the journey archetype in contemporary Turkish literature through Anar's novels has been evaluated on an interdisciplinary level.

Anahtar Kelimeler

The Hero with a Thousand Faces , Seyr ü Sülûk , İhsan Oktay Anar , Mythology and Sufism , Postmodern Turkish Literature.