Ağabeyim Ağa Cevanşir ve Heyran Hanım Dünbüli Şiirinde Gurbet Motifi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 1025 - 1043, 07.06.2024

Lamiye Rahimova

Öz

Farklı yüzyıllarda Azerbaycan klasik edebiyatının ufuklarında Mehseti Gencevi, Ağabeyim Ağa Cevanşir, Aşık Peri, Gevher Ağa, Heyran Hanım, Hurşudbanu Natevan, Aşık Besti, Fatma Hanım kemine gibi hanım şairler parlamıştır. Zengin sanat mirasına sahip olmalarına rağmen ne yazık ki, birçok değerli şairimizin edebî mirası çeşitli tarihi sebeplerden dolayı bize ulaşamamış veya yazıya geçirilememiştir. Böylesine zengin bir sanatsal kimliğe sahip kadın şairlerimiz arasında Ağabeyim Ağa Cevanşiri ve Heyran Hanım Dünbüli'yi özellikle belirtmemiz gerekir. Çünkü bu iki kadın şairi birbirine bağlayan, vatan özlemiyle harmanlanmış gurbet hayatıdır. Geride bıraktıkları edebî miras, sadece eserlerinin değil hayatlarının da incelenmesi ve araştırılması açısından bizlere değerli malzeme sunmaktadır. Aynı zamanda, her iki şairin hayat hikayesi, vatanlarının devletçilik geleneği ve yabancı ülkelerce işgal durumu, siyasi gündemi, gelişme ve gerilemesi ile yakından ilgiliydi. Bu bağlamda Ağabeyim Ağa'nın İran sarayında vatanının hürriyeti için verdiği mücadele ile Heyran Hanım'ın memleketinin istikbali için verdiği mücadele paralellik arz etmektedir. Ağabeyim Ağa, Karabağ’ın Ruslar tarafından istilasının önüne geçebilmek için çeşitli yollar denemiş fakat bir sonuç alamamıştır. Öte yandan Heyran Hanım, Şehzade Abbas Mirza’nın Ruslarla yaptığı savaş sırasında Nahçivan’ın dağılmasına isyan etmiş elinden bir şey gelmeyince de üzülerek derdini mısralarla anlatmıştır. Aslında Ağa Beyim Ağa’nın ve Heyran Hanım’ın şiirlerinde gördüğümüz keder, hüzün, ıztırab yalnız özel hayatındaki facialardan dolayı değil, aynı zamanda halkının acı ve ağır hayatlarının da belirtisiydi.

Anahtar Kelimeler

Karabağ , Gurbet , Ağabeyim Ağa , Heyran Hanım , Vatan

The Motif of Expatriation in the Poetry of my brother Agha Javanshir and Heyran Hanim Dünbüli

Öz

In different centuries, female poets such as Mehseti Ganjavi, Agabeyim Aga Javanshir, Ashiq Peri, Gevher Aga, Heyran Khan, Khursudbanu Natevan, Ashiq Besti, Fatma Khan kemine shone on the horizon of Azerbaijan classical literature. Despite their rich artistic heritage, unfortunately, the literary heritage of many of our valuable poets could not reach us or could not be written down due to various historical reasons. Among our female poets with such a rich artistic identity, we should especially mention Agabeyim Agha Javanshiri and Heyran Hanım Dünbüli, because what connects these two female poets is the expatriate life blended with homesickness. The literary heritage they left behind offers us valuable material in terms of analysing and researching not only their works but also their lives. At the same time, the life story of both poets was closely related to the statehood tradition of their homeland and its occupation by foreign countries, its political agenda, its development and decline. In this context, Ağabeyim Aga's struggle for the freedom of his homeland in the Iranian palace and Heyran Hanım's struggle for the future of her homeland are parallel. Agabeyim Agha tried various ways to prevent the invasion of Karabakh by the Russians, but could not get any results. On the other hand, Heyran Hanım rebelled against the disintegration of Nakhchivan during the war of Prince Abbas Mirza with the Russians, and when she could not do anything, she expressed her sorrow in verses. In fact, the grief, sadness and anguish that we see in the poems of Aga Beyim Aga and Heyran Hanim were not only due to the tragedies in his private life, but also a symptom of the painful and heavy lives of his people.

Anahtar Kelimeler

Karabakh , expatriation , Agabeyim Aga , Heyran Hanim , Homeland

Kaynakça

• Adıgüzel, M. B. (2006). Karabağmane-I. (Haz. Akif Ferzaliyev). Şark-Garp yayınları.
• Caferzade, A. (1974). Azerbaycan’ın Aşık ve Şair Kadınları. Genclik yayınları.
• Cönk, B-1969. AMİA M. Fuzuli adına Elyazmalar Enstütüsü.
• Çemenzeminli, Y.V. (1976). Eserleri. II cild. İlm yayınları.
• Dünbüli. H. Divan. M 217, (el yazması). Elyazmalar Enstütüsü.
• Fena, M. R (2006). Tarihi-Cedidi-Karabağ. s.7-30 Karabağnameler-III (Ön söz N. Ahundov, transkripsiya A. Ramazanov). Şark-Garp yayınları.
• Fuzuli, M. (2005). Eserleri. c.I. (haz.Hamit Araslı ). Şark-Garp yayınları.
• Garayeva, G. ve Hacıgedirli, A. (2014). Yakın ve Orta Şark Ülkelerinin Yeni Tarihi. İlm ve Tahsil yayınları
• Hacıyeva, M. (2018). Ağabeyim Ağa Hakkında Ne Bilirik. Yada Düştü, No 4 (34) Ekim- Kasım- Aralık. 39-45.
• Handan, C. (1966). Edebi Geydler. Azerneşr yayınları.
• Kahramanov, C. (2005). Klasik Edebiyattan Seçmeler. Şark-Garp yayınları.
• Memmedli, G. (2012). Tezkire (Haz. A. Rahimova). İlm ve Tahsil yayınları.
• Memmedov, B. (1989). Natevan’ın Şair Gohumları. Yazıçı yayınları.
• Memmedov, K. (1979). Azerbaycan Yazıçılarının Hayatından Dakikalar. Gençlik yayınları.
• Nağıyeva, C. (1989). Heyran Hanım. Yazıçı yayınları. Nesimi, İ. (2004). Seçilmiş eserler. c.I. Lider yayınları.
• Selimi, A. M. (1335 ). Zenan-e suhenver. Defter-e evvel. Dimah yayınları.
• Tabrizli, K. (2012). Divan. (Haz. Paşa Kerimov). Elm ve Tahsil yayınları.
• Terbiyet, M. (1987). Danişmendan-i Azerbaycan. Azerneşr yayınları.