Kâtip Çelebi’de Organik Devlet Kuramı Hakkındaki Görüşler Üzerine bir Değerlendirme

Yıl 2013, Sayı: 1 - AKADEMİK TARİH VE DÜŞÜNCE DERGİSİ- Academic Journal of History and Idea, 27 - 36, 01.06.2013

İlker Er

Öz

Bu makalede Kâtip Çelebi’de organik devlet kuramını inceleyen çalışmalar ele alınmakta ve bu
çalışmalardaki görüşler birbiriyle karşılaştırılmaktadır. Ayrıca konu üzerine genel bir değerlendirme
yapılmaktadır. İlk olarak Düstûru’l-Amel li Islâhi’l-Halel adlı eserinden yola çıkarak Kâtip Çelebi’de organik
devlet kuramı açıklanmakta, sonrasında bunu konu alan çalışmalar sıralanmaktadır. Başlıca tartışılan sorunsallar
organik devlet kuramı açısından Kâtip Çelebi ve İbn Haldun’un görüşlerinin benzerlikleri ve ayrılıkları,
Kınalızade Ali Çelebi’nin Kâtip Çelebi üzerindeki olası etkisidir.

Anahtar Kelimeler

Kâtip Çelebi, Organik Devlet, Düstûru’l-Amel li Islâhi’l-Halel, İbn Haldun, Kınalızade Ali Çelebi, Osmanlı Devleti

An Evaluation on the Views About the Theory of Organic State of Kâtip Çelebi

Öz

In this article, the works examining the theory of organic state of Kâtip Çelebi are under debate and the
views in those works are compared to each other. Also an overall evaluation on the subject is made. Firstly,
based on his piece entitled Düstûru’l-Amel li Islâhi’l-Halel, the theory of organic state of Kâtip Çelebi is
explained and later the works which examined that are indicated. The main questions discussed are the
similarities and differences of Ibn Khaldun’s and Kâtip Çelebi’s views about the theory of organic state and the
possible influence of Kınalızade Ali Çelebi on Kâtip Çelebi.

Anahtar Kelimeler

Kâtip Çelebi, Organic State, Düstûru’l-Amel li Islâhi’l-Halel, Ibn Khaldun, Kınalızade Ali Çelebi

Kaynakça

• ADIVAR, Adnan, 1991, Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• AKSOY, Hasan, 2002, “Kınalızâde Ali Efendi”, DİA (Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi), c.25, s.416-7. ARSLAN, Ahmet, 1997, İbn Haldun’un İlim ve Fikir Dünyası, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara. FARABİ, 1990, El-Medînetü’l-Fâzıla (Çev. Ahmet Arslan), Vadi Yayınları, Ankara.
• FINDIKOĞLU, Z. Fahri, 1953,“Türkiye’de İbn Haldunizm”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, İstanbul, s.153-163. FLEISCHER, Cornell, 1983, “Royal Authority, Dynastic Cyclism, and Ibn Khaldunism in Sixteenth Century Ottoman Letters, Journal of Asian and African Studies, 18/3-4, s.198-220.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyib, 1991, “XVII. Asırda Osmanlı Devleti’nde Islahat İhtiyaç ve Temayülleri ve Kâtip Çelebi”, Kâtip Çelebi, Ankara, s. 197-218.
• GÖKYAY, Orhan Şaik, 1994, “Düstûrü’l-Amel”, DİA, c.10, s.50-1.
• GÖKYAY, Orhan Şaik, 2002, “Kâtib Çelebi”, DİA, c.25, s.36-40.
• HASSAN, Ümit, 1998, İbn Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul.
• İBN HALDUN, 1986, Mukaddime (Çev: Zakir Kadiri Ugan), c.1, Maarif Basımevi, İstanbul.
• KARLIĞA, Bekir - KAÇAR, Mustafa (editörler), 2009, Doğumunun 400. Yıldönümünde Kâtip Çelebi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• KÂTİP ÇELEBİ, Düstûru’l-Amel li Islâhi’l-Halel (Ayn Ali Efendi’nin Kavânîn-i Âl-i Osmân der Hülasâ-i Mezâmîn-i Dîvân adlı eseriyle birlikte s.119-139), İstanbul 1280 (hicri).
• KINALIZADE ALİ ÇELEBİ, 2007, Ahlâk-ı Alâî (Haz. Mustafa Koç), Klasik Yayınları, İstanbul.
• KUNT, Metin, 1977, “Derviş Mehmed Paşa, Vezir and Entrepreuner: A Study in Ottoman-Political-Economic Theory and Practice”, Turcica, 9/1, s.197-214. NASIRUDDİN TUSİ, 2007, Ahlâk-ı Nâsırî (Çev. Anar Gafarov, Zaur Şükürov), Litera Yayınları, İstanbul.
• OKUMUŞ, Ejder, 2008, Osmanlı’nın Gözüyle İbn Haldun, İz Yayıncılık, İstanbul.
• OKTAY, Ayşe Sıdıka, 2005, Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâî, İz Yayıncılık, İstanbul.
• ÖZ, Mehmet, 1997,Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumcuları, Dergah Yayınları, İstanbul.
• ÖZ, Mehmet, 1999, “Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi: Tarihi Temeller ve Ana İlkeler” İslami Araştırmalar Dergisi, 12/1, s.27-33.
• PLATON, 2013, Devlet (Çev. Sabahattin Eyüboğlu-M.Ali Cimcoz), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• SUZUKİ, Tadaşi, 1987, “Osmanlılarda Organik Bir Yapı Olarak Toplum Görüşünün Gelişmesi”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 14/4, s. 373-396.
• ŞEMSEDDİN SAMİ, 1999, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul.
• ULUDAĞ, Süleyman - GÖRGÜN, Tahsin – KOZAK, İbrahim Erol – TOMAR, Cengiz, “İbn Haldun”, DİA, c.19;20, s.538-555;1-12. UNAN, Fahri, 2004, İdeal Cemiyet, İdeal Devlet, İdeal Hükümdar: Kınalızâde Ali’nin Medîne-i Fâzılası, Ankara.
• UYGUN, Oktay, 2008, İbn Haldun’un Toplum ve Devlet Kuramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, 1991, “Kâtip Çelebi ve Fikir Hayatımız”, Kâtip Çelebi, TTK Yayınları, Ankara, s. 177-193.
• YURTOĞLU, Bilal, 2009, Kâtip Çelebi, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara.