Türkçü Bir Alim: Bursalı Mehmet Tahir Efendi

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 14, 325 - 350, 30.05.2018

Fazilet Pınar Kocaoğlu Uyur , Yaşam Karaçay

Öz

Dinler,
diller, kültürler tarih boyunca vardır. Fakat, milliyetçilik kavramı Fransız
İhtilalinden sonra ortaya çıkmıştır ve bu insanlık tarihi için yeni
sayılabilecek bir kavramdır. 19. yüzyıla gelindiğinde artık Osmanlı Devleti
çeşitli dil ve dinden insanları barındıran bir toplum olmaktan çıkmıştır.Hızlı
toprak kayıpları ve azınlık isyanları Osmanlı Devleti dahilindeki Türk unsuruda
etkisi altına almıştır.Dünyanın yeniden şekillendiği 19. yüzyılın sonunda doğan
Bursalı Mehmet Tahir Bey “Türk kimdir?” sorusundan yola çıkarak Türk tarihi
için çok kıymetli çalışmalar yapmış bir âlimdir. Bursalı Mehmet Tahir Bey
Türklerin geçmişte bilim ve sanat alanlarında yaptıkları katkıları ortaya
çıkaran çalışmalara imza atmıştır.Türk milliyetçiliği Ziya Gökalp ve Yusuf
Akçura gibi isimlerle özdeşleşmişken onlardan çok daha önce benzer fikirleri
öne süren Bursalı Mehmet Tahir Bey ise hak ettiği ilgiyi görmemiştir ve Türk kültür
hayatındaki önemli yerine rağmen bugün adeta unutulmuştur. Çalışmamız
aracılığıyla bu ilim adamının Türk milliyetçiliği fikriyatı içindeki yerini ortaya
koymak; hayatını ve eserlerini gün yüzüne çıkarmak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bursalı Mehmet Tahir, Türkçülük, Milliyetçilik, Türk tarihi, 19. Yüzyıl

A Turkist Scholar: Bursalı Mehmet Tahir Efendi

Öz

There  are religion, language and culture
throughtout history. But the concept of nationalism emerged after the French
Revolution and this is a new concept for human history. In the nineteenth
century, the Ottoman State was  not a
society containing people of different languages and religions.Rapid land
losses and minority rebellions have also affected Turks within the Ottoman
State.

Bursalı
Mehmet Tahir, borned at the end of the 19th century when the world has been
reshaped, is a scholar who makes very valuable work about Turkish history by
starting from the question that; “Who is a Turk?”. Bursalı Mehmet Tahir
undertook the work to reveal Turks' contributions in science and arts in the
past.

            While Turkish nationalism became identical with Ziya
Gökalp and Yusuf Akçura; Bursalı Mehmet Tahir did not take enough attention
that he deserve even though he had suggested similar ideas long before and
despite of their importance in Turkish cultural life they are almost forgotten.
Through our present work we intend to find out these intellectual place among
other thinkers in respect to Turkish nationalistic ideology and reveal hidden
aspects of their life and works.

Anahtar Kelimeler

Bursalı Mehmet Tahir, Turkism, Nationalism, Türkish History

Турецкий ученный бурсали Мехмет Таир

Öz

Религии,
языки и культуры существовали на протяжении всей истории. Однако после
Французской революции появилось понятие «национализма», которое стало новой концепцией в истории
человечества. С наступлением 19-го века Османская империя уже была не просто
обществом, объединяющим людей разных языков и религий. Стремительная потеря
земель и восстания меньшинств тоже повлияли на турок внутри Империи.  Бурсали Мехмет Таир, родившийся в конце 19-го
века в изменившемся мире, стал тем учёным, который внёс значительный вклад в
историю Турции, задавшись вопросом: «Кто такой турок?». В своих работах он
раскрыл вклад турок в области науки и искусства в прошлом. В то время как
турецкий национализм стал ассоциироваться с именами Зии Гёкальп и Юсуфа Акчура,
сам Бурсали не получил внимания, которое заслуживал, хотя выступил со своими идеями намного раньше. Сегодня
они, не смотря на важность для культурной жизни Турции, почти забыты.
Посредством нашей работы мы хотим обозначить место этого учёного в идеологии
турецкого национализма и показать скрытые аспекты его жизни и работ. 

Anahtar Kelimeler

Бурсали Мехмет Таир, пантюркизм, национализм, история Турции

Kaynakça

• AKÇURA, Yusuf, 2009, Türk Yılı 1928, Hazırlayan; Arslan Tekin, Ahmet Zeki İzgöer, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• AKŞİN, Sina, 1993, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• AKÜN, Ömer Faruk, 1989, “Ahmet Vefik Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.II, s.143-157.
• _________________, 1992, “Bursalı Mehmet Tahir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.VI, s.452-461.
• ALAETTİN, İbrahim, 1963, Meşhur Adamlar, Sedat Simavi Yayınları, İstanbul.
• BLEDA, Mithat Şükrü, 1993, İmparatorluğun Çöküşü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• BURSALI, Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, Hazırlayan: Ali Fikri Yavuz, İsmail Özen, Meral Yayınevi, İstanbul.
• _________, 1314, Türklerin Ulum ve Fünuna Hizmetleri, İkdam Matbaası, İstanbul.
• CEBESOY, Ali Fuat, 1967, Sınıf Arkadaşım Atatürk, Baha Matbaası, İstanbul.
• GÖKALP, Ziya, 2012, Türkçülüğün Esasları, Hazırlayan: İsmail Acar, Liva Yayınları, Balıkesir.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki, 1931, Melamilik ve Melamiler, Devlet Matbaası, İstanbul.
• İNALCIK, Halil, 1992,“Bursa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.6. , s. 444-449. KÖKTÜRK, Milay, 2012, “Milliyetçi Düşüncenin Dünü ve Bugünü Üzerine”, Türk Yurdu, C.32, Sayı 295, Tutibay Yayınları, Ankara, s.320-325.
• KÖPRÜLÜZADE, Mehmed Fuad, 1329, “Bursalı Mehmet Tahir”, Türk Yurdu, C.2. Tutibay Yayınları, s.404-410.
• KÖSOĞLU, Nevzat, “Milliyetçilik ve Türk Milliyetçilik Fikrinin Doğuşu”, Türk Yurdu, Tutibay Yayınları, C.19, Sayı 131-141.
• KURAN, Ercüment, “Dünyada Milliyetçiliğin Doğuşu ve Gelişmesi”, Türk Yurdu, C.19, S. 139-141.
• ORKUN, Hüseyin Namık, 1977, Türkçülüğün Tarihi, Köymen Yayınları, Ankara.
• ORTAYLI, İlber, 2011, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, İstanbul.
• __________, 2011, Tarihimiz ve Biz, Timaş Yayınları, İstanbul.
• SAFA, Peyami, 1996, “Ziya Gökalp ve Durkheim”, Türk Yurdu, Sayı 103, Ankara 1996.
• ŞAYLAN, Gencay, 1983, “Milliyetçilik İdeolojisi ve Türk Milliyetçiliği”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, V.7, İstanbul.
• TUNAYA, Tarık Zafer, 1988, Türkiye’de Siyasal Partiler, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul.
• TÜRKÜN DOSTOĞLU, Neslihan, 2001, Osmanlı Döneminde Bursa 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Bursa Fotoğrafları, Akmed Yayınları, İstanbul.
• VAHYİ, Muallim, 1334, Müslümanlık ve Türklüğü Yükseltmeye Çalışanlar; Bursalı Mehmet Tahir Bey, Matbaa-i Orhaniye, İstanbul.
• YAVUZ, Fikri, ÖZEN, İsmail, 1972, “Hazırlayanın Önsözü”, Osmanlı Müellifleri, Meral Yayınevi, İstanbul.