ФУНДУК: ОДНО ИЗ ЛИДИРУЮЩИХ МЕСТ В МИРЕ ПРИНАДЛЕЖАЮЩИЙ ТУРЕЦКОЙ РЕСПУБЛИКИ ПО ПРОИЗВОДСТВУ И ПРОДАЖЕ (1923-1950)

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 18, 182 - 209, 23.12.2018

Nadir Yurtoğlu

Öz

Темой статьи является производство и экспорт фундука, ее
влияние на экономику Турции с первых лет Республики до 1950-х годов. Исследование ограничено производством и торговлей лесными
орехами (1923-1950) в начальном периоде Республики. Производство и экспорт
фундука в Турецкой Республике, ее влияние на экономику Турции представлено по
статистическими отчетами. Источниками для исследования выбраны Документы
Республиканского Государственного Архива, из официальных публикации;
бюллетени  Великого Национального
Собрания Турции (ВНСТ), законы и записные журналы, статьи из Официального
Вестника Турецкой Республики,  из
журналов по  сельскому хозяйства и
экономики того периода периодического издания. В разработке  темы рассмотрены и проанализированы
данные по производству  фундука и торговли в мировом масштабе,
контракты Турции с мировыми производителями того периода.
Результаты,
полученные в этом
исследовании: В соответствии с Законом № 407 от 6 февраля 1924 года, изданным
сразу после провозглашения Республики, Гиресун, Орду и Трабзон, а после и провинция Борчка региона Ризы и Артвина были включены в сферу производства лесных
орехов. После слияния пяти кооперативов 28 июля 1938-го года был создан Кооперативный Союз Производства и Продажи Фундука  (Fiskobirlik), в результате этого  цены на фундук
стабилизировались. Для экспорта фундука были приняты соответствующие нормы.
После всех этих принятых мер, также на почве благоприятных климатических и
земельных ресурсов страны, площадь выращивания, производства и экспорта лесных
орехов вышла на первое место в мире и внесла значительный вклад в национальную
экономику.

Anahtar Kelimeler

Фискобирлик, Крупные орехи, Гиресун, Производство лесных орехов

Türkiye Cumhuriyeti’nin Üretimi ve Ticaretiyle Dünyada En Önde Yer Alan Mahsulü: Fındık (1923-1950)

Öz

Cumhuriyetin
ilk yıllarından 1950’ye kadar olan dönemde Türkiye’de fındık üretimi ve
ihracatı ile bunun ekonomiye olan yansımaları makalenin konusunu teşkil
etmektedir. Çalışma, Cumhuriyetin ilk döneminde fındık üretimi ve ticareti
(1923-1950)
ile sınırlandırılarak tek dönem dâhilinde ele alınmıştır. Türkiye
Cumhuriyeti’nde fındık üretimi ve ticaretinin ekonomiye olan yansımaları
sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini,
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet
Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti
Resmi Gazetesi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan tarım ve ekonomi
dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, dönemin Türkiye’si
ile dünyanın fındık üretimi ve ticareti alanında yaşanan gelişmeleri göz önüne
alınarak gerekli değerlendirilmelerde bulunulmuştur. Çalışmada elde edilen
sonuç şudur: Cumhuriyetin ilanından hemen sonra çıkarılan 6 Şubat 1924 tarih ve
407 sayılı Kanun ile Giresun, Ordu ve Trabzon’dan sonra Rize ve Artvin’in
Borçka kazası da fındık üretim kapsamına alınmıştır. Akabinde beş kooperatifin
birleşmesiyle 28 Temmuz 1938’de kurulan Fındık Tarım Satış Kooperatifleri
Birliği (FİSKOBİRLİK) sayesinde fındık fiyatları istikrara kavuşmuştur. Fındık
ihracatının denetimine dair çıkarılan tüzüklerle de fındığın standardizasyonuna
özen gösterilmiştir. Gerçekleştirilen bu çalışmalara ülkenin iklim ve arazı
imkânlarının elverişliliğinin de dâhil edilmesiyle fındığın yetişme alanı,
üretimi ve ihracatı artarak dünyada ilk sıraya yerini almasıyla milli ekonomiye
önemli katkılar sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fiskobirlik, Tombul Fındık, Giresun, Fındık Üretimi

The Worldwide Top Product of the Republic of Turkey in Terms of Production and Trade: Hazelnut (1923-1950)

Öz

This study deals with
hazelnut production and export in Turkey from the early years of the Republic
to 1950 and their reflections on economy. The study is limited to and addressed
in a single period:  hazelnut production
and trade in the early period of the Republic (1923-1950). The reflections of hazelnut production and trade in the Republic of
Turkey on economy have been evaluated based on numeric data. The source
materials of the study are Presidency Republic archive documents and official
publications such as Grand National Assembly of Turkey (TBMM) proceedings of
memorandum, laws, journals of official reports, Republic of Turkey official
gazette, and articles from agriculture and economy magazines of the period. The
relevant evaluations have been made considering the developments in hazelnut
production and trade in Turkey and in the world in that period. The study has
found out that Rize and Borçka district of Artvin were included in the coverage
area of hazelnut production after Giresun, Ordu, and Trabzon pursuant to the
law dated 6 February 1924 and numbered 407, which was introduced immediately
after the proclamation of the Republic. Hazelnut prices firmed thanks to
Hazelnut Agriculture Sales Cooperatives Union (FISKOBIRLIK), which was established
on 28 July 1938 with the merger of five cooperatives. Attention was paid to the
standardization of hazelnut through regulations concerning the inspection of
hazelnut export. The convenience of Turkey’s climate and land conditions for
hazelnut production besides the above-mentioned efforts increased the
cultivation area, production, and export of hazelnut and made it rank first in
the world, thereby making considerable contributions to the national economy.

Anahtar Kelimeler

Fiskobirlik, Plump hazelnut, Giresun, Hazelnut production

Kaynakça

• BERKİN, M. S., “Tarım Satış Kooperatifleri”, Karınca 1, sy.11-12 (1935): 3. DOĞUKAN, S. R, “Türk Fındığının Rakipleri”, İktisadi Yürüyüş 5, sy. 60 (1942: 15, 21. KIZILKAYA, O., “XX. Yüzyıl Başlarında Türkiye’de Fındık Üretimi ve Ticareti”, Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi 2, sy. 2 (2018): 119-129. KONANÇ, E., “Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği Parçalanmalı mı ?”, İktisadi Yürüyüş 7, sy. 148 (1946): 8, 17. _________, “Fındık T. S. Kooperatifleri Müstahsili”, İktisadi Yürüyüş 8, sy. 183 (1947): 12, 18. ÖĞÜTÇÜ, H., “Fındık Ziraatımız”, Ziraat Dünyası, sy. 48-49 (1954): 4. PEKER, K., “Karadeniz Bölgesinde Fındık Tarım Satış Kooperatifleri”, İktisadi Yürüyüş 5, sy. 55 (1942): 16.