Türk ve Slav Kültüründe Siyah Renk

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 18, 269 - 292, 23.12.2018

Behiye Asude Özcan

Öz

Renkler
gözümüzün alabildiği her yerdedir ve çeşitlilikleri sayesinde hayatımızı
sıradanlıktan çıkararak farklı bir anlam katar. Kişilik analizinde
yararlanılan, duygu ve düşünceleri daha rahat aktarmayı sağlayan, insan
fizyolojisi ve psikolojisi üzerinde olumlu ve olumsuz etkilere sahip olan
renkler, kültürün de vazgeçilmez bir parçasıdır. Eski zamanlardan itibaren
toplumların kültüründe renklerin çeşitli çağrışımlar yaptığı ve sembolik
anlamlara sahip olduğu bilinmektedir. Renk algısına bağlı olarak yapılan bu çağrışımlar
ve renklerin sembolize ettiği anlamlar yaşam biçimi, dil, din, oluşturan
unsurlarda önemli bir rol oynamış ve toplumların düşünce yapıları, tercihleri,
alışkanlıkları, korkuları ya da yasak olarak kabul ettikleri normlar hakkında
fikir sahibi olabilmek açısından kılavuz vazifesi görmüştür. Ancak her kültürde
renkler her zaman aynı anlamları taşımaz ya da aynı çağrışımları yapmaz. Her
kültür için renk, içinde farklı anlamlar barındıran bir kavramdır. Bu makalede Slav
ve Türk halklarının kültüründe ‘siyah renk’ kavramının karşılaştırmalı analizi
sunulmuş ve yapılan çalışmaya dayanarak siyah renkle ilgili bazı özelliklerin her
iki kültürde de benzerlik gösterdiği, bazı özelliklerin ise bir kültürde
olduğu, ancak diğer kültürde yer almadığı sonucuna varılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Renk, kültür, çağrışım

Black Color in Turkic and Slavic Culture

Öz

Colors
are everywhere as far as the eye can see and due to their diversity they bring
our lives of the ordinary and give different
meaning to it. Colors, which are used in character
analysis of human beings, enable to convey feelings and thoughts more easily, have
positive and negative effects on psychology and physiology are also an
irreplaceable part of the culture. From ancient times, it is known that colors evoke
various associations and have symbolic meanings in the culture of societies. These
associations which arise depending on color perception and the meanings that
the colors symbolize have played an important role in the lifestyle, language,
religion, customs and traditions, beliefs, material and moral values, in other
words, in culture-making elements and served as a guide in terms of having an opinion
about mentality, preferences, habits, fears of societies or norms that are accepted
as prohibited. But in every culture, colors do not always have the same
meanings or evoke the same associations. Color for each culture is a concept,
which contains different meanings. This article makes a comparative analysis of the concept of ‘black color’
in the cultures of Slavic and Turkic people. Based on the study, we
came to conclusion that some features of black color resemble in both cultures
and some features exist in one culture but not in the other. 

Anahtar Kelimeler

Color, culture, association

Черный цвет в славянской и тюркской культурах

Öz

Цвета
есть повсюду, насколько может видеть
глаз и благодаря их разнообразию, они выводят нашу жизнь из обыденности и придают ей иной смысл.
Цвета, которые используются в анализе характера человекa, облегчают передачу чувств и
мыслей и оказывают
положительное и отрицательное влияние на физиологию и психологию, также
являются незаменимой частью культуры. С древних времен известно, что цвета
вызывают различные ассоциации и имеют символические значения в культуре
обществ. Эти ассоциации,
возникающие в зависимости от восприятия цветов и значения, символизирующие цвета, сыграли важную роль в образе жизни, языке, религии, обычаях, традициях,
верованиях, моральных и
материальных ценностях, то есть в
элементах, составляющих культуру, и послужили
руководством к созданию мнения о менталитете, предпочтениях,
привычках, страхах
обществ или нормах, которые принимаются
как запрещенные. Однако
в каждой культуре цвета не всегда имеют одинаковые значения или вызывают одни и те же ассоциации. Цвет, для
каждой культуры - понятие, которое содержит разные значения. В данной статье дан сопоставительный анализ концептa «черный цвет» в культурах славянского и тюркского
народов. На основании
проделанной работы мы пришли к выводу, что некоторые
особенности черного цвета имеют
сходство в обоих культурах, а некоторые особенности существуют
в одной культуре и отсутствуют в
другой культуре.

Anahtar Kelimeler

цвет, культура, aссоциация

Kaynakça

• SALMAN, F., ‘‘Günümüzde Rize ve Civarında Görülen Geleneksel Giysiler’’, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, sy. 19 (2007): 177-202. SALMAN, F., ‘‘Mardin Geleneksel Giysilerinin Özellikleri’’, Sanat Dergisi, sy. 11 (2007): 45-52. ŞAHİNLER, N., Siyah ve Yeşil Kur’an’da Renk Sembolizmi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2010. ŞENOCAK, E., ‘‘Köroğlu Destanı’nda Simgesel Değerler’’, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları: 9, 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 17-18 Ekim 2009, Bolu, 618-634. TATLILIOĞLU, D., ‘‘Türkmen Irımları (Halk İnançları)’’, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4, sy. 1 (2000): 151-166. ТOLSTAYA, S.M., ‘‘Тraur’’, Slavyanskiye drevnosti 5, Rossiyskaya akademiya nauk, İnstitut slavyanovedeniya, Moskva: Mejdunarodniye otnosheniye, 2012, 312-317.