Memorıes of A Brıtısh Offıcer Who is A Prisoner of Kûtü’l-Amâre War and Observations of Him About Anatolia

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 433 - 472, 05.07.2019

Hadi Belge Sibel Erbaş

Öz

In World War I, especially in the
aftermath of the Kûtü’l-Amâre Victory, the situation of many British soldiers
who were captured was the subject of curiosity. In the studies on the subject,
in addition to archival documents, memories sometimes were used.Although they
are not accepted as reliable sources in terms of history,The memories sometimes
were used are important for confirming some information and developing new
perspectives. The memoirs the subject of this work, belongs to the British
officer Captain Forbes Adam.  Adam fought
together General    T ownshend
in the defense of the Selmanpak War and Kûtül-Amâre, with the troops, largely
composed of Indian soldiers and known as the 7th Hariana Lancers. In this
study, the details of the above-mentioned battles will be explained by the
captain Forbes, and Forbes Adam's journey from Iraq to Anatolia and his
experiences in prison camps in Çankırı, Kastamonu and Yozgat where he stayed
for nearly thirty months, and British officers and soldiers’attempts to escape
from these camps, their observations and analyzes about the Ottoman society,
culture and Ottoman officers and observations on Anatolia took place. Thus,
some comparative evaluations were made on the subject by taking into
consideration the studies so far.

 

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, World War I, Kûtü’l-Amâre, The British prison camps, Captain Forbes Adam C. A.

Kûtü’l Amâre Esiri Bir İngiliz Subayın Anıları ve Anadolu’ya Dair Gözlemleri

Öz

I. Dünya Savaşı’nda, bilhassa Kûtü’l-Amâre
Zaferi sonrasında ele geçirilen çok sayıdaki İngiliz askerinin durumları araştırmacıların
merak konusu olmuştur. Konu üzerinde yapılan çalışmalarda, arşiv belgelerinin
yanı sıra zaman zaman hatıratlardan da yararlanılmıştır. Hatıratlar tarih ilmi
açısından güvenilir kaynak addedilmemiş olsalar da bazı bilgilerin teyit
edilmesi ve yeni bakış açıları geliştirmek bakımından önem arz etmektedirler. Bu
çalışmada bahse konu olan hatırat, İngiliz ordusunda büyük kısmı Hintli askerlerden
oluşan ve 7. Hariana Lancers adını
taşıyan süvari bölüğü ile Selmanpak Savaşı’nda ve Kûtü’l-Amâre’nin savunmasında
General Townshend ile birlikte mücadele vermiş olan İngiliz subayı Yüzbaşı
Forbes Adam’a aittir. Bu çalışmada Yüzbaşı Forbes’ın kaleminden yukarıda
belirtilen savaşlara dair detaylar aktarılmış, Forbes Adam’ın Irak’tan
Anadolu’ya uzanan yolculuğu ve yaklaşık otuz ay kadar kaldığı Çankırı,
Kastamonu ve Yozgat’taki esir kamplarında yaşadıkları, İngiliz subay ve
askerlerinin bu kamplardan kaçma girişimleri, Osmanlı toplumuna, kültürüne ve
Osmanlı subaylarına dair tespit ve tahlilleri ile Anadolu’ya dair gözlemleri yer
almıştır. Böylece belirtilen konularda bu zamana kadar yapılan çalışmalar da
dikkate alınarak bazı mukayeseli değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı, Kûtü’l-Amâre, İngiliz esir kampları, Yüzbaşı Forbes Adam C. A

Мемуары пленного в Кут-эль-Амаре английского офицера и его анатолийские наблюдения

Öz

Судьба английских военных,
взятых в плен во времена Первой мировой войны, в частности в осаде
Кут-эль-Амары, нередко вызывала интерес у исследователей. Помимо архивных
документов, в исследовании использовались также и мемуары. Хотя мемуары не
входят в разряд достоверных источников с точки зрения исторической науки, они
бесценны для подтверждения некоторых данных и формирования нового угла зрения
на то или иное событие. В данной статье исследуются мемуары английского офицера
капитана Форбс Адама, принимавшего участие в битве при Сельманпак и обороне
Кут-эль-Амара вместе с генералом Таунсендом в рядах 7-ой конной дивизии (7^th Hariana
Lancers)
Британской армии, состоящей в большинстве своем из индийских военнослужащих.
Здесь, капитаном Форбсом передаются детали вышеупомянутых битв, дается описание
путешествия из Ирака в Анатолию, а также рассказывается о жизни в лагерях для
военнопленных в Чанкыры, Кастамону и Йозгат, где он провел около тридцати
месяцев своей жизни, о попытках побега из этих лагерей английских офицеров и
солдат, дается характеристика османского общества, культуры, османских
офицеров, а также наблюдений об Анатолии. В данной работы был проведен
сравнительный анализ событий с учетом уже проведенных подобных
исследований.       

Anahtar Kelimeler

Османское государство, Первая мировая война, Кут-эль-Амар, английские лагеря военнопленных, капитан Форбс Адам Ч.А.

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Dahiliye, Emniyet-i Umumiye, 5. Şube (DH.EUM.5.ŞB). D:76, G:12.
• Dahiliye, Emniyet-i Umumiye, 6. Şube (DH.EUM.6.ŞB). D:20, G:24. D:21, G:18.
• Dahiliye, Şifre Kalemi (DH.ŞFR). D:576, G:78. D:584, G:50. D:63, G:147. D:64, G:185. D:71, G:120. D:90, G:132.
• Hariciye Nezareti, Siyasi (HR.SYS). D:2203, G:6. D:2223, G:46. D:2226, G:65.
• D:2228, G:30. D:2228, G:5. D:2236, G:2.
• Gazeteler
• FORBES Adam, C. A., “Thirty Months In The Hands Of The Turks”, The Sunday Post, 12 January 1919, 18.
• FORBES Adam, C. A., “Thirty Months In The Hands Of The Turks”, The Sunday Post, 19 January 1919, 12.
• FORBES Adam, C. A., “Thirty Months In The Hands Of The Turks”, The Sunday Post, 26 January 1919, 13.
• FORBES Adam, C. A., “Tewfik Bey The Turkish Profiteer”, The Sunday Post, 2 Fabruary1919, 12.
• FORBES Adam, C. A., “The Downfall of Tewfik Bey”, The Sunday Post, 9 Fabruary1919, p.12.
• FORBES Adam, C. A., “Brigands Rescue British Officers”, The Sunday Post, 16 Fabruary1919, 12. FORBES Adam, C. A., “Captain Forbes Amazing Advantures”, The Sunday Post, 23 Fabruary1919, 12.
• FORBES Adam, C. A., “The Seven Wives Of Sami Bey”, The Sunday Post, 2 March1919, 12.
• FORBES Adam, C. A., “Turkish Miser’s Amusing Cantrips”, The Sunday Post, 9 March1919, 12.
• FORBES Adam, C. A., “Twenty-six Officers Espace From Turkish Prison”, The Sunday Post, 16 March1919, 12.
• Kitap ve Makaleler
• AKKOR, M., “I. Dünya Savaşı’nda Anadolu’daki İngiliz Esirleri ve Esir Kampları”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2013.
• AKKOR, M., “I. Dünya Savaşı Döneminde Bir İngiliz Esir Gazetesi: Afyonkarahisar”, Social Science Studies, 5, sy. IV, (2017): 435-448.
• ARI, K., “Kutü’l-Amâre Kuşatmasında İngiliz Ordusu’nda İaşe Sıkıntısı ve Alınan Önlemler”, Kûtü’l-Amâre Zaferi’nin 100. Yılı Münasebetiyle Nisan 2016’da Mardin’de Düzenlenen, I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu-Bildiri Kitabı (Yay. Haz. Orhan Neçare), Ankara: Sarıyıldız Ofset Yayını, 2016, 321-336. ASLAN, M. Y., “Savaş Hukukunun Temel Prensipleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, sy.79 (2008): 235-274.
• BAYUR, Y. H., Türk İnkılabı Tarihi, C. III, Ks. 3, Ankara: Türk Tarih Kuru¬mu Yayını, 1983.
• DEMİR, E., “Kutü’l-Amâre’de Esir Alınan İngiliz Birlikleri ve Esirlerin Durumları”, Kûtü’l-Amâre Zaferi’nin 100. Yılı Münasebetiyle Nisan 2016’da Mardin’de Düzenlenen, I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu-Bildiri Kitabı (Yay. Haz. Orhan Neçare), Ankara: Sarıyıldız Ofset Yayını, 2016, 127-153.
• ERDEM, U., “Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki İngiliz Esirler: İki Esir Kampı (Afyon ve Gediz) ve İki Esir Gazetesi (Afyonkarahisar ve Gediz Gazeteleri)”, Journal Of Social And Humanities Sciences Research, 4, sy.14 (2017): 1696-1709. KAŞIYUĞUN, A., “I. Dünya Savaşı’nda Esirler Meselesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Journal of History and Future, 4, sy.1 (2018): 74-98.
• KÜÇÜKVATAN, M., “İngiliz Basınında Osmanlının Kutü’l- Amare Zaferi,” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi-Journal Of Modern Turkish History Studies, XIII, sy.26 (2013): 55-85.
• METİN, B., “Türk Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Kutü’l-Amâre Zaferi”, Kûtü’l-Amâre Zaferi’nin 100. Yılı Münasebetiyle Nisan 2016’da Mardin’de Düzenlenen, I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu-Bildiri Kitabı (Yay. Haz. Orhan Neçare), Ankara: Sarıyıldız Ofset Yayını, 2016, 97-126.
• SAKA, A., “Irak Cephesinde Türk-İngiliz Mücadelesi ve Kutü’l-Amare’den Aksaray’a İngiliz Esirleri”, The Journal of Academic Social Science, 4, sy.35 (2016): 688-697.
• ŞAHİN, H., “Bir İngiliz-Türk Savaşında Hintli Askerler: Kût’ül-Amâre’de Sosyal Bir Dram”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, IV, sy. XIII, (2017): 1-23.
• ŞAHİN, K. F., “İngiliz Arşiv Belgelerine Göre I. Dünya Savaşı Yıllarında Afyonkarahisar Üsera Garnizonu’ndaki İngiliz Esirler”, Atatürk Ü., Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sy. 56 (2016): 1255-1307.
• ÖZÇELİK, M., “Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki Yabancı Esirler”, Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Üniversitesi, 2010.
• ÖZEL A., “Esir”, İslâm Ansiklopedisi, 382-389, Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayını, 1995.
• TOWNSHEND, V. F. C., Mezopotamya Seferim: Kurna, Kutü’l-Amare ve Selmanıpak Muharebeleri (Çev. Gürol Koca), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, 2012.
• TÜRKMEN, Z., “Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve 101. Yılında Kutü’l-Amare Zaferi”, Türk Dünyası Araştırmaları, 116, sy. 228 (2017): 63-98.
• UCA, A., “1915 Yılında Yayımlanan Bir Üsera Talimatnamesi ve Düşündürdükleri”, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, sy.3 (2003): 169-184. ÜZEN, İ., “Türklerin Kut’ül-Amare Kuşatması Sırasında İngiliz Ordusunda Bulunan Hintli Askerlerin Tutumu (Aralık 1915 - Nisan 1916)”, Akademik Bakış, 2, sy. 3 (2008): 81-102.
• ÜZEN, İ., ve ÖZCAN Ş. M., “Bir Kut’ül- Amare Esirinin (Binbaşı E.W.C. Sandes) Yozgat Günleri (1916-1917)”, Uluslararası Bozok Sempozyumu (5-7 Mayıs 2016), 2016, 2: 132-144.