Before The Seljuks: Khorasan’s Role In The Relations Between Inner Asia And Iranic Tribes

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 473 - 494, 05.07.2019

Yunus Arifoğlu

Öz

In the antiquity and middle ages Khorasan, was in an advantageous position due to his
ties with different geographical regions. The inhabitants of many regions emigrated to
Khorasan. In the historical process, Khorasan became a struggle scene between the Turkish
and Iranian tribes. Therefore, in ancient times, the region changed hands frequently between
the two countries. Together with Islam, the struggle between nations or authorities in two
geographical regions continued. In this study, the boundaries of Khorasan were first
determined. The importance of the region and the struggles on this axis are examined through
both modern literature and main sources. In this study, relations between nations in two
geographical regions will be examined. Then, the struggles that will continue in the Umayyad
and Abbasid period will be discussed. The study will end with the arrival of the Seljuks in
Khorasan. The purpose of this study is to reveal the dominant forces in Khorasan. And to
determine which nations have a say in the region.

Anahtar Kelimeler

Khorasan, Turk, Persian, Islam, Relationships

Selçuklu Öncesinde: İç Asya Ve İran Kavimleri Arasında Yaşanan İlişkilerde Horasan’ın Rolü

Öz

Eski ve Ortaçağ’da Horasan, farklı coğrafyalarla kurmuş olduğu bağ sebebiyle avantajlı
konuma sahip bir bölgede yer almaktaydı. Coğrafî özelliklerinden dolayı bölge, hem barınanlara
yurt hem de dışarıdan göçü çekebilecek bir cazibeye sahipti. Tarihsel süreç içerisinde Horasan,
Türk ve İran’lı boylar arasında bir mücadele sahnesi haline gelmiştir. Bu sebeple Eskiçağ’da
bölge, ya sık sık her iki millet arasında el değiştirmekteydi veya paylaşılarak idare edilmekteydi.
İslâmiyet’le birlikte de iki coğrafyadaki milletler veya otoriteler arasında mücadele devam
etmiştir. Bu çalışmada öncelikle Horasan’ın sınırları belirlenmiştir. Bölgenin önemi ve bu
eksende gerçekleştirilen mücadeleler hem modern literatür hem de ana kaynaklar üzerinden
irdelenmiştir. Çalışmada, İslâmiyet öncesinde iki coğrafyadaki milletler arasında yaşanan
ilişkiler Horasan eksenli olarak incelenmiştir. Ardından İslâmiyet’le birlikte Emeviler ve
Abbasiler döneminde devam eden mücadeleler ele alınmıştır. Çalışma Selçukluların bölgede
yerleşmesiyle birlikte sonlandırılmıştır. Bu çalışmada amaç Horasan coğrafyasında cereyan eden
mücadelelerden yola çıkarak buradaki hakim güçleri ortaya koymak ve tarihsel süreç içerisinde
bölgede hangi milletlerin söz sahibi olduklarını saptayabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Horasan, Türk, Fars, İslâmiyet, İlişkiler

Роль Хорасана в отношениях юго-восточных и иранских племен в предшествующие Сульджукам времена

Öz

В древние и средневековые времена Хорасан, благодаря налаженным с
различными регионами мира связям, имел выгодное положение в собственном
регионе. Из-за географических особенностей его территория была благоприятна для
проживания как местного населения, так и была привлекательна для переселенцев
извне. На протяжении долгого исторического времени Хорасан был сценой боевых
действий между тюркскими и иранскими племенами, из-за чего нередко переходил
от одних к другим, или был разделен и управлялся одновременно обеими сторонами.
Даже с приходом Ислама ситуация не изменилась. В данной статье, в первую
очередь, определяются границы Хорасана. На основе современных исследований и
первоначальных источников рассматривается значение региона и борьба за него. В
работе исследуются отношения между народами обеих географий в доисламский
период через призму хорасанского вопроса. Следом, рассказывается о борьбе,
происходившей уже в исламский период во времена Эмевитов и Аббасидов.
Заключение статьи посвящено захвату региона Сельджуками. Целью данного
исследования является, отталкиваясь от сведений о борьбе за хорасанский регион,
выявить доминирующие силы и определить какие народы имели влияние на данный
регион в определенный исторический период.

Anahtar Kelimeler

Хорасан, тюрки, персы, Ислам, отношения

Kaynakça

• ADALIOĞLU, H. H., “İlk Selçuklu-Abbâsî İlişkileri”, Türkler, 4: 647-658, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002. AGACANOV, S. G., Oğuzlar, çev. Ekber N. Necef-Ahmet Annaberdiyev, İstanbul: Selenge Yayınları, 2013. AKBULUT, D. A., “Arap Fütühatına Kadar Mâverâünnehir ve Horasan’da Türkler”, Doktora Tezi, Erzurum Üniversitesi, 1984. ALTUNGÖK, A., İslam Öncesi İran’da Devlet ve Ekonomi, Konya: Hikmetevi Yayınları, 2017. BARTHOLD, V.V. B., Orta Asya Türk Tarihi Dersleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1975. ___________, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, Haz, Hakkı Dursun Yıldız, Ankara: TTK Yayınları, 1990. BİVAR; A.D. H. “The History Eastern Iran”, The Cambridge History Iran, The Land of Iran, New York: Cambridge at the University Press, 1983. BOSWORTH, C. E. “Tahirids and Saffarids”, The Cambridge History of Iran, New York: Cambridge University Press, 1993. BOZKURT, N., “Me’mûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29:101-104, İstanbul: TDV Yayınları, 2004. CLEMENT, H., Ancient Persia and İranian Civilation, trans, M.R. Dobie, London: Routledge Press, 1972. ÇETİN, O., “Horasan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2: 234-241, İstanbul: TDV Yayınları, 1998. DANİEL, E. L., The Policial and Social History of Khurasan under Abbasid Rule 747- 820, Chicago: The İran America Foundation, 1979. EBERHARD, W., “Muahhar Han Devrinde Hun Tarihin Kronolojik Bakış”, Belleten Dergisi 4, sy. 16 (1940): 361-444. FISHER, W. B., “The Land of Iran”, Physicial Geogapyh, The Cambridge History Iran, New York: Cambridge University Press, 1968. FRYE, R. N., Orta Asya Mirası, çev. Füsun Tayanç-Tunç Tayanç, Ankara: Arkadaş Yayınları, 2009