Kafkaslarda Çarlık Rusya’ya Karşı Müridizm Hareketi

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 3, 1673 - 1699, 30.09.2019

Osman Kimya

Öz

Kafkasya
coğrafyası, özel jeopolitik konumu itibariyle asırlar boyunca güçlü devletlerin
ele geçirmeyi arzuladığı ve bu amaçlar çerçevesinde mücadelelere giriştiği bir
bölge olmuştur.  Özellikle XVIII. ve XIX.
asırlarda Rusya devleti bu coğrafyaya kayıtsız kalmamış, Kafkasya’nın istila ve
kolonizasyonuna başlamıştır. Ancak XVIII. yüzyılın sonlarına gelindiğinde
Kafkas halkı Rus istilalarına karşı direniş hareketi başlatmışlar. Başlatılan
direniş hareketi tasavvuf kökenli siyasî bir harekettir. Mücadele Nakşibendî
tarikatının mensupları öncülüğünde başladığından hareketi Rus müellifleri
müridizm olarak adlandırmıştır. Müslümanlar ise buradaki bağımsızlık gazavât  olarak isimlendirmişler. Aslen Çeçen olan
İmam Şeyh Mansûr’un 1785’te Çeçenistan’da başlatmış olduğu bu gazavât hareketi,
Nakşibendîler’in önderliğinde ve aynı zamanda Kadirîler’in de desteğiyle ve
çeşitli aralıklarla devam etmiştir. Müridizm hareketi ortaya çıkmasından kısa
bir süre sonra millî bir durum arzederek bağımsız Kafkasya hedefinin ortaya çıkmasında
en önemli etken olmuştur. Bu çalışmada Kafkasya’da Müridizm hareketinin ortaya
çıkışı, imamlar dönemi, devletleşme süreci, Kafkas toplumu üzerindeki etkileri
ve Ruslar olan mücadele anlatılmıştır. Kaynak yönünden Başbakanlık Osmanlı
Arşivleri, ana kaynaklar, araştırma eserler, makaleler ve bazı yabancı
kaynaklardan yararlanılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Müridizm, İmamlar, Rusya

Muridism Movement against Tsarist Russia in Caucasus

Öz

Caucasus, with its sui generis geopolitical
location, has been a strategic geography which was tried to be controlled by
major powers throughout the history. Especiallyin XVIII. and XIX. centuries,
Russia was not indifferent to this region and started invasion and colonization
of Caucasia. However, Caucasian mountaineers started a resistance movement
against Russians towards the end of XVIII. century. This movement is a
political movement based on Islamic mysticism (tasavvuf). The movement was
started by Naksibendi leadership and named as “muridism” by Russians. Muslims
on the other hand, named this process of struggle as “gazavat”. Although being
interrupted from time to time, the Gazavat which was started with the
leadership of Chechenian Imam Sheikh Mansur in 1785 continued under the
leadership of Naksibendis and support of Kadiris. Muridism, after a short time
from its emergence, became a national value and one of the most important
factors for emergence of the idea of independent Caucasia.  In this study, the
emergence of the Muridism movement in the Caucasus, the period of imams, the
process of nationalization, its effects on the Caucasian society and the
struggle against the Russians are explained. 
In terms of sources, the Ottoman Archives of the Prime Ministry, main
sources, research works, articles and some foreign sources were used.

Anahtar Kelimeler

Caucasus, Muridism, Imam

Движение Муридизм на Кавказе против Царской Руси.

Öz

Геополитическое расположение Кавказа было настолько важно, что на протяжении столетий со стороны других более сильных государств была
постоянная борьба за эту территорию. Особенно XVIII. и XIX. ввеках Царская Русь
стремясь захватить этот географический регион начала свое вторжение и
колонизацию на Кавказе. Однако
в конце XVIII. века кавказский народ поднял восстание против Царской Руси и их
вторжения. Инициаторами этого политического движения были суфисты. Поскольку
борьба началась под руководством членов накшбандийского тариката, русские
писатели назвали это движение Мюридизмом. Мусульмане называли эту борьбу
Газаватом. Имам
Шейх Мансур организовав в
1785 году движение газават в Чечне, под руководством членов Накшбандийского
тариката и при поддержке Кадерийцев долгие
годы оказывали сопротивление. Мюридизм, за короткое время после
своего возрождения, обретя национальный характер, стал основным фактором
появления независимого кавказского идеала. В этой работе затрагиваются такие
исторические факты как появление движения Мюридизма на Кавказе, период
халифатов, процесс становления государства, влияние на кавказское общество, а
также описывается борьба против русских. Источниками этой работы являются Османский
Архив при Аппарате Президента, основные источники, исследовательские работы,
статьи и некоторые зарубежные источники.

 Кавказ, Мюридизм, Халифаты, Россия

Anahtar Kelimeler

Кавказ, Мюридизм, Халифаты

Kaynakça

• UĞUR, F., "Kaf Dağı'nın Ardından Anadolu’ya-Çerkezler", Güneş Gazetesi, 23 Ağustos tarihli nüshası, 1990. ULUDAĞ, S., “Müridizm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 32: 50-52, Ankara: TDV Yayınları, 2006. PAŞA, A. C., Tezâkir 1-12, haz. Cavit Baysun, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1986. ___________, Tarih-i Cevdet 3, haz. Mehmet İpşirli, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018. YAĞCI, Z. G., Ferah Ali Paşa’nın Soğucak Muhafızlığı (1781-1785), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Samsun On dokuz Mayıs Üniversitesi, 1998. YEL, S., ve Gündüz A., “XIX. Yüzyılda Çarlık Rusyası’nın Çerkesleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/4 Summer, (2008): 939-951. YEŞİL, M. M., “19. Yüzyılda Kuzey Kafkasya’nın Bağımsızlık Ve Özgürlük Mücadelesi Ve Kabileler Arasındaki İletişimsizlik Sorunu”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 12, sy. 19, (2017): 203-232.