Derleme Sözlüğü İle Tarama Sözlüğü’ndeki Bitki Adlarının Karşılaştırılması

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 3, 1700 - 1768, 30.09.2019

Şeyma Borazan

Öz

Türkçenin
zengin söz varlığının önemli ögelerinden olduğu düşünülen bitki adları, Türk
kültürünü tanımak açısından önemlidir. Çünkü Türkler, tabiatın bir parçası olan
ve dilimizde önemli oranda yer tutan bitkilerden gıda olarak tüketimde,
tedavide ve daha birçok alanda çeşitli şekillerde yararlanmışlardır. Derleme
Sözlüğü 1932-1960 yılları arasında yurdumuzun farklı bölgelerinde halk ağzından
sözlerin derlenmesiyle oluşturulmuştur. Tarama Sözlüğü ise 1943-1957 yılları
arasında yayınlanmış, 13. yüzyıldan günümüze kadar Türkiye Türkçesiyle yazılmış
227 eser taranarak oluşturulmuş Türkçe sözlerin sözlüğüdür. Yansıttığı ağız
özellikleri açısından zengin olan ve kavram çeşitliliği ile dikkat çeken
Derleme Sözlüğü Türkiye’nin kültür ögelerinin aynası olan bir çalışmadır. Tarama
Sözlüğü ise Eski Anadolu Türkçesinin söz varlığını yansıtması bakımından büyük
önem taşır. Türk Dili ve Edebiyatı sahasında yapı taşı niteliğinde olan bu iki
sözlük çalışmamıza kaynaklık etmektedir. Sözlü ve yazılı dilin kullandığı ortak
bitki adlarındaki kesişen ve farklılaşan anlamların tespit edilmesi
çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada Tarama Sözlüğü’nden yola
çıkarak Derleme Sözlüğü’ndeki bitki adları taranmış, birbirleri ile
karşılaştırılmış, elde edilen veriler bu iki sözlüğe yansıyan yönleriyle ortaya
konulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Tarama Sözlüğü, Derleme Sözlüğü, , Eski Anadolu Türkçesi

Comparison of the Plant Names at the Collected Dictionary and Dictionary of Scanned Works

Öz

Plant names
which are considered as one of the prominent components proving the rich vocabulary
of Turkish is critical for getting acquainted with the Turkish culture. Because
Turks benefited from the plants -that are part of the nature and that cover a
considerable place in our language- in many areas ranging from consumption as
food to medicine and various other aspects.  The Collected Vocabulary is
composed of the collection of the words used by the people of different regions
in our homeland between 1932-1960. Whereas, the Dictionary of Scanned Works
published in 1943-1957 is the dictionary of Turkish words formed by scanning
227 literary works written in the Turkish of Turkey from the 13th century until
today. Quite rich in terms of different dialects it reflects and drawing the
attention with the diversity of concepts it contains, the Collected Dictionary
is a work mirroring the cultural components of Turkey. On the other hand, the
Dictionary of Scanned Works bears great importance since it reflects the
vocabulary of the Turkish language of Old Anatolia. These two dictionaries that
are regarded as milestones in Turkish Language and Literature will be the
source of our study. The identification of coinciding and/ or differentiating
meanings of the common plant names of the oral and written language forms the
basis of our study. In this study, based upon the Dictionary of Scanned Works,
the plant names in the Collected Dictionary were scanned, compared with each
other and the data acquired is revealed with the characteristics of the plant
names reflected to these two dictionaries.

Anahtar Kelimeler

Dictionary of Scanned Works, Collected Dictionary, Vocabulary

Сопоставление названий растений из толкового и краткого словарей

Öz

 Названия растений, которые считаются важными
элементами богатого словарного запаса турецкого языка, также важны для знакомства с турецкой
культурой.  Потому что турки всегда использовали растения, являвшихся частью природы и занимавших важное
место в языке, в качестве пищи, лекарства
и других целей. Краткий словарь был создан в 1932-1960 годах путем сбора материала, то есть слов среди людей, проживающих в разных уголках нашей
страны. Толковый словарь
был опубликован в период с 1943-1957, этот
словарь турецких слов, был составлен путем сканирования 227 произведений,
написанных на турецком языке начиная с 13-го века до наших
дней. Краткий словарь, который вобрал в себя
особенности диалекта и богат разнообразием понятий, является зеркалом турецкой
культуры. В свою очередь, толковый словарь имеет большое значение, так как он
составлен из слов старого анатолийского турецкого языка. Эти
два словаря являются основой турецкого
языка и литературы. Целью
данного исследования является определение пересекающихся и дифференцирующих
значений общих названий растений, используемых в устной и письменной речи. В этом исследовании названия растений из толкового словаря были сопоставлены с их названиями из краткого словаря.

Anahtar Kelimeler

: краткий словарь, толковый словарь, турецкий, словарный состав

Kaynakça

• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, c.1., Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, c.2., Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, c.3., Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, c.4., Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, c.5., Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, c.6., Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.